قانون کار چه حمایت هایی از کار شبانه کرده است؟
تعداد بازدید : 63
چراغ قانون برای کارگران«شب کار»
نویسنده : جواد نوائیان رودسری info@khorasannews.com
شرایط سختی است؛ این که وقتی همه خوابیدهاند و استراحت میکنند، تو بیدار باشی و برای کسب درآمد و تأمین هزینههای زندگی، بیخوابی و خستگی را تحمل کنی! این را تنها کارگران شب کار میفهمند که خستگی، تنها عارضه بیداری و فعالیت شبانه نیست؛ استرس ناشی از این کار و به هم ریختن ساعات استراحت، عوارض جسمی متعددی در پی دارد که یکی از آن ها ابتلا به دیابت و بیماری های عروقی است. به همین دلیل، از قانون گذار انتظار میرود برای جبران دستکم بخشی از این خسارت سنگین جسمی و روحی، تمهیداتی بیندیشد؛ تمهیداتی که بتواند در قالب افزایش دستمزد، اندکی از صدمات ناشی از شب کاری را جبران کند. بد نیست برای بررسی بیشتر و بهتر، نگاهی به قانون بیندازیم و از تمهیدات پیشبینی شده، آگاه شویم.
کار نوبتی یا کار شیفتی؟
در قانون کار، الگوهای متفاوتی برای مدت زمان حضور کارگر در کارگاه، پیشبینی شده است؛ الگوهایی مانند «کار روز»، «کار شب»، «کار مختلط»، «کار متناوب» و «کار نوبتی». بر اساس ماده 55 قانون کار، «کار نوبتی عبارت است از کاری که در طول ماه گردش دارد، به نحوی که نوبتهای آن در صبح یا عصر یا شب واقع میشود.» گاه از «کار نوبتی» در مباحث مربوط به حقوق کار و نیز، روابط کاری میان کارفرما و کارگر، به «کار شیفتی» تعبیر میشود. کارگرانی که «کار شیفتی» انجام میدهند، به دلیل ثبات نداشتن زمان حضور در کارگاه، از برخی امتیازات، مانند اشتغال به کار دیگر در اوقات فراغت یا انجام برنامههایی که مستلزم دارا بودن زمان معین، ثابت و بدون تغییر است، محروم اند. به همین دلیل، قانونگذار در دستمزد این دسته از کارگران، مزایایی را برای جبران این محرومیت، در نظر گرفته است. این مزایا که از آن ها در فهرستهای حقوق و دستمزد، با نام «حق شیفت» یا «فوقالعاده نوبت کاری» یاد میشود، به سه صورت پیش بینی شده و قابل پرداخت است. مطابق ماده 56 قانون کار، این سه صورت عبارتاند از: 1- کارهایی که نوبت کاری آن ها در صبح و عصر واقع میشود؛ 2- کارهایی که نوبت کاری آن ها در صبح و عصر و شب واقع میشود؛ 3-کارهایی که نوبت کاری آن ها در صبح و شب یا عصر و شب واقع میشود. بر اساس این ماده از قانون کار، کارگران در حالت نخست، 10 درصد، در حالت دوم، 15 درصد و در حالت سوم، 5/22 درصد از حقوق پایه خود را به عنوان «فوقالعاده نوبتکاری» دریافت خواهند کرد. با توجه به ظاهر ماده 56 قانون کار، به نظر میرسد «حق شیفت» ارتباطی به حداقل دستمزد سالانه تعیین شده، نداشته باشد؛ بنابراین، کارفرمایان موظف اند در کارگاههایی که در آن ها طرح طبقهبندی مشاغل اجرا می شود و طبعاً حقوق پایه کارگران، در برخی موارد، بالاتر از حداقل دستمزد است، دستمزد بیشتر را ملاک محاسبه «حق شیفت» قرار دهند. نکته دیگری که باید در این باره، مد نظر قرار داد، این است که بر اساس ماده 57، «در کار نوبتی ممکن است ساعات کار از ۸ ساعت در شبانه روز و چهل و چهار ساعت در هفته تجاوز نماید، لکن جمع ساعات کار درچهار هفته متوالی نباید از ۱۷۶ ساعت تجاوز کند.» بنابراین، حداکثر ساعات کاری کارگرانی که به صورت «نوبت کاری» کار میکنند، در طول یک ماه 30 روزه، حدود 188 ساعت خواهد بود و مازاد بر این، باید به صورت اضافهکاری در نظر گرفته شود.
کاردایم شبانه، «کار شیفتی» نیست
هرچند کمی نامتعارف به نظر میرسد، اما هستند کارگرانی که ناچارند تنها در شب سر کارشان حاضر شوند. متأسفانه در بیشتر موارد، مزایای دستمزد این کارگران، مانند مزایای کارگران شیفتی که در صبح، عصر و شب به کار اشتغال دارند، محاسبه می شود. اما باید توجه داشت که شغل چنین کارگرانی، نوبتی یا شیفتی نیست. همان طور که اشاره شد، مطابق ماده 56 قانون کار، کارگر نوبتی(شیفتی)، کارگری است که ساعات اشتغال به کار او، به صورت چرخشی در صبح و عصر، صبح و عصر و شب، صبح و شب یا عصر و شب واقع شود. به کارگران این دسته از مشاغل، دستمزد اضافه ای معادل 10 تا 5/22 درصد حقوق پایه تعلق می گیرد. اما در مورد کارگرانی که فقط شب کارند، با توجه به نوبتی نبودن زمان اشتغال، کارفرما موظف است طبق ماده 58 قانون کار، به آن ها مبلغی معادل 35 درصد بیشتر از دستمزد معمول ساعتی بپردازد. البته باید توجه داشت که اشتغال مداوم در کارهایی که تنها در شب انجام میشود، به تدریج باعث وارد آمدن آسیبهای جسمی و روانی شدید به کارگر میشود و لازم است کارفرمایان، مطابق مقررات در زمینه معاینات دورهای کارگرانشان اقدام کنند.