هوشنگ ابتهاج

زین گونه‌ام که در غم غربت شکیب نیست

گر سر کنم شکایت هجران غریب نیست

جانم بگیر و صحبت جانانه‌ام ببخش

کز جان شکیب هست و ز جانان شکیب نیست

گم‌گشته دیار محبت کجا رود؟

نام حبیب هست و نشان حبیب نیست

عاشق منم که یار به حالم نظر نکرد

ای خواجه درد هست ولیکن طبیب نیست

در کار عشق او که جهانیش مدعی است

این شکر چون کنیم که ما را رقیب نیست

جانا نصاب حسن تو حد کمال یافت

وین بخت بین که از تو هنوزم نصیب نیست

گلبانگ سایه گوش کن ای سرو خوش‌خرام

کاین سوز دل به نـاله هر عندلیب نیست

خواننده: محمد اصفهانی

***

 

 

 شهریار

یار و همسر نگرفتم که گرو بود سرم

تو شدی مادر و من با همه پیری پسرم

تو جگرگوشه هم از شیر بریدی و هنوز

من بیچاره همان عاشق خونین‌جگرم

خون‌دل می‌خورم و چشم نظربازم جام

جرمم این است که صاحبدل و صاحب نظرم

من که با عشق نراندم به جوانی هوسی

هوس عشق و جوانیست به پیرانه‌سرم

پدرت گوهر خود را به زر و سیم فروخت

پدر عشق بسوزد که درآمد پدرم

عشق و آزادگی و حسن و جوانی و هنر

عجبا هیچ نیرزید که بی‌سیم و زرم

هنرم کاش گره بند زر و سیمم بود

که به بازار توکاری نگشود از هنرم

سیزده را همه عالم به در امروز از شهر

من خود آن سیزدهم کز همه عالم به درم

تا به دیوار و درش تازه کنم عهد قدیم

گاهی از کوچه معشوقه خود می‌گذرم

تو از آن دگری رو که مرا یاد تو بس

خود تو دانی که من از کان جهانی دگرم

از شکار دگران چشم و دلی دارم سیر

شیرم و جوی شغالان نبود آبخورم

خون‌دل موج زند در جگرم چون یاقوت

شهریارا چه کنم لعلم و والا گهرم

خواننده: محسن چاوشی

***

 

 

محمد مبارکی

تا لبانت باز شد طعم عسل از دست رفت

 شعر خواندی ارزش ضرب‌المثل از دست رفت

آبشار ارغوان بر نرگس چشمم که ریخت

گل‌فروشی‌های زیبای محل از دست رفت

مثل دریا ظاهرت برعکس باطن بود باز

هر عزیزی را گرفتی در بغل از دست رفت

شاعران چشمان نازت را غزل کردند و بعد

 شعر در هر قالبی غیر از غزل از دست رفت

عشق تو سرتاسر دنیا هزاران کشته داد

بین این قربانیان حتی اجل از دست رفت

تا گره بر مویت افتاد و معما طرح شد

باد بی‌انصاف آمد راه‌حل از دست رفت

تا لبانت باز شد طعم عسل از دست رفت

شعر خواندی ارزش ضرب‌المثل از دست رفت

آبشار ارغوان بر نرگس چشمم که ریخت

گل‌فروشی‌های زیبای محل از دست رفت

خواننده: مجید اخشابی

 

دستورات

واژه «دستور» فارسی و جمع آن دستورهاست. معرب این کلمه دُستور و جمع آن دساتیر است. بنابراین دستورات در عربی نامستعمل و در فارسی نادرست است و باید از کاربرد آن پرهیز کرد.

 

دست و گریبان/ دست به گریبان

امروزه دست به گریبان می‌گوییم، ولی باید دانست که اصل این اصطلاح، طبق متون معتبر فارسی، دست و گریبان بوده‌است: می‌درد پرده خود بیشتر از پرده او/ هر که با کم‌ ز خودی دست و گریبان گردد(صائب). ترکیب دست به گریبان نیز که در گفتار و نوشتار امروز رایج است، اشکالی ندارد و می‌توان آن را به کار برد.

 

برگرفته از کتاب «غلط ننویسیم» ابوالحسن نجفی

 

شاید اگر در بیست‌وهشتم اکتبر ۱۹۱۰ در پاریس تصادف نکرده بود و سه ماه خانه‌نشین نمی‌شد، همچنان بر این عقیده پافشاری می‌کرد که باید مثل سال‌های گذشته به تدریس موسیقی، نمایش نامه‌نویسی و مقاله‌نویسی ادامه دهد. به‌این‌ترتیب با همان مدرک استادی در دانشگاه بازنشسته می‌شد و شاید هیچ‌وقت جایزه نوبل ادبیات نمی‌گرفت. رومن رولان فرانسوی، نویسنده شاهکار 10‌جلدی «ژان کریستف» و رمان «جان شیفته» که برنده جایزه نوبل ادبیات سال 1915 شد، اگرچه پیش از تصادف نیز حرف‌های زیادی برای گفتن در هنر داشت اما مشغولیت‌های او به تدریس در دانشگاه، فرصت نویسندگی تمام‌وقت را از این پدیده ادبیات فرانسه گرفته بود.

رولان، پس‌ازآن تصادف وحشتناک، سه ماه بستری شد و بعد ازدوبار عمل جراحی روی بازو و ساق پای چپش همچنان درگیر آسیب‌های ناشی از این تصادف بود. او درنهایت به دلیل این اتفاق و عوارض آن، قید استادی دانشگاه و تدریس را زد و به ویلنوو، در ساحل لاک لمان (دریاچه ژنو) نقل‌مکان کرد تا به‌صورت تمام‌وقت به نویسندگی آزاد بپردازد. اگرچه نویسندگی درآمد چندانی نداشت، اما نوع نگرش رولان به زندگی، سختی‌های اقتصادی را برایش کم‌رنگ‌تر ازآن چه بود جلوه می‌داد. او معتقد بود این زندگی فقط یک رؤیاست. به نظر او زندگی واقعی در جای دیگری، فراتر از مرگ،  قرار داشت. رولان دراین‌باره می‌گفت: «من همیشه دو نوع زندگی را به‌موازات هم زیسته‌ام. یکی زندگی شخصی که ترکیب عناصر موروثی درجایی از فضا و در برهه‌ای از زمان است. دیگری زندگی هستی بی چهره، بی‌نام، بی‌جا، بی تعلق به یک عصر که آن خود، ذات هر زندگی است. زندگی دوتاست: یکی آن‌که می‌فهمم و دیگری که نمی‌فهمم.»

این نویسنده مشهور را می‌توان در شمار نویسنده‌های چیره‌دستی دانست که در نوشتن رمان های طولانی مهارتی مثال‌زدنی دارند. او همچنین بیوگرافی‌های کامل و جامعی درباره مشاهیر جهان ازجمله بتهوون، تولستوی، گاندی، هندل، گوته و ... نوشته است. روی‌هم‌رفته او 10 سال از عمرش را صرف نوشتن شاهکار 10‌جلدی «ژان کریستف» کرد و درسال 1919 رمان چهارجلدی «جان شیفته» را نوشت.

چرا رولان سرگذشت هنرمندان مشهور را می‌نوشت؟

سرگذشت نویسی یکی از موضوعاتی است که کمتر نویسنده‌ای حاضر به‌صرف زمان برای نوشتن در این زمینه می‌شود و شاید برای تعداد زیادی از ما این سؤال پیش آید که دلیل سرگذشت نویسی رولان، چه بوده است؟ خود او در پاسخ به این سؤال گفته است یکی از هدف‌های سرگذشت نویسی‌اش، روشنگری و تبلیغ اصول اخلاقی و انسان‌دوستی است. او می‌خواست با معرفی هنرمندان و مشاهیر انسان‌دوست جهانی، مانع سرکوب و خطر آزادی درونی انسان در جامعه غیرعادلانه شود.

آثار برجسته رولان رمان ژان کریستف

رومن رولان برای نوشتن رمان ژان کریستف در سال 1905 موفق به دریافت جایزه «پریکس فمینا» و در سال 1915 موفق به دریافت جایزه «پولیتزر» ادبیات شد. ماجرای این کتاب 10‌جلدی ازاین‌قرار است که شخصیت اصلی داستان به نام ژان کریستف که نابغه موسیقی است، در خانواده‌ای به‌شدت فقیر، در یک شهر کوچک آلمان در نزدیکی مرز فرانسه متولدشده است. پدر دایم‌الخمر ژان که قهرمان این داستان است، در کودکی آموزش‌های طاقت‌فرسایی به او می‌دهد تا او را به یک پدیده موسیقی تبدیل کند و شاید با پولی که پسرش به دست می آورد همه خانواده از فقر و فلاکت رهایی پیدا کنند. ژان کوچک با تسلط بر موسیقی، در 14 سالگی نان‌آور خانواده می‌شود و روزهای نسبتاً خوبی را می‌گذرانند اما در 20‌سالگی آلمان را ترک و به پاریس فرار می‌کند و فقر، مانند کنه‌ای دوباره به جان زندگی او می‌افتد. در ادامه نیز اتفاقات خواندنی زیادی برای ژان کریستف رخ می‌دهد.

«پی یر» و «لوسی»

رومن رولان، داستان معروف عشق غم‌انگیز «پی یر» و «لوسی» را در اواخر جنگ جهانی اول نوشت و شخصیت‌های آن یادآور عشاق دوران باستان هستند. رولان در این کتاب به تاثیر جنگ جهانی بر زندگی این دو جوان عاشق می‌پردازد و مضامینی مانند نوع‌دوستی و صلح را به تصویر می‌کشد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رولان در تمام نوشته‌هایش صلح‌طلبی و انسان‌گرایی است. او اندیشه‌های ضد جنگ خود را با نثری زیبا و روان در قالب عشق پاک میان دو جوان در واقعه خانمان‌سوز جنگ جهانی اول بیان می‌کند.

جان شیفته

«جان شیفته» کتابی درباره زندگی دختری است که با یک مرد ثروتمند نامزد شده است، اما در آستانه عروسی، داستان زندگی‌شان با فراز و نشیب‌هایی روبه‌رو می‌شود. این کتاب که در چند جلد نوشته‌شده است، شخصیت‌های فراوانی دارد که دایم در طول داستان در حال رفت‌وآمد هستند. «سفر درونی» نیز از دیگر رمان های اوست. رولان همچنین نمایش نامه های «تراژدی‌های ایمان»، «تئاتر انقلاب» ، «لیلولی »(بازی عشق و مرگ) و کتاب «موسیقی‌دانان دیروز، موسیقی‌دانان امروز» را در کارنامه کاری خود دارد.

افتخارات

این نویسنده مشهور فرانسوی در سال ۱۹۱۰ علاوه بر جایزه نوبل، مفتخر به دریافت نشان لژیون دونور (بالاترین مدال افتخار فرانسه) شد و در سال ۱۹۱۳ جایزه بزرگ آکادمی فرانسه را دریافت کرد. در سال ۱۹۱۵ جایزه ادبی نوبل را به دست آورد و البته مدال گوته را نیز در سال ۱۹۳۳ برنده شد، اما این جایزه را از دولت نازی نپذیرفت. او از پیروی و تقلید از دیگر سبک‌ها گریزان بود و سبکی یکنواخت و ساده داشت. رومن رولان سرانجام در 30 دسامبر 1944 میلادی در 78 سالگی درگذشت.

 این روزها فضای فرهنگی کشورمان آکنده از عطر شعر و ادب فارسی است و شیراز، شهر غزل‌سرایان بزرگ فارسی، سعدی و حافظ، میزبان شاعران و دوستداران شعر در قالب هفدهمین جشنواره شعر فجر است. شاعران کشورمان تا 10 دی امسال فرصت داشتند آثارشان را در پنج بخشِ شعر کلاسیک، شعر نو، شعر محاوره، شعر کودک و نوجوان و همچنین بخش درباره شعر به این جشنواره ارسال کنند. هفدهمین جشنواره شعر فجر، 17 دی ماه در شهر شیراز آغاز به کار کرد و حالا به ایستگاه پایانی، یعنی معرفی شاعران برگزیده نزدیک می‌شود. دبیر علمی هفدهمین جشنواره شعر فجر از رسیدن 3100 اثر چاپ اول در سال 1400 و رشد قابل‌توجه عناوین کتاب‌های تألیفی و پژوهشی در زمینه شعر خبر می‌دهد. گفت‌وگوی ما با رضا اسماعیلی، شاعر و دبیر علمی این دوره از جشنواره را در ادامه می‌خوانید.

 

  جشنواره امسال چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

 پاسداشت زبان و ادبیات فارسی، تکریم شعر و شاعران و زمینه‌سازی برای ایجاد رقابتی سالم در عرصه شعر و ادبیات از مهم‌ترین اهداف جشنواره امسال است. رسالت بزرگ دیگری که بر دوش این جشنواره است، ایجاد وفاق و همدلی و همزبانی بین اهالی شعر و ادبیات و فراهم کردن بستری برای گفت‌وگو و «به هم رسیدن» است. البته من نیز بر این باور هستم که جشنواره شعر فجر در دوره جدید، باید به دنبال فتح قله‌های جدید باشد. امید آن‌که با همدلی و همراهی هیئت علمی و داوران جشنواره شاهد برگزاری جشنواره‌ای در تراز شعر و ادبیات انقلاب اسلامی باشیم.

 

 آیا برای حضور شعرهای انتقادی ،   اعتراضی یا همان مطالبه گر در این جشنواره تمهیداتی اندیشیده‌اید؟

وقتی قرار بر این است که همه آثار منتشر شده در قالب کتاب در سال 1400 ارزیابی و داوری شود، در بین این آثار، مجموعه شعرهای اجتماعی با محتوای اعتراضی(در ساختار گفتمان انقلاب اسلامی) نیز وجود دارد. این مجموعه‌ها نیز در صورت داشتن ارزش‌های ادبی و برخورداری از مؤلفه‌های زیباشناختی به صورت طبیعی در چرخه داوری قرار می‌گیرند و امکان برگزیده شدن شان مانند دیگر گونه‌های ادبی وجود دارد، ولی اگر منظورتان از طرح این سؤال اختصاص دادن بخش ویژه‌ای به شعر اجتماعی(اعتراضی) است، هنوز در این‌باره تصمیمی گرفته نشده است.

 

 تعداد آثار رسیده به این دوره از جشنواره چند اثر است؟

در هفدهمین دوره جشنواره شعر فجر بیش از 3100 عنوان کتاب چاپ اول در سال 1400 در بخش‌های پنج‌گانه بررسی و داوری می‌شود. در بخش شعر کلاسیک  1175 کتاب، در بخش شعر نو (شعر نیمایی و سپید) 1200 کتاب، در بخش محاوره 95 کتاب، در بخش کودک و نوجوان 328 کتاب و در بخش «درباره شعر» که شامل نقد و پژوهش‌های ادبی است، داوران 327 کتاب را ارزیابی خواهند کرد.  

 

 کیفیت آثار رسیده به جشنواره در چه سطحی است؟

در حوزه شعر بزرگ سال، مجموعه‌های شعر از نظر فرم و ساختار و تکنیک‌های ادبی وضعیت نسبتاً مطلوبی دارند، ولی در حوزه اندیشه، فارغ از تعریف و تعارف باید بگویم که هنوز به سطح مطلوبی نرسیده‌ایم. به این معنا که لحن و لهجه اکثر شعرها توصیفی است. به‌ رغم پیشرفت‌های قابل‌توجهی که در حوزه فرم و ساختار شعر داشته‌ایم، متأسفانه در حوزه مضمون، درون‌مایه و محتوا هنوز به نقطه مطلوبی نرسیده‌ایم. بیشتر شعرها ازنظر زیبایی‌های صوری و زبانی، آثار دلفریبی هستند، اما از نظر محتوا لهجه‌ای عاطفی دارند و در سطح حرکت می‌کنند. به تعبیر ساده‌تر، در شعر دچار فقر اندیشه هستیم، در حالی‌که در اشعار بزرگان، عنصر تفکر و اندیشه از تشخص ویژه‌ای برخوردار است. قله‌های ادب فارسی مانند سنایی، عطار، فردوسی، مولانا، سعدی و حافظ شاعرانی حکیم و دانشور بوده‌اند و به دلیل وجود حکمت‌های متعالی و محتوای درخشانِ اشعارشان در ایران و جهان نام‌آور شدند. بخش «درباره شعر» در جشنواره امسال ،در مقایسه با دوره‌های گذشته، بخش نسبتاً پر و پیمانی است. چاپ 327 کتاب تألیفی و پژوهشی در سال 1400 نکته‌ای امیدبخش و قابل تأمل است. متأسفانه در دو بخش شعر محاوره(ترانه) و کودک و نوجوان همچون سال‌های گذشته رشد قابل توجهی نداشته‌ایم. کتاب‌های منتشر شده در این دو بخش تشخص و برتری ویژه‌ای در مقایسه با هم نداشتند. هم‌سطحی و مشابهت‌های ذهنی و زبانی در این دو بخش خیلی زیاد بود. در بخش شعر محاوره نیز ساده نویسی‌های افراطی، شعر را از سکه انداخته است. باید توجه داشته باشیم که حرکت به سمت گفتمان نیمایی و راه یافتن به طبیعت صمیمی زبان با دمیدن در تنور شعرهای ژورنالیستی صرف و حرکت به سمت سانتی‌مانتالیسم حاصل نمی‌شود. فرم و صورت زیبا در صورتی که بهره‌مند از اندیشه زیبا و مضمون متعالی و انسانی باشد، به شعر رنگ ماندگاری می‌زند.

 

چشم‌انداز این دوره از جشنواره شعر فجر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به لطف خدا و با حمایت‌های مسئولان خانه کتاب و ادبیات و همدلی و همراهی جامعه ادبی و شاعران، کارها تا به امروز خیلی خوب پیش رفته‌است.

محمدکاظم کاظمی -نود و پنجمین جلسه نقد کتاب حوزه هنری خراسان رضوی، برخلاف جلسات پیشین که همواره در مشهد و حوزه هنری برپا بود، این بار در شهرستان فریمان برگزار شد که این اتفاق را به چند دلیل می‌توان مبارک دانست. ماجرا این است که بر اساس تصمیم شاعران خراسان و همچنین حوزه هنری، قرار بر این شده این جلسه با هدف خروج از مرکزگرایی به شهرستان‌های استان نیز سفر داشته باشد. یک رویداد بدیع و ضروری که شاید از سال‌ها قبل می‌شد اتفاق بیفتد؛ با ادامه این روند علاوه بر این که جلسات نقد شعراز مرکزگرایی خارج می‌شود ، ادب‌دوستان شهرهای دیگر نیز شاهد چنین رویدادی برای شاعران شهرشان هستند و این حرکت را می‌توان اقدامی برای استعدادیابی درزمینه شعر دانست.جلسه نقد کتاب «مزامیر آتش» اثر ابراهیم حاج محمدی در شهرستان فریمان، بهانه‌ای برای این رویداد خوشایند شد. از نکات قابل‌توجه این نشست ادبی، حضور پرتعداد جمعی از اهل ادبیات و فرهنگ از شهرهای دیگر کشور بود. به‌این‌ترتیب، نود و پنجمین جلسه نقد کتاب حوزه هنری خراسان رضوی به شکلی باشکوه و متفاوت باهمه ۹۴ جلسه دیگر برگزار شد. حضور چشمگیر علاقه‌مندان ادب‌دوست و شماری از مقامات و مسئولان شهرستان‌های مختلف در چنین نشست هایی، آن‌هم در هوای سرد چند درجه زیر صفر، بیانگر ضرورت برگزاری این نشست ها در شهرستان‌هایی است که برخلاف شهرهای مرکز، رسانه‌ها و تریبون‌های رسمی ندارند. درخواست‌های پرشمار شاعران، مبنی بر خروج از مرکزگرایی جلسات نقد را می‌توان یکی از مهم‌ترین درخواست‌های جامعه شعر و هنر دانست که این روزها به‌صورت جدی از سوی هنرمندان مطرح است. خواسته‌ای که مسئولان این حوزه در کشور باید نگاه ویژه‌ای به آن داشته باشند.

 

 درگذشتِ ناگهانی مختاباد جگرسوز بود

در پی درگذشت ابوالحسن مختاباد، روزنامه‌نگار و پژوهشگر موسیقی در سوم بهمن و در ۵۳ سالگی به علت سکته قلبی ، انجمن پیش کسوتان مطبوعات، پیام تسلیتی را منتشر کرد.در بخشی از یادداشت رضا قوی فکر، روزنامه‌نگار باسابقه و دبیر انجمن پیش کسوتان مطبوعات ایران که در اختیار ایسنا قرارگرفته چنین آمده است:«ابوالحسن مختاباد، روزنامه‌نگار و موسیقی‌شناس کشورمان، خیلی زود از دست رفت. خبر، جگرسوز بود و اندوهبار. او تاآخرین‌نفس،در رسانه‌ها درزمینه موسیقی قلم زد. سال ۱۳۷۳ به تحریریه روزنامه همشهری رفت و با نوشته‌هایش تا همین اواخر به صفحات هنری این روزنامه ،رونقی تازه می‌بخشید. مختاباد یک دهه نیز با هفته‌نامه آتیه به مدیریت ابراهیم رستمیان‌همکاری صمیمانه داشت و صفحه ادب و هنر این نشریه را اداره می‌کرد. او یک‌بار نیز جایزه جهانی موسیقی را از آن خود کرد. انجمن پیش کسوتان مطبوعات این ضایعه سنگین را به جامعه رسانه، خانواده ارزشمند مختاباد، دوستان و همکاران مطبوعاتی وی تسلیت می‌گوید.»همچنین معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمدرضا عارف از دیگر چهره هایی بودند که در روزهای پیش در پیام‌هایی جداگانه درگذشت این روزنامه‌نگار و پژوهشگر موسیقی را تسلیت گفتند.

 

 

موفقیت 5 کودک ایرانی در مسابقه بین‌المللی نقاشی ژاپن

پنج عضو مراکز فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، موفق به کسب جایزه از سیزدهمین مسابقه بین‌المللی نقاشی کائو 2022 در کشور ژاپن شدند.به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، سیزدهمین مسابقه بین‌المللی نقاشی کائو2022 در  کشور ژاپن   با موضوع «بیایید محیط‌زیست خود را باهم پایدار کنیم!» برگزار شد.

در این مسابقه از میان ۱۳۲۱۴ اثر ۵ نفر از اعضای مراکز فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان موفق به کسب جایزه شدند.