مروری بر«کتاب شناسی موضوعی-تاریخی» برجسته ترین ایران شناس معاصر
تعداد بازدید : 40
شرحی از65 سال پژوهش های ایرج افشار
گروه اندیشه
info@khorasannews.com
«کتاب شناسی موضوعی-تاریخی از چاپ کردهها و نوشتههای ایرج افشار؛ منتشر شده در سالهای ۱۳۹۵-۱۳۲۳» تحقیق و تالیف میلاد عظیمی به تازگی از سوی موسسه خانه کتاب راهی بازار نشر شده است. به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این کتاب با بیش از سه هزار و 700 صفحه، شامل کتاب شناسی نوشتهها و مقالات ایرج افشار در فاصله بین سال های ۱۳۲۳ تا ۱۳۹۵ است.
فصلبندی کتاب
پس از پیشگفتار کتاب، درآمد، سابقه تحقیق، هدف تحقیق، روش کار، مقالات نادیده، دو ماخذ مهم و مفید، علایم و اختصارات، چند سال شمار، ماخذ نوشتهها و چاپ کردههای ایرج افشار و تصویرها آمده است. در بخش چاپ کردهها و نوشتهها نیز، کتابها، کتابوارهها و جزوهها، کتابچهها و رسالههای پیشینیان، مجلات و نشریات ادواری، مقالات و یادداشتها (کلیات، علوم و فناوری، ادیان و مذاهب و اقلیتهای مذهبی، قومشناسی، مردمشناسی و اجتماعیات، هنر، جغرافیا، باستانشناسی، تاریخ، زبان فارسی و زبانشناسی، ادبیات فارسی، عکس، نامه، یادگار نوشت، نوشتههای شخصی و خانوادگی و خاطرهای، مقدمه بر کتاب دیگران) مقاله به زبانهای دیگر، پیوستها و نمایهها گردآوری شده است.
همراه و همگام زندهیاد افشار
در آغازین صفحات کتاب، نوشته ایرج افشار (کلک، فروردین-خرداد 1375) با احترام به بانو شایسته افشاریه آمده است. در این یادداشت کوتاه میخوانیم:«همسرم شایسته افشاریه (1306-1374) در مدت پنجاه سال و یک ماه و چند روزی که با من گذراند، بارها و بارها لفظ «ایرانشناسی» را شنید و سالهای دراز با من در شهرها و آبادیها، بیابانها و کوه و کمرهای ایران سفر کرد و در مواقعی که من سرگرم غلطگیری اوراق مطبعی بودم یا مطلبی مینوشتم؛ صبوری و بردباری نشان داد. همت و نظرش بر آن بود که با پذیرفتن دشواریها و گاه ناگواریهای مرتبط با اینگونه کار، مرا یاری دهد. کوشید که به تمام معنی شریک زندگی باشد. به سخنی دیگر او سهمی دارد روشن در سطر سطر اوراقی که من سیاه کردهام.»
تأثیرگذارترین کتاب پژوه
نیکنام حسینیپور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب نیز در یادداشتی نوشته است: «شادروان ایرج افشار را باید مهمترین، تاثیرگذارترین و البته پرکارترین کتابپژوه در همه اعصار فرهنگ ایران دانست؛ پژوهشگری سختکوش که در جایگاه چهرههای بینالمللی قرار داشت؛ آثار او محل مراجعه پژوهشگران داخلی و خارجی علاقهمند به کتاب و فرهنگ بود؛ البته در کنار کتاب شناسی، باید او را همزمان، ایرانشناس هم دانست. در واقع کتاب شناسی و ایرانشناسی مکمل یکدیگر بود؛ با این حال، فعالیتها و خدمات استاد افشار، ابعاد دیگری هم دارد؛ علاوه بر مسئولیتها و مدیریتهای گوناگون در حوزه کتاب شناسی و فرهنگ ایرانی، او عکسهای فراوانی را از نقاط مختلف ایران تهیه کرده است؛ همچنین یادداشتهای نکته سنج یا خاطرهنگارانه او، منابع بسیار خوبی برای مطالعه فرهنگ ایرانی و در عین حال آشنایی با نگاه و سطح دانش و تحلیل استاد است.»
ارتباط با جوانان
میلاد عظیمی نیز چند کلمه با خوانندگان در میان گذاشته و نوشته است:«من این بخت را داشتم که با ایرج افشار کار کنم. منش ایرج افشار این بود که به جوانان پرو بال میداد. راستش را بخواهید، کار با افشار برای من بیشتر بهانهای بود که با او همصحبتی داشته باشم. فراموش نمیکنم اولین باری را که به خانه افشار رفتم، خشنود بود از اینکه میدید جوانی بیشتر نوشتههایش را خوانده و از قزوینی و فروزانفر سخن میگوید. از ایام خوش زندگی من، آن روزهایی بود که به حضور ایرج افشار میرسیدم و تیرگیها و دمسردیهای هم و غم دنیا را در زلال صحبت آن مرد یکتا فرو میشستم و گرم و روشن به «کار خودم» برمیگشتم و دریغا که مرگ، آن باب راحت و رحمت را فروبست و آن بحر مکرمت که تو دیدی سراب شد.»
هدف و روش تحقیق
عظیمی هدف تحقیق کتاب را اینگونه بیان کرده است: «این کتاب سه هدف مشخص را دنبال میکند و میکوشد با عرضه فهرستی موضوعی- تاریخی از نوشتهها و چاپ کردههای ایرج افشار، به ایرانشناسان و ایرانشناسی کمک کند و چشماندازی از گستره جستوجوها و پژوهشهای افشار ترسیم کند تا قدر و مقدار خدمات فرهنگی او مشخص شود. از منظری به نوشتهها و چاپ کردههای افشار نگریسته شود و مدخلهایی استخراج و فهرست شود که علاوه بر اینکه هدفهای متعارف و مشخص یک کتاب شناسی را محقق میکند، من حیث المجموع، زوایایی از منش و شخصیت افشار را نیز بازتاب دهد. بنابراین، مخاطب من در این کتاب، اعم از کسی است که صرفاً در جست وجوی فواید علمی و ایران شناسی است؛ من کوشیدم به سوالات پژوهشگر «ایرج افشار شناس» و «ایرج افشار پژوه» نیز تا حدودی پاسخ بدهم.» این پژوهشگر در ادامه، از روش کار کتاب گفته و نوشته است:«در فهرست چاپ کردهها، هدف این بود که به شیوه فهرست مقالات فارسی، فهرست نوشتههای افشار در مباحث تحقیقات ایران شناسی تدوین شود. به همین دلیل، آن دسته از نوشتههایی که خارج از موضوع تحقیقات ایران شناسی قرار داشت، در آن کتاب نیامده است. ناگفته نماند که در همان حوزه تحقیقات ایران شناسی هم، آنقدر افتادگی در فهرست چاپ کردهها هست که گاهی فکر میکنم نظر افشار این بوده که فهرست اهم آثار خود را در آن بیاورد. در یادداشتهای افشار که در این کتاب از آن ها با عنوان «یادداشت شخصی» نام برده شده است، موارد زیادی وجود دارد که ایشان مقالهای را از خود دانسته اما آن مقالات در فهرست مقالات فارسی و فهرست چاپ کردهها نیامده است. برخی موارد هم در فهرست مقالات فارسی هست، اما در فهرست چاپ کردهها نیست. اعتقاد من این است که بخشی از این مسئله، به فروتنی افشار برمیگردد و اینکه نمیخواسته بر شمار آثار خود بیفزاید و بخشی هم به سهوالقلم ناگزیر برخاسته از کثرت کار و آثار برمیگردد.»«کتاب شناسی موضوعی-تاریخی از چاپ کردهها و نوشتههای ایرج افشار؛ منتشر شده در سالهای ۱۳۹۵-۱۳۲۳» در 3704 صفحه، شمارگان هزار نسخه و بهای 150 هزار تومان، از سوی مؤسسه خانه کتاب منتشر شده است.