جزئیاتی از نخستین سند ملی زیا رت
در پی دستور رئیس جمهور، شورای عالی انقلاب فرهنگی اقدام به تدوین جامع ترین سند ملی زیارت کرده است. این سند قرار است با رویکرد تدوین قوانین خاص، کیفیت بخشی محتوایی و کالبدی زیارت را دنبال کند. ابعاد این اقدام راهبردی چیست؟
مصطفی عبدالهی- با وجود تاکیدات و تاییدات فراوان درباره جایگاه و اهمیت زیارت، این حوزه اما فاقد یک سند ملی بود که حالا به دنبال دستور رئیس جمهور، شورای عالی انقلاب فرهنگی، تدوین آن را آغاز کرده است.
هفته جاری، آستانقدس رضوی میزبان نمایندگان اعتاب مقدسه ایران خواهد بود؛ نمایندگانی از آستانهای حضرت معصومه(س)، حضرت عبدالعظیم(ع)، مسجد مقدس جمکران و نمایندگانی از سازمانها و نهادهای متولی حوزه زیارت در کشور. یکی از دستورکارهای این نشست، بررسی روند تدوین سند ملی زیارت است؛ سندی که میتواند یک اتفاق مهم در این زمینه باشد و بسیاری از مشکلات و کمبودهای تکراری زائران در همه شهرهای زیارتی، به ویژه مشهد مقدس را ساماندهی کند.
تامین مسئولیت فردی و اجتماعی درباره زائر
مرور صحبتهای دکتر سید سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در نشست بررسی سند ملی زیارت که اردیبهشت ماه امسال برگزار شده بود، ما را با چرایی و اهداف تدوین این سند بیشتر آشنا میکند:
* محور اصلی سند ملی زیارت، تامین مسئولیت فردی و اجتماعی در قبال زائر و ارائه تسهیلات مناسب است.
* استخراج مؤلفهها و تنظیم قوانین حمایتی از زائران کشورمان از جمله راهکارهای استفاده صحیح از سند ملی زیارت است.
* سند ملی زیارت به عنوان یک سند بینالمللی محسوب میشود و باید در این سند برای زائری که از ایران به سایر نقاط زیارتی دنیا میرود، پیشبینیهای لازم و ضمانتهای حقوقی لازم انجام و فراهم شود.
* با حضور زائران بینالمللی نیز نسبت به زوار سایر کشورها مسئولیت حقوقی و اجتماعی داریم.
* سند حج هم قابلیت جمع شدن در سند ملی زیارت دارد.
* یکی از ارکان تدوین این سند، موضوع تدوین قوانین خاص است و مناسب است روی مفهوم منطقه ویژه زیارت کار شود. در منطقه ویژه زیارتی مانند مشهد، قم یا شیراز میتوان با ضابطهگذاریها شرایط راحتتری را برای زائر فراهم کرد.
زیارت، موثرترین و فراگیرترین سامانه فرهنگی
اما اینکه سند ملی زیارت قرار است شامل چه موضوعاتی باشد و خروجی آن چه خواهد بود، سوالی است که در گفتوگو با «سیدمحمد ذوالفقاری» معاون امور بینالملل سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی به عنوان نماینده حاضر در جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی، پاسخ آن را دریافت کردهایم. ذوالفقاری در ابتدا به اهمیت موضوع زیارت اشاره و تصریح میکند: یکی از مهمترین، فعالترین، بهصرفهترین، موثرترین و فراگیرترین سامانه فرهنگی است که نه فقط در کشور ما و در بین مسلمانان، بلکه در بین پیروان سایر ادیان ابراهیمی، مسیحیان و یهودیان و حتی در بین بوداییان مورد توجه است. وی می افزاید: با توجه به اهمیت این حوزه، لازم است در کنار همه فعالیتها و اقداماتی که نهادها و سازمانهای مسئول انجام میدهند، حاکمیت نیز به طور ویژه ورود داشته باشد و با بررسی همه ابعاد، زیارت را تسهیل و نیازهای آن را رفع کند.
احیای شورای ملی و حالا تدوین سند ملی
به گفته او، یک گام مهم در این حوزه، احیای کارگروه ملی زیارت و ارتقای آن به شورای ملی زیارت بود که با دستور رئیس جمهور انجام شد و در گام دوم نیز تدوین سند ملی زیارت در دستور کار قرار گرفته است. آنطور که ذوالفقاری به خراسان میگوید پس از پیشنهاد آستانقدس رضوی برای تدوین سند ملی زیارت، رئیس جمهور، شورای عالی انقلاب فرهنگی را متولی این کار کردهاند و آستان قدس نیز به عنوان دستگاه مسئول این موضوع انتخاب شده است. دبیرخانه تدوین این سند هم ذیل دبیرخانه اجلاسیه اعتاب مقدسه شکل گرفته که جلسه آتی آن نیز، همین هفته با حضور نمایندگان اعتاب ایران، در مشهد مقدس برگزار خواهد شد.
از حمل و نقل تا اسکان و تغذیه
از او درباره محتوای آنچه در سند ملی زیارت مدنظر خواهد بود، میپرسم و او پاسخ میدهد: تسهیل حمل و نقل، اسکان زائر، نیازهای محتوایی زیارت، تغذیه، امنیت، صدور و تمدید روادید زائران خارجی و تمام آنچه در حوزه زیارت مدنظر است، در این سند لحاظ خواهد شد و برای هر یک از این حوزهها، دستگاه مسئول نیز مشخص میشود.
شورای عالی انقلاب فرهنگی، از تصویب تا نظارت
به گفته او، با توجه به اینکه همه اسناد فرهنگی کشور باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود، تدوین سند ملی زیارت نیز زیرنظر این شورا درحال تدوین است و کارگروههای تخصصی و گروههای علمی، این ماموریت را دنبال میکنند. ضمن آنکه پس از نهایی شدن سند، تصویب قوانین مرتبط و ابلاغ تکالیف دستگاههای متولی، خود شورای عالی انقلاب بر روند اجرای آن هم نظارت خواهد داشت.
پیش بینی تکمیل تا پایان تابستان 1402
ذوالفقاری درباره زمان تخمینی نهایی شدن تدوین سند هم اظهار میکند: هم اکنون مراحل نگارش سند ملی زیارت آغاز شده است و طبق زمانبندی، پیشبینی میکنیم این کار تا پایان تابستان سال آینده به اتمام برسد و بتوانیم آن را برای تصویب نهایی، به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کنیم. او این نکته را هم میگوید که: تاکنون برخی برنامهها و سندها در سطح استانی برای مقوله زیارت وجود داشته اما برای اولین بار است که سندی در سطح کلان و با نظارت شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین میشود.
چرا تقویت گردشگری مذهبی مهم است؟
مقوله زیارت در کنار مهمترین دستاورد خود، که بعد معنوی آن است، یک عرصه مهم و راهبردی است و به همین دلیل گردشگری مذهبی به طور خاص مورد توجه بسیاری از کشورهای دارای این ظرفیت قرار گرفته است. اگر سند ملی زیارت بتواند به طور دقیق، منطقی و کارشناسانه تدوین شود، نه تنها در حوزه فرهنگی، که در حوزه اجتماعی و حتی اقتصادی کشور نیز اثرات مهمی خواهد داشت.
پاکستان، عراق، ترکیه، جمهوری آذربایجان و افغانستان از جمله کشورهای منطقهاند که چندین میلیون مسلمان ساکن آنها، مشتاق سفر زیارتی به ایران هستند و میتوان با تصویب و اجرای اسناد کلانی همچون سند ملی زیارت، از مزیتهای اقتصادی این بستر فرهنگی نیز بهره برد.