«گاسپار دروویل»، یک نظامی فرانسوی بود که پس از قرارداد فینکن‌اشتاین و همراه با گروه افسران اعضامی ناپلئون به ایران آمد و پس از خروج آن ها، در کشور ما ماند و چند سال با قرارداد خصوصی، در ایران خدمت کرد. او در سال 1828 خاطرات دو جلدی خود را از دوران حضور در کشور ما، به زیور طبع آراست و در پاریس منتشر کرد. در بخشی از این خاطرات، گزارشی از نحوه لباس پوشیدن مردان ایرانی در این دوره تاریخی آمده ‌است که مطالعه آن، خالی از لطف نیست: «مردان ایرانی بسیار خوش اندام و تنومندند، ریشی بلند و چهره‌ای سوخته دارند. ایرانیان به جای پوشیدن البسه گشاد و راحت، معمولاً لباس‌های تنگی که شکل بدن مخصوصاً ستبری بازوانشان را نمایان سازد، بر تن می‌کنند. کلاه ایرانیان به هیچ‌وجه به کلاهی که شاردن توصیف می‌کند، شباهتی ندارد؛ مردان ایرانی معمولاً قباهای بلندی که تا زیر کمر، بسیار تُنُک و چسبان است، بر تن می‌کنند. از کمر به پایین، قباها کمی عریض‌تر و تا پاشنه پا کشیده می‌شود. پیراهن مردان ایرانی، از پارچه حریر به رنگ‌های گوناگون و بسیار کوتاه و بدون یقه است. شلوار مردان ایرانی از تافته گلی یا ارغوانی رنگ و بسیار گشاد است. لیفه شلوار را که از آن قیطان قابل ارتجاع ابریشمی می‌گذرانند، زیر پیراهن قرار داده، گره به قیطان مزبور می‌زنند( بند شلوار). پاچه شلوار تا مچ پا می‌رسد، دهانه شلوار گشادتر از قسمت بالای آن است.»

 

گروه تاریخ –  ماجرای ورود نخستین خودرو به ایران، کمی عجیب و غریب است. سال 1279ش بود که مظفرالدین‌شاه قاجار، هنگام بازدید از کارخانه رنو، سفارش دو دستگاه خودرو برای خودش داد. این خودروها در آذر همان سال وارد ایران شدند و اگر کمی به این تاریخ با تساهل نگاه کنیم، این روزها صد و بیست و سومین سالروز ورود خودرو به کشور ماست. اتومبیل‌های مظفرالدین‌شاه را دو راننده یا به قول قدیمی‌ها «شوفر» فرانسوی هدایت می‌کردند. این اتومبیل‌ها را در پاریس به‌وسیله راه‌آهن و کشتی و از طریق روسیه و دریای خزر به ایران فرستادند. مردم به این اتومبیل مظفرالدین شاه «کالسکه آتشی» می‌گفتند. این اتومبیل‌ها سرعتشان از ۴۰ کیلومتر بر ساعت تجاوز نمی‌کرد و ظرفیت آن چهار نفر بود. آخر و عاقبت این دو خودرو، خیلی جالب نیست. یکی از آن ها همان بین راه، به دلیل نقص فنی از حیّز انتفاع خارج و دیگری هم بعدها، هنگام ترور نافرجام محمدعلی شاه با نارنجک در مسیر دوشان‌تپه منفجر شد. خوب است بدانید که بعد از مظفرالدین‌شاه، احمدشاه قاجار دومین شاه ایران است که اتومبیلی خریداری و سوار شدن بر آن را تجربه کرد.

ماجرای خرید خودرو برای احمدشاه
نقل است که ناصرالملک که مدت‌ها در انگلستان و فرانسه زندگی کرده بود، هنگام انتصاب به مقام نیابت سلطنت برای احمدشاه خردسال یک دستگاه اتومبیل را به هزینه دولت ایران از اروپا خریداری کرد. این اتومبیل‌ راهی تهران شد و مورد استفاده دربار قرار ‌گرفت. به غیر از دربار قاجار، سیاحان اروپایی نیز نخستین اتومبیل‌ها را وارد ایران کردند، ولی بعدها در میان سیاستمداران و ملاکان بزرگ و تجار سرشناس، به خصوص تجار بوشهری همچون حاج امین‌التجار و معین التجار بوشهری و دیگر تجار یزدی، شیرازی و کرمانی، خرید اتومبیل باب شد و به نوعی نشانه اشرافیت و چشم و هم‌چشمی تجار از هم ‌بود.

نخستین قانون گذاری برای خودرو
از سال ۱۲۸۹ و پس از گذشت چهار سال از صدور فرمان مشروطیت، قانون مالیات شهری بر وسایل نقلیه از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و دولت اجازه یافت از هر اتومبیل، ماهانه پنج تومان مالیات دریافت کند. این هزینه آن‌قدر زیاد بود که تنها مرفهین جامعه از عهده پرداخت آن برمی‌آمدند. همچنین مالیات‌هایی برای گاری‌های اسبی، صاحبان اسب، الاغ، شتر و دوچرخه وضع شد. طبق این قانون، چنان چه اتومبیلی از خارج تهران وارد می‌شد، صاحبش ملزم به پرداخت یک تومان مالیات و عوارض بود. وسایل نقلیه مخصوص دربار، ماموران سیاسی دولت و کارکنان نظامی و سیاسی دولت‌های خارجی، ارتش، بهداری و بلدیه از پرداخت مالیات معاف بودند. اتومبیل در ابتدا نتوانست در بین مردم به محبوبیت برسد، زیرا وضعیت راه‌ها به‌گونه‌ای نبود که بتوان در آن با اتومبیل تردد کرد. نیاز به راه‌های مناسب برای رفت و آمد اتومبیل باعث شد روس‌ها در سال ۱۲۸۵ش جاده جلفا-تبریز را احداث کنند. بعدها و در سال ۱۲۸۸ش نیز، جاده انزلی-رشت-قزوین ساخته شد.

تاسیس راهنمایی و رانندگی
اولین خیابانی که در ایران رنگ آسفالت به‌خود دید، میدان توپخانه بود که آن را به مناسبت ورود ملک فیصل اول پادشاه عراق آسفالت کردند. گسترش راه‌ها و ایجاد سنگفرش‌ها در تهران سبب شد که اتومبیل، دوباره به‌وسیله‌ای محبوب و تجملی برای اعیان و اشراف بدل شود. گسترش و آبادانی راه‌های شوسه و خیابان‌ها، بر تعداد اتومبیل‌ها افزود، اما چون قانون مشخصی برای کنترل وضعیت خودروها وجود نداشت، هرج‌ومرجی عظیم در عبور و مرور اتومبیل‌ها به وجود آمد. درنهایت، پس از تاسیس بلدیه تهران در سال ۱۲۸۵ش، به‌منظور بهبود شرایط زندگی شهری، قوانین عبور و مرور مشخصی برای اتومبیل‌ها، درشکه‌ها و کالسکه‌ها وضع و برای اجرای این قوانین، اداره عبور و مرور – جد اعلای اداره راهنمایی و رانندگی امروز – ایجاد شد. در میدان توپخانه آژانی از اداره عبور و مرور می‌ایستاد و بر سکوی جایگاهش فانوسی چهار طرفه با شیشه‌های سبز و سرخ نصب و در آن لامپی کار گذاشته ‌شده بود که با کلیدی که در اختیار آژان بود، فرمان ایست و حرکت داده می‌شد.

آغاز صدور گواهینامه
اتومبیل خیلی زود و به‌سرعت توانست زندگی شهری را متحول کند. تسهیل امر جابه‌جایی و حمل‌ونقل بارها، تجارت و بازرگانی را هم آسان کرده بود. این وسیله که ابتدا به‌ عنوان ابزاری تجملی در دست اعیان و اشراف شهرت داشت، خیلی زود به‌ وسیله‌ای برای تسهیل امور عامه مردم تبدیل شد. ضرورت ایجاد ساختاری مناسب برای حمل‌ونقل و جابه‌جایی عمومی در شهر، سبب شد در سال ۱۳۰۵ تعدادی اتوبوس از دانمارک خریداری شود. در همین سال، لایحه تاسیس شرکت اتوبوسرانی از مجلس شورای ملی گذشت و اجازه تاسیس اتوبوسرانی شهری هم به شرکتی دانمارکی واگذار شد و اتوبوس‌های این شرکت، در هفت‌خط مشغول به کار شدند. بد نیست یادآوری کنیم که پس از جنگ جهانی اول تعداد خودروها در ایران و به‌خصوص در تهران به‌صورت چشمگیری افزایش یافت. این افزایش خودرو در تهران با رشد ترافیک و بی‌قانونی در مقررات رانندگی همراه بود و سرانجام نظمیه تهران در سال ۱۲۹۵ش بخشنامه‌ای خطاب به رانندگان خودروهای خصوصی و عمومی صادر کرد تا در اداره نظمیه حضور یابند و امتحان رانندگی بدهند و خودروهایشان را شماره‌گذاری کنند. به این ترتیب، شماره‌گذاری خودرو و اخذ گواهینامه رانندگی باب شد.

خودرو هم سنگ مسکن!
اتومبیل رفته‌رفته به یکی از بهترین و پرسودترین وسایل نزد ایرانیان تبدیل شد و شغل‌های مرتبط با این صنعت، از پردرآمدترین کسب‌وکارها در ایران به حساب می‌آمد، به‌طوری ‌که هرکسی دوست داشت در این صنعت و حرفه وارد شود. رانندگان (شوفرها) اتومبیل‌ها در شهر با انگشت‌ نشان داده می‌شدند و نزد کسبه و مردم از احترام خاصی برخوردار بودند. واردات خودرو در حدود سال ۱۳۱۰ش از مرز سه هزار دستگاه در سال گذشت. اتومبیل به‌قدری در بین ایرانیان محبوب شد که اولویت اول هر جوان شهری، خرید یک دستگاه اتومبیل بود. اتومبیل خیلی زود خودش را به جایگاه مسکن در بین ایرانیان رساند و به مهم‌ترین اولویت زندگی آن ها بدل شد.