عصر دیروز در فاصله یک هفته مانده به آغاز چهلویکمین جشنواره فیلم فجر، فهرست فیلمهای حاضر در بخش سودای سیمرغ این جشنواره از سوی مجتبی امینی دبیر آن در نشست خبری این رویداد اعلام و آثار مهم ترین بخش رقابتی این دوره از جشنواره فیلم فجر معرفی شد. البته جشنواره بخشهای دیگری نیز مثل مسابقه فیلمهای مستند بلند، داستانی کوتاه و سه بخش مسابقه بینالملل دارد که فیلمهای حاضر در آن هنوز معرفی نشدهاند. گزارش پیش رو به بررسی مهم ترین نکات درباره آثار حاضر در بخش اصلی این جشنواره اختصاص دارد.
پرفیلمترین دوره سالهای اخیر
در این دوره در حالی که زمزمههایی مبنی بر شرکت نکردن در جشنواره از سوی برخی سینماگران شنیده میشد و بعضی رسانههای خارجی سینماگران را به تحریم جشنواره تشویق میکردند، فهرست فیلمهای حاضر در این رویداد، از سالهای گذشته طولانیتر شده و هیئت انتخاب جشنواره، 24 اثر را برای شرکت در این رویداد واجد کیفیت لازم دانسته است. این در حالی است که مطابق روالی که از سیوششمین جشنواره فیلم فجر به وجود آمد، این رویداد حداکثر 22 فیلم بلند داستانی را میپذیرفت که به نوعی نمادی از سالروز پیروزی انقلاب اسلامی ایران و روز برگزاری مراسم اختتامیه بود. اگرچه برگزارکنندگان این دوره در فراخوان برگزاری که تیرماه منتشر شد، به صراحت محدودیت 22 فیلم را برداشتند و اقدام هیئت انتخاب امسال، قانونی است.
حضور پررنگ فیلماولیها
در شرایطی که شبکه نمایش خانگی بسیاری از سینماگران شناختهشده را جذب کرده است، فضای سینما برای کارگردانان جوان بیشتر فراهم شده تا اولین فیلم بلند سینمایی خود را بسازند و وارد جرگه فیلم سازان حرفهای شوند. به شکلی جالب توجه، حدود نیمی از فیلمهای قطعی این دوره از جشنواره فیلم فجر ساخته کارگردانان اول است و چهرههایی چون بابک خواجهپاشا، لیلی عاج، ناهید عزیزی، محمد عسگری، سیدعماد حسینی، رضا نجاتی، آرمان خوانساریان، حسین میرزامحمدی، هادی محمدپور و فرشاد گلسفیدی که بعضی در عرصه فیلم کوتاه، فیلم برداری و حتی طراحی صحنه نامهایی آشنا به شمار میروند، برای نخستین بار با آثار بلند سینمایی به جشنواره بینالمللی فیلم فجر میآیند. حضور 10 فیلماولی در میان کارگردانان 24 فیلم قطعی و 3 فیلماولی در میان کارگردانان 4 فیلم بخش رزرو، نشان دهنده حضور چشمگیر کارگردانان اول در این دوره از جشنواره است.
حضور کمرنگ موسپیدها
هرچه فیلماولیها در بخش اصلی چهل و یکمین جشنواره بینالمللی فیلم فجر پرشمارند، فیلم سازان پیش کسوت و باسابقه، حضور کم رنگی دارند. در این دوره تنها دو کارگردان بالای 70 سال در بخش اصلی حاضرند که کیومرث پوراحمد با «پرونده باز است» در میان قطعیها و مسعود جعفری جوزانی با «بهشت تبهکاران» در میان رزروهای جشنواره حضور دارند. جالب این که از میان فیلم سازانی که آثارشان در دهه 90 در بخشهای اصلی (بهترین فیلم نامه، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم) جشنواره فیلم فجر سیمرغ گرفته است، هیچ کدام در این دوره از جشنواره حضور ندارند. به نظر میرسد در صورت تداوم روند کنونی، جشنواره چهلویکم نوعی پوستاندازی در عرصه کارگردانی را در سینمای ایران آغاز کرده باشد.
استادان تهیهکننده
گذشته از بحث کارگردانها، فیلم سازان سرشناس در جایگاه تهیهکننده در این دوره از جشنواره حاضرند. بهروز افخمی تهیهکنندگی فیلم «استاد» را به کارگردانی سیدعماد حسینی فیلماولی در جشنواره به عهده داشته و رسول صدر عاملی با فیلم «جنگل پرتقال» ساخته آرمان خوانساریان که او هم فیلماولی است، در این دوره حضور دارد. وضعیت این دو چهره البته کاملا متفاوت است. بهروز افخمی پیش از این تنها یک بار تهیهکنندگی یک فیلم بلند سینمایی را بر عهده داشته که آن هم مربوط به فیلم خودش «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» میشود. در مقابل رسول صدر عاملی تهیهکننده چندین فیلماولی از جمله پسرش میلاد صدر عاملی در «سونامی» و محمد کارت در فیلم شاخص و پرافتخار «شنای پروانه» بوده است. حال هردو در قامت تهیهکننده، احتمالاً به نوعی راهنمای فیلم سازان جوان هستند.
ستارهها به صف شدند
البته چهلویکمین جشنواره بینالمللی فیلم فجر ستاره کم ندارد. اگرچه بسیاری از آثار تحت تأثیر فشارهای مجازی در ماههای اخیر، در سکوت خبری ساخته شدهاند و اخبار بسیار کمی از آنها به بیرون درز کرده، اما حضور شماری از ستارههای سینما در آثار این دوره از جشنواره تأیید شده است. استاد علی نصیریان بازیگر «هفت بهارنارنج» است و جواد عزتی با فیلم «کت چرمی» در این دوره حضور دارد. نوید پورفرج نیز هنرپیشه اصلی فیلم «اتاقک گلی» است و بابک حمیدیان در جایگاه بازیگر نقش اصلی، در فیلم «غریب» حضور دارد. پژمان بازغی با فیلم «پرونده باز است»، مصطفی زمانی و هدی زینالعابدین به عنوان هنرپیشههای اصلی فیلم «عطرآلود»، فرزاد حسنی در فیلم «های پاور» و... نیز از جمله بازیگران شناختهشده فیلمهای این دوره از جشنوارهاند.
فقط یک پویانمایی
از 24 فیلم حاضر در جشنواره، فقط یک فیلم در قالب پویانمایی ساخته شده که آن هم «بچه زرنگ» به کارگردانی هادی محمدیان، بهنود نکویی و محمدجواد جنتی و تهیهکنندگی حامد جعفری است. این فیلم که اخبار تولید آن از چند سال پیش با عنوان «انقراض» منتشر میشد، سرانجام به چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر رسید. «بچه زرنگ» محصول استودیوی هنر پویاست که پیش از این پویانماییهای موفقی چون «شاهزاده روم» و «فیلشاه» را ساخته بود و از قضا در سیوششمین جشنواره ملی فیلم فجر، با «فیلشاه» حاضر بود و سازندگان آن در پایان، از این که فیلم توسط هیئت داوران بازبینی نشده بود، بسیار شاکی شدند. فیلم سینمایی «ببعی» محصول سازمان هنری-رسانهای اوج که نسخه سینمایی سریالی به همین نام در شبکه کودک تلویزیون است، در فهرست فجر امسال دیده نمیشود تا باز هم محصول استودیوی هنر پویا، تنها پویانمایی فجر باشد.
آثار انقلابی و استراتژیک
به نظر میرسد موضوعات استراتژیک در این دوره از جشنواره فیلم فجر حضوری پررنگ داشته باشد. حداقل دو فیلم «اتاقک گلی» و «سرهنگ ثریا» موضوعی مرتبط با سازمان منافقین دارند و «سینما متروپل»، «غریب»، «گل های باوارده» و «های پاور» نیز آثاری دفاع مقدسیاند. فیلم سینمایی «یادگار جنوب» نیز که اطلاعاتی از موضوع آن منتشر نشده، به تهیهکنندگی مجتبی رشوند ساخته شده که تا حدود یک سال پیش، مدیرعامل مؤسسه ناجی هنر (بخش هنری نیروی انتظامی) بود و مدتی پیش بازنشسته شد. فیلم «اخت الرضا» نیز به زندگی حضرت معصومه(س) میپردازد.
حضور چشمگیر نهادها
نهادهای دولتی و حاکمیتی به شکلی جالب توجه، اغلب فیلمهای این دوره را ساختهاند. در این عرصه بنیاد سینمایی فارابی وابسته به سازمان سینمایی پیشتاز است و با 9 فیلم، حضوری بسیار پررنگ دارد؛ آثاری که همگی در فهرست فیلمهای قطعیاند: «بعد از رفتن»، «جنگل پرتقال»، «روایت ناتمام سیما»، «سینما متروپل»، «شماره ۱۰»، «کاپیتان»، «کتچرمی»، «گلهای باوارده» و «هوک». در مقابل سازمان اوج دو فیلم «غریب» و «سرهنگ ثریا» را دارد و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، دو فیلم «عطر آلود» و «در آغوش درخت» را در میان 24 فیلم قطعی و فیلم «اخت الرضا» را در میان فیلمهای رزرو دارد. بنیاد فرهنگی روایت نیز با فیلم «اتاقک گلی» در این دوره از جشنواره فیلم فجر حاضر است تا در مجموع، آثار این چهار نهاد، به 15 فیلم از مجموع 28 فیلم قطعی و رزرو برسد.
ماجرای عجیب شعار جشنواره
مراسم معرفی آثار این دوره از جشنواره، یک حاشیه جالب و بامزه هم داشت. به جز پوستر جشنواره که رونمایی از آن با انتقاداتی در فضای مجازی همراه بود، شعار جشنواره «اخلاق، امید، آگاهی» اعلام شد که روی پوستر نیز درج شده است. نکته جالب آن است که این عبارت عیناً به همین شکل، شعار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) است که از اواخر دهه 70 خورشیدی تأسیس شد و برای سالها در سایت آن به چشم میخورد!
فهرست کامل فیلمهای بخش سودای سیمرغ چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر:
۱- «آن ها مرا دوست داشتند» به کارگردانی محمد رضا رحمانی
۲- «آه سرد» به کارگردانی ناهید عزیزی
۳- «اتاقک گلی» به کارگردانی محمد عسگری
۴- «استاد» به کارگردانی سید عماد حسینی
۵- «بعد از رفتن» به کارگردانی رضا نجاتی
۶- «بچه زرنگ» به کارگردانی هادی محمدیان، بهنود نکویی و محمد جواد جنتی
۷- «پرونده باز است» به کارگردانی کیومرث پور احمد
۸- «جنگل پرتقال» به کارگردانی آرمان خوانساریان
۹- «چرا گریه نمی کنی» به کارگردانی علیرضا معتمدی
۱۰- «در آغوش درخت» به کارگردانی بابک خواجه پاشا
۱۱- «روایت ناتمام سیما» به کارگردانی علیرضا صمدی
۱۲- «سرهنگ ثریا» به کارگردانی لیلی عاج
۱۳- «سینما متروپل» به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر
۱۴- «شماره ۱۰» به کارگردانی حمید زرگرنژاد
۱۵-«عطر آلود» به کارگردانی هادی مقدم دوست
۱۶- «غریب» به کارگردانی محمدحسین لطیفی
۱۷- «کت چرمی» به کارگردانی حسین میرزامحمدی
۱۸- «کاپیتان» به کارگردانی محمد حمزه ای
۱۹- «گل های باوارده» به کارگردانی مهرداد خوشبخت
۲۰- «وابل» به کارگردانی تورج اصلانی
۲۱- «های پاور» به کارگردانی هادی محمدپور
۲۲- «هفت بهار نارنج» به کارگردانی فرشاد گل سفیدی
۲۳- «هوک» به کارگردانی حسین ریگی
۲۴- «یادگار جنوب» به کارگردانی پدرام پورامیری و حسین دوماری
فیلم های بخش رزرو
۱- «بهشت تبهکاران» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی
۲- «اخت الرضا» به کارگردانی سید مجتبی طباطبایی
۳- «جان جانان» به کارگردانی شادی آفرین الهیاری
۴- «۴۸ ساعت» به کارگردانی ابوذر حیدری