سه‌شنبه، ۴ تیر ۱۳۹۸، علینقی عالیخانی درگذشت. به مناسبت فوت او، مطالب تجلیل‌آمیزی در شبکه‌های مجازی منتشر شد و از او با عناوینی همچون «معمار اقتصاد صنعتی ایران» و شخصیتی در حد «نابغه اقتصادی»، یاد کردند. آیا او در زمان خود چنین شهرتی داشت؟ تا آن جا که مطالعه کرده و اسناد را دیده‌ام، خیر. عالیخانی در زمان خود و تا پایان دوران پهلوی، به عنوان «آدمِ عَلَم»، به معنای یکی از اعضای تیم امیر اسدا... علم، شناخته می‌شد؛ در جایگاهی فروتر از محمد معتضد باهری. عالیخانی را اقتصاددانی برجسته نمی‌شناختند. اگر جز این بود، در سال‌های بعد، از «نبوغ اقتصادی» او در مناصب مرتبط، مانند بانک مرکزی یا سازمان برنامه یا همان وزارت اقتصاد، بهره می‌بردند و او را از تخصصش دور نمی‌کردند. عالیخانی از بدو فعالیت وزارت اقتصاد که منطبق با سیاست‌های جدید موسوم به «انقلاب سفید» تأسیس شد، وزیر اقتصاد بود. او پیش از آن، کارمند و کارشناس اقتصادی ساواک محسوب می‌شد و مطالبی می‌نوشت که با توجه به سطح نازل اندیشه سیاسی آن زمان، نازل و استقراضی بود. بولتن‌های عالیخانی‌ که در تأیید دیدگاه‌های سطحی و بلندپروازانه شاه نوشته می‌شد، مورد توجه محمدرضا پهلوی قرار گرفت و اسدا... علم، با توجه به پیشینه خانوادگی عالیخانی،  از او استفاده کرد. به این ترتیب، عالیخانی ۳۴ ساله، در بهمن ۱۳۴۱، مسئول وزارتخانه تازه تأسیس اقتصاد شد و تا مرداد ۱۳۴۸ در این سمت باقی ماند. در دوران وزارت عالیخانی، به جز نظرات شخص شاه در زمینه توسعه که آمرانه از بالا دیکته می‌شد، سازمان برنامه و بانک مرکزی نقش مهمی در سیاست گذاری اقتصادی ایران داشتند.  جایگاه عالیخانی در حد کسانی چون عبدالعظیم ولیان (اولین وزیر اصلاحات ارضی) و ناصر گلسرخی (اولین وزیر منابع طبیعی) بود. بخش عمده شهرت عالیخانی در ایران، از دهه ۱۳۷۰ به بعد، مرهون نقش او به عنوان ویراستار یادداشت‌های امیر اسدا... علم است.
منبع: کانال عبدا... شهبازی(با تلخیص)
 

جواد نوائیان رودسری - امیرارسلان نامدار و داستان کشدار و پرجاذبه او، یکی از روایت‌های مشهور و شناخته شده عامیانه در ایران است. در روزگاری که گوشی‌های هوشمند تلفن همراه و شبکه‌های مجازی، دل مردم را نبرده بودند و خانواده‌ها، دم به دمِ بزرگان و ریش‌سفیدان فامیل می‌دادند تا از خرمن تجارب آن ها، خوشه‌ای برچینند، داستان امیرارسلان نامدار، نُقلِ مجلس بسیاری از محفل‌های دوستانه و خانوادگی بود؛ روایتی عاشقانه، اکشن و پرفراز و نشیب از زندگی قهرمانی دلباخته که برای یافتن معشوقش، از دریای خطر عبور کرد و هر آسیب و رنجی را به جان خرید؛ روایتی که از مرزهای ایران هم گذشته و شهرتش عالمگیر شده است؛ آن قدر که «یوشیکی ناکاتا»، داستان نویس مشهور ژاپنی، در سال 1986، نسخه‌ای بین‌المللی از آن را به رشته تحریر درآورد و نامش را «Arsalan Senki» (افسانه قهرمانی ارسلان) گذاشت. با این حال، شاید کمتر کسی بداند که این افسانه پر آب و تاب، حاصل تراوش های ذهن یک قصه‌گوی چیره دست ایرانی، به نام احمدخان نقیب‌الممالک است؛ مردی که شب‌های طولانی زمستان را با قوه تخیل بی‌مانندش، برای ناصرالدین‌شاه کوتاه می‌کرد و نه تنها او، بلکه تمام اطرافیان و فرزندان شاه قاجار، مفتون کلام سحرانگیز و داستان روح‌نواز او بودند.
روایت کردن شگفت‌انگیز یک افسانه
خالق این افسانه دل‌انگیز، احمدخان نقیب‌الممالک، شاعر و سخنور چیره‌دست دوره محمدشاه و ناصرالدین‌شاه، اصالتاً از اهالی شیراز بود. از نقیب‌الممالک آثار دیگری نیز به یادگار مانده است؛ آثاری مانند «مَلِک‌ جمشید»، «زرین مَلِک» و نیز، مجموعه شعری به نام «ده باب» که البته، شهرت داستان امیرارسلان را پیدا نکرد. نقیب‌الممالک که هنگام به تخت نشستن ناصرالدین شاه، حدوداً 26 ساله بود، در میان سالی به دربار راه یافت و مأمور قصه‌گویی برای شاه شد. برنامه قصه‌گویی، معمولاً در پایان روز و هنگام آماده شدن ناصرالدین شاه برای خواب، به اجرا در می‌آمد و نقیب‌الممالک، بدون آن‌که به یادداشتی نگاه کند یا چیزی را از قبل در ذهن بپرورد، با زبان شیرین و صدای گرم خود، به روایت داستان می‌پرداخت. در این بین، علاقه شخصی یک نفر، باعث ماندگار شدن افسانه امیرارسلان و نام قصه‌گوی نامدار عصر قاجار شد؛ تومان‌آغا، یکی از دختران ناصرالدین‌شاه که به فخرالدوله ملقب بود، با اجازه پدر، از اندرون به پشت درِ اتاق خواب شاه می‌آمد و به داستان‌های شیرین نقیب‌الممالک گوش می‌داد.فخرالدوله، مدتی پس از آغاز این داستان‌گویی‌ها، تصمیم گرفت آن‌چه را می‌شنود، به رشته تحریر درآورد و به این ترتیب، هر شب، آن‌چه را می‌شنید، با دقت یادداشت می‌کرد و روز بعد برای اتقان موضوع، به خلق تصاویری برای آن داستان، مبادرت می‌ورزید؛ بنابراین، اگر فخرالدوله را در خلق افسانه امیرارسلان، شریک نقیب‌الممالک بدانیم، سخنی به گزاف نگفته‌ایم. به این ترتیب، حاصل تلاش این دو تن، به یادگاری ارزشمند برای نسل‌های بعد مبدل و نام امیرارسلان و شخصیت‌های داستان نقیب‌الممالک، ورد زبان مردم کوچه و بازار شد و حتی آن ها را در نام گذاری اطفال به کار گرفتند.
خلاصه داستان
فضای داستان امیرارسلان نامدار، فضایی کاملاً خیالی است. روایت قصه نقیب‌الممالک در سرزمین روم می‌گذرد، اما آن‌چه به شنونده ارائه می‌شود، ارتباطی با تاریخ روم ندارد و انتخاب این نام، صرفاً از باب تمثیل است. ملک‌شاه رومی به دست دشمنانش به قتل می‌رسد و همسر باردار او، از مهلکه می‌گریزد و با خواجه نعمان مصری آشنا می‌شود و با او ازدواج می‌کند. امیرارسلان که در واقع فرزند و جانشین ملک‌شاه رومی است، در خانه خواجه نعمان به دنیا می‌آید و در جوانی، در می‌یابد که پدرش کیست و جایگاه خودش کجاست. به همین دلیل، به روم لشکر می‌کشد تا غاصبان حقش را بر سر جای خودشان بنشاند. در این گیر و دار، امیرارسلان چشمش به تصویری از فرخ‌لقا، دختر پطرس‌خان فرنگی، می‌افتد. امیرارسلان یک دل نه، که صد دل عاشق فرخ‌لقا می‌شود و تصمیم می‌گیرد برای وصال او، به آب و آتش بزند. او به فرنگ که قلمرو پطرس‌خان است می‌رود؛ شاه فرنگ دو وزیر به نام‌های قمر‌وزیر و شمس‌وزیر دارد که قمر، با امیرارسلان یک‌دل نیست و می‌خواهد او را از فرنگستان بیرون کند. با ترفند و تزویر قمروزیر، فرخ‌لقا اسیر دیوان می‌شود و سر از سرزمین جادو در می‌آورد و امیرارسلان، در پی معشوق، قدم در مسیر هولناک این سرزمین می‌نهد؛ با فولادزره و ریحانه‌جادو می‌ستیزد و پس از نبردهای سنگین و جانفرسا، به وصال معشوق خویش می‌رسد.
فرجام خالقان امیرارسلان
میرزا احمد نقیب‌الممالک از فرهادمیرزا، حاکم فارس، لقب ناظم‌الشعرایی دریافت کرده بود. در مقدمه نسخه خطی دیوان اشعار او آمده است که وی، عهده‌دار منصب نقیب‌الاشرافی ایران بود و نیمی از سال را در خدمت ناصرالدین‌شاه به سر می‌برد و برای وی داستان‌های نغز و شیرین روایت می‌کرد. او در ماه صفر سال 1302(1263 هـ.ش)، در اصفهان بدرود حیات گفت. برخی از مورخان، مدفن او را حرم مطهر امام رضا(ع) می‌دانند. بد نیست بدانید که خالق دوم افسانه امیرارسلان نامدار، یعنی فخرالدوله، عمر درازی پیدا نکرد. این بانوی تحصیل‌کرده و خوش‌ذوق، در 33 سالگی و بر اثر بیماری سل، دار فانی را وداع گفت و در حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
 

از جمله رجال تاریخ معاصر ایران، محمود جم است که مدت زمانی طولانی، یعنی حدود 60 سال، از اواخر دوره قاجار تا زمان پهلوی دوم، به نقش‌آفرینی در عرصه سیاسی ایران پرداخت و همواره پست‌های مهم سیاسی، از جمله صدارت، وزارت و ... را برعهده داشت. به گزارش پایگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، همکاری نزدیک محمود جم با پهلوی‌ها، از زمان کودتای سوم اسفند 1299 آغاز شد و تا زمان سلطنت محمدرضا پهلوی ادامه یافت. از زمان کودتا تا زمان تبعید رضاشاه، جم همواره دارای مناصب بالای سیاسی بود و برخلاف دیگر نزدیکان پهلوی اول، مانند تیمورتاش، نصرت‌الدوله فیروز و علی‌اکبر داور که مورد غضب واقع شدند، هیچ‌گاه رضاشاه را از خود نرنجاند و گرفتار غضب او نشد. برخی پژوهشگران علت این موضوع را وابستگی نداشتن جم به خاندان‌های اشرافی دوره قاجار و فقدان سابقه نمایندگی مجلسِ وی می‌دانند. محمود جم در اجرای دستورهای شاه، تردیدی به خود راه نمی‌داد. در دوران نخست‌وزیری او، فرمان کشف حجاب اجرا شد. وی بعد از مهدیقلی‌خان مخبرالسلطنه، سابقه طولانی‌ترین دوره نخست‌وزیری را در زمان رضاشاه دارد. پهلوی اول آن‌قدر به جم اعتماد داشت که دستور داد پسر وی، فریدون، با شمس، دختر ارشد رضاشاه، ازدواج کند؛ هرچند این وصلت، پس از فرار و تبعید رضاشاه در شهریور 1320، به متارکه انجامید. دوران جم، عصر اقتدار شهربانی رضاشاهی و فعالیت گسترده پلیس سیاسی بود؛ دستگاهی که دستورهای خود را از شخص رضاشاه می‌گرفت و جم، برای انجام آن دستورها، هر نوع همکاری را با این دستگاه مخوف، انجام می‌داد و گاه تملق و چاپلوسی را نسبت به شاه و ولیعهد، از حد می‌گذراند. بدیهی است که چنین رویکردی، سبب‌ساز دوام محمود خان جم، مشهور به مدیرالملک، بر مسند قدرت شد و صابون رضاشاه، هیچ‌گاه به تن او نخورد!