فهرست نامزدهای اولیه جایزه ادبی «بوکر» امسال در حالی اعلام شد که نام سه نویسنده بریتانیایی در فهرست این دوره به چشم می‎‌خورد.

به گزارش ایرنا، «پرسیوال اورت»، «هشام مطر»‌ و «سارا پری» از جمله ۱۳ رمان‌نویسی به شمار می‌روند که در فهرست نامزدهای اولیه جایزه «بوکر»‌ ۲۰۲۴ قرار گرفته‌اند.

«گاردین»‌ نوشت، همچنین آثار نویسندگانی از جمله «ریچارد پاورز»،‌ «تامی اورنج»‌ و «‌ریچل کوشنر» و «آن مایکلز» نیز به این فهرست راه یافته‌اند.

«اورت» برای نگارش رمان «جیمز» که نوعی بازنویسی از هاکلبری فین است، به عنوان نامزد اولیه انتخاب شده است. «اورت» یکی از ۶ نویسنده آمریکایی است که به فهرست نامزدهای اولیه امسال جایزه بوکر راه یافته‌اند.

«اورنج» نخستین نویسنده سرخپوستی محسوب می‌شود که به عنوان نامزد انتخاب شده است،‌ برای نگارش دومین رمان خود با عنوان «ستاره‌های سرگردان»‌ که به مضامینی همچون اعتیاد، ضربه روحی و هویت می‌پردازد به این فهرست راه یافته است.

«پاورز» برای نخستین رمان خود که با عنوان «زمین‌بازی» منتشر شده است و «کوشنر» با رمان «دریاچه آفرینش» نامزد دریافت جایزه شد.فهرست نامزدهای نهایی این جایزه ۵۰,۰۰۰ پوندی در شانزدهم سپتامبر اعلام و برنده نهایی آن نیز در دوازدهم نوامبر معرفی خواهد شد.

جایزه «بوکر» امسال کتاب‌هایی را شامل می‌شود که در فاصله یکم اکتبر ۲۰۲۳ تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۴ منتشر شده‌اند. جایزه بوکر که در سال ۱۹۶۹ تاسیس شد، یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی جهان است که هر ساله به نویسنده رمانی که به زبان انگلیسی نوشته و در بریتانیا یا ایرلند منتشر شده باشد، اعطا می‌شود. این جایزه اغلب به عنوان سنگ بنای حرفه‌ای یک نویسنده در نظر گرفته می‌شود و به طور منظم ستاره‌های ادبی جدیدی نیز معرفی می‌کند. «برناردین اواریستو»، «داگلاس استوارت» و «مارلون جیمز» از جمله برندگان اخیر جایزه بوکر هستند.

«پل لینچ»‌، نویسنده ایرلندی برای نگارش پنجمین رمان خود با عنوان «آواز پیامبر» به عنوان برنده جایزه ادبی «بوکر» سال ۲۰۲۳ انتخاب شد.

طبق اعلامِ مدیر پیشین حوزه هنری، حال عمومی و روحیه مرتضی سرهنگی ،نویسنده شناخته شده کشورمان خوب است، اما باید منتظر نظر پزشکان بود.

به گزارش مهر، محسن مومنی شریف گفت:  «چند روز پیش به ملاقات رفتم و تلفنی هم پیگیر وضعیت او هستم. خدا را شکر حال عمومی و روحیه آقای سرهنگی خوب است، اما منتظریم پزشکان درباره وضعیتش نظر بدهند».

وی افزود: «آقای سرهنگی چندی پیش عمل آنژیوی قلب انجام دادند که به دنبال این عمل متاسفانه ریه‌شان آب آورده و در حال حاضر برای بهبود وضعیت و کنترل بیشتر در بیمارستان بستری هستند». مؤمنی شریف درباره زمان ترخیص سرهنگی از بیمارستان هم گفت: «زمان ترخیص آقای سرهنگی هنوز مشخص نشده و منتظر نظر پزشکان هستیم».

مرتضی سرهنگی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات پایداری چندی پیش در پی عارضه قلبی و مراقبت بیشتر در بیمارستان بستری شده است. وی در سفر به مشهد دچار عارضه قلبی شده و روند درمانش در این شهر پی گرفته شده و هم اکنون برای اطمینان از سلامتی‌اش در بیمارستان بستری شده است.

 

گروه ادب و هنر- بامداد روز گذشته، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی مقاومت اسلامی حماس که برای شرکت در مراسم تحلیف چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری اسلامی ایران در تهران حضور داشت، به دست رژیم غاصب صهیونیستی به شهادت رسید. ساعاتی پس از انتشار خبر شهادت اسماعیل هنیه، هنرمندان، به ویژه اهالی شعر و ادبیات در ایران به این جنایت و نقض آشکار قوانین بین‌المللی واکنش نشان دادند و در رثای شهید مقاومت دست به قلم شدند. علیرضا قزوه در شعری به مناسبت شهادت اسماعیل هنیه، او را مردی شبیه حاج قاسم سلیمانی توصیف کرده و سروده‌ است: «شبیه حاج قاسم بودی  اسماعیل ما بودی/ تو را قابیلیان کشتند تو هابیل ما بودی/ سراپای وجودت عطر قرآن داشت اسماعیل!/ شهادت را کدامین آیه از تنزیل ما بودی؟/ سلام‌ا... ، بازوی رشید مردم غزه!/ شما بازوی برحق خدا، سجیل ما بودی/ فلسطینی چه فرقی می کند با قوم ایرانی/ تو ای یوسف ترین ای ایلیا از ایل ما بودی/ بخوان قرآن بخوان، بی سر بخوان این بار اسماعیل!/ که صوت عرشی و بارانی ترتیل ما بودی». به مناسبت این واقعه تلخ و ناگوار، با رضا اسماعیلی (شاعر و پژوهشگر ادبیات که او هم چندین شعر با محوریت مظلومیت فلسطین و ندای آزادسازی قدس شریف سروده)،درباره وظیفه اهالی ادبیات و فرهنگ در قبال فلسطین و لزوم منسجم‌ شدن آثار تولیدشده در حوزه ادبیات مقاومت در قالب کتاب و نیز ترجمه آن‌ها به دیگر زبان‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم.

 

 ادبیات مقاومت در جاودانه ‌شدن راه و نام شهید اسماعیل هنیه چه نقشی دارد؟

ادبیات مقاومت یا پایداری که با ادبیات دفاع مقدس هم گره خورده‌ است، بعد از انقلاب، به‌ویژه با نام گذاری روز قدس به عنوان یکی از گونه‌های جدی ادبیات انقلاب شکل گرفت. اسرائیل بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همیشه این بیم را داشت که روزی ملت‌های جهان علیه او متحد شوند و این جرثومه فساد را ریشه‌کن کنند. در این 45 سال هم همیشه در راه مقاومت و آزادی قدس سنگ‌اندازی و سعی کردند افکار عمومی را منحرف و به سمت و سوی دیگری هدایت کنند تا جنایات خود را ادامه دهند و به اهداف شوم خود برسند. در سال‌های اخیر بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی، جریان شعر مقاومت و پایداری نیرومندتر شد؛ نه تنها در ایران، بلکه در سایر کشورهای آزادی‌خواه جهان، کسانی که به صلح می‌اندیشند، اسرائیل را یک رژیم غاصب می‌دانند.  هنرمندان اصیل، اسرائیل کودک‌کش را محکوم می‌کنند. ادبیات مقاومت به‌ویژه در ایران، نقش پررنگی در افشای ماهیت رژیم صهیونیستی به جهانیان دارد.

 

وظیفه هنرمندان، به‌ویژه شاعران و نویسندگان در قبال جنایت‌های رژیم صهیونیستی چیست؟

امروز وظیفه هنرمندان ما به خصوص جامعه ادبی است که لحظه لحظه این مسائل را پیگیری کنند و حضور خود را در صحنه ادبیات مقاومت و محکوم کردن این جنایات نشان دهند و با زبان ادبیات، حماسه مقاومت مردم فلسطین را به تصویر بکشند و فریاد مظلومیت و حق‌خواهی ملت فلسطین را به گوش جهانیان برسانند. در طول این سال‌ها این اتفاق افتاده و شاعران و نویسندگان آزادی‌خواه در این مسیر گام برداشته‌اند، اما در سال‌های اخیر این رسالت برای اهالی قلم سنگین‌تر شده که قدرتمندتر در این عرصه حضور پیدا کنند و نقش خود را به عنوان هنرمند متعهد مسلمان ایفا کنند.

 

همیشه شاعران و نویسندگان کشورمان در واکنش به حوادثی مانند شهادت حاج قاسم سلیمانی، طوفان الاقصی، وعده صادق و ترور اسماعیل هنیه و به شهادت رسیدن ایشان، اشعاری سروده‌اند یا نثر ادبی نوشته‌اند. به‌نظر شما این دغدغه وجود دارد که این حجم از آثار ادبی تولیدشده به نحوی شایسته گردآوری و منتشر شود؟

من این دغدغه را به صورت سازمان‌یافته و منسجم در نهادهای فرهنگی ندیده‌ام که مثلاً یکی از آن‌ها این اشعار را گردآوری کند. اگر هم بوده، خود شاعران مجموعه آثار خودشان را گردآوری و منتشر کرده‌اند. با توجه به حجم گسترده اشعار مقاومت در سال‌های اخیر چنین کاری انجام نشده است. اگر این اشعار بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی گردآوری می‌شد، بالغ بر ده‌ها جلد کتاب به چاپ می‌رسید. الان هم بعد از شهادت اسماعیل هنیه شاعران بسیاری برای سرودن شعر اعلام آمادگی کرده‌اند. مطمئناً تا اربعین این شهید صدها قطعه شعر سروده خواهد شد. بهتر است به نهادهای مرتبط و متولی یادآوری کنیم که از کنار این موضوع به سادگی نگذرند و اشعار منتخب  برگزیده را ویرایش و چاپ کنند. تا به حال موسسه شاعران فارسی زبان و حوزه هنری در این‌باره چند جلد کتاب چاپ کرده‌اند که برای کشوری انقلابی مانند ایران اصلاً کافی نیست. ما باید حرف اول را در ادبیات مقاومت بزنیم.

 

اگر این اشعار گردآوری و به دیگر زبان‌ها هم ترجمه شوند، بازتاب وسیع بین‌المللی در میان کشورهای مختلف خواهد داشت.

بله، اما متاسفانه انتشار این اشعار از مرزهای خودمان هم به آن سوتر عبور نمی‌کند. نه‌تنها بسیاری از این آثار در داخل ایران گردآوری نمی‌شوند، بلکه برای کشورهای جهان اسلام هم ترجمه نمی‌شوند تا بدانند شاعران ایران در این موارد بی‌تفاوت نیستند. به‌نظر من این کوتاهی غیرقابل‌بخشش است. در حالی که دغدغه مقام معظم رهبری این است که ما در ادبیات مقاومت گام‌های بلندتری برداریم. لازم است تا اربعین این شهید بزرگوار چند مجموعه شعر ارجمند با محوریت شهید سلیمانی و اسماعیل هنیه منتشر و ترجمه شود. باید در این حوزه سرمایه‌گذاری جدی شود و ما هم به‌عنوان جامعه ادبی باید آن را از نهادهای فرهنگی مطالبه کنیم.

 

شما اشعار متعددی با محوریت فلسطین و قدس شریف سروده‌اید. آیا آن‌ها را گردآوری کرده‌اید؟

بله. من چند ماه پیش، بعد از تجاوز اسرائیل به غزه، همه شعرهایی که برای فلسطین سروده  بودم، گردآوری کردم که در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس با نام «ایستاده با سنگ» منتشر شد. در این اثر کارهای گذشته و جدید من درباره فلسطین آمده است. من از فردای پیروزی انقلاب اسلامی احساس می‌کردم باید با خلق آثار هنری در این زمینه حضور داشته باشم و به عنوان عضوی کوچک از جامعه ادبی کشور در این راه تلاش کردم و امیدوارم بتوانم همچنان در کنار ملت فلسطین با اسلحه قلم باشم.

محمدبهبودی نیا-نیمه‌های دهه هشتاد بود که به همراه یکی از شاعران خراسان روی یکی از نیمکت‌های پارک ملت مشهد نشسته بودیم و درباره وضعیت شعر معاصر بحث می کردیم. مردی با موهای سفید، درحالی‌که دست‌هایش را پشت کمرش قلاب کرده بود و عمیقاً غرق در اندیشه‌های خودش بود، از دور به ما نزدیک می‌شد. این اولین باری بود که استاد غلامرضا شکوهی را می‌دیدم. دوستی که با او همراه بودم، بی‌مقدمه شروع به خواندن غزلی از استاد شکوهی کرد:

 

بوده ضلع اتاق را هرروز، طی کنی بی‌شمار و برگردی

با خیالات زرد و وهم‌انگیز بروی تا بهار و برگردی

شده بر صخره‌های شانه خود، آبشاری ز شط شب باشی

بروی با نگاه خود چون آه تا دل آبشار و برگردی

می‌توانی ز مشرق دستت پر کشی با خیال خود تا اوج

بوسه بر انعکاس نور دهی، مثل رقص غبار و برگردی

می‌شود کوچ کرد تا دنیا، قصه‌ای از هبوط آدم دید

پرده‌ای از نمایشی غمگین؛ بازی روزگار و برگردی

طول خانه، عبور طولی عمر، عرض خانه توقفی کوتاه

آمدن، ایستادنی پر مکث، یک‌نفس انتظار و برگردی

شده در پیچ‌وتاب یک کابوس، روز را در شبت مرور کنی

تا دم‌صبح هر نفس صدبار، بروی روی دار و برگردی

می‌توانی تمام مشتت را، پر کنی با نواله‌ای از خشم

یک‌دهن نعره سر دهی ای وای! آی مردم هوار و برگردی

***

آن روز در پارک ملت مشهد، همزمان که استاد شکوهی دور می‌شد و غزل او را می‌شنیدم، به این نکته فکر می‌کردم که این مرد در به‌روزرسانی زبان، عاطفه و اندیشه شعرش نسبت به هم‌نسلانش به‌شدت پیشتاز است.

استاد غلامرضا شکوهی زمستان ۱۳۲۸ در تربت‌جام چشم به جهان گشود و در ۱۱ مرداد ۱۳۹۶ درگذشت. در ۲۰ سالگی سرودن شعر را شروع کرد. شکوهی در سال ۱۳۵۱ از دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد در رشته فلسفه فارغ‌التحصیل شد. پس‌ازآن به استخدام آموزش‌وپرورش درآمد و بیش از ۳۰ سال علاوه بر فلسفه، تمام شاخه‌های ادبیات را تدریس کرد. از آثار او می‌توان به «سرمه در چشم غزل»، «یک ساغر نگاه»، «آهی بر باغ آیینه» و «صد پرده آواز خاموش» اشاره کرد.

 

نوگرایی در شعر شکوهی

در دهه 70 و 80 یعنی روز و روزگاری که توجه به سنت‌های ادبی قدیم بر شعر کلاسیک سایه افکنده بود، شکوهی با نگاهی نوگرا در زبان و بهره‌گیری از آرایه‌های ادبی، شعرهایی سرود که به‌خوبی توانست با نسل جوان شعر و استادان استخوان خردکرده ادبیات، ارتباطی عمیق برقرار کند.

وقتی آثار زنده‌یاد غلامرضا شکوهی را باهم‌نسلان او مقایسه می‌کنیم، به این نکته مهم پی می‌بریم که شکوهی جزو نوگراترین شاعران است.

 

خلوت‌گزینی و دستیابی به اندیشه‌های بکر

باید بپذیریم که هر هنرمندی در هر حوزه‌ای برای خلق آثار ماندگار باید عادت خلوت‌گزینی را همواره با خود همراه داشته باشد. نکته مهمی که استاد شکوهی به آن پی برده بود و در زندگی هنری خود با جدیت آن را دنبال می‌کرد. اندیشه‌ها و کشف‌های عمیق شکوهی در شعرهای او حاصل همین خلوت‌گزینی‌هاست. متاسفانه عادت پسندیده خلوت‌گزینی که میان شاعران دهه‌های گذشته به‌عنوان یکی از رموز موفقیت در شعر به شمار می‌آمد نزد بسیاری از شاعران هم روزگار ما به فراموشی سپرده‌شده است و همین نکته را می‌توان یکی از مهم‌ترین دلایل سطحی شدن بسیاری از شعرهای دهه اخیر دانست.

 

شاگرد پروری بی‌ادعا

تعداد زیادی از شاعران خراسان و کشور در حوزه شعر مدیون حضور غلامرضا شکوهی هستند. شکوهی جزو کسانی بود که هم‌نشینی با جوانان شاعر همیشه برایش مهم بود و برای تعالی شعر جوان کشور، زمان زیادی را صرف می‌کرد. رفتار او آن‌قدر مهربانانه و به‌دور از ادعا بود که جوانان مشتاق شعر در ارتباط‌هایشان با او هرگز احساس غریبگی نمی‌کردند.

این‌یک حقیقت است که نوشتن درباره شعر و شخصیت غلامرضا شکوهی و پژوهش در شعر او نه‌تنها در رسانه‌ها، بلکه در هر فضای علمی و پژوهشی دیگر مغفول مانده است و جای خالی کارنامه کاری او در پایان‌نامه‌های دانشگاهی و علمی حوزه ادبیات به چشم می‌خورد و دانشجویان و پژوهشگران باید بیش‌ازپیش به این نکته توجه داشته باشند. در ادامه چند تک‌بیت از غزل‌های ناب بی‌شمار این شاعر را با هم مرور می‌کنیم:

 

درخت، چوبه دار بهار خواهد شد

اگر دوباره نشیند کنار جو، بی تو

یا

بندی به‌پای دارم و باری گران به دوش

در حیرتم که شهره به بی‌بندوباری‌ام

یا

چه روزگار غریبی است روز پیری من

به روی نیمکت پارک‌ها اسیری من

یا

نهاد زائر دلخسته لب به قفل ضریح

فضا زمینه برخورد آه و آهن بود

یا

بس که در کوچه سرودیم خداحافظ را

سنگ‌ها از سفر ما دو نفر آگاه‌اند

غداره/ قداره/کتاره

این سه واژه به معنی «جنگ‌افزاری شبیه شمشیر و پهن‌تر و سنگین‌تر از آن» است. در قدیم آن را به‌صورت «کتاره» می‌نوشتند. امروزه آن را به‌صورت «قداره و غداره» به کار می‌برند و چون در صورت نوشتاری این کلمه غلبه با «قداره» است، بهتر است آن را به همین صورت به کار ببریم:

شمشیرها و قداره‌های لخت و رنگ شوم سیاه، همراه بود با لطیف‌ترین رنگ پارچه‌ها و پولک‌ها و آینه‌ها و میوه‌ها. (ندوشن)

میرآخور... قداره به کمر و بافینه سرخش آهسته پیشاپیش ایشان حرکت می‌کرد.

برگرفته از  «فرهنگ درست نویسی سخن»، تالیف استاد حسن انوری

کتاب صوتی «کلیله و دمنه» نوشته ابوالمعالی نصرا... منشی، داستان جمعی از حیوانات و روابط میان آن ها را به تصویر می‌کشد. به گزارش ایبنا، نشر نیستان این کتاب صوتی را در 27 فصل به مدت 14 ساعت و 13 دقیقه با خوانش احسان چریکی تولید کرده است. این نسخه صوتی از درگاه «نوار» قابل دریافت است. محتوای این اثر پندآموز، پندهایی در قالب حکایاتی از زبان حیوانات را شامل می‌شود. کلیله و دمنه نام دو شغال است و بخش زیادی از کتاب به این دو اختصاص دارد. در هر باب کلیله و دمنه، داستان‌هایی پندآموز و حکمت‌آمیز از زندگی حیوانات که به نوعی نماد برخی از انسان‌ها و شیوه زندگی آن ها هستند، آورده شده است.

وطن!

مرا به نخل آویزان کنید 

من به او خیانت نمی‌کنم.

این زمین و مزرعه من است.

این جا در گودال‌های آن افتاده‌ام

و دستانم در آتش سوخته است.

در این جا شیر شتر را در کودکی سر کشیده‌ام. 

وطن من روایت روزهای شاد و غمگین نیست. 

نه در مزرعه‌ای در آغوش ماه، 

نه در قطره‌ای نورانی بر گل رز 

وطن من در رؤیا زندگی نمی‌کند .

وطن من غریبه‌ای خشمگین است 

در اضطراب قرن‌ها 

با ماشه‌ای کشیده بر شقیقه‌اش. 

وطن من، کودکی است 

که دستانش را با امید و شجاعت 

به‌سوی شادی دراز می‌کند. 

او بادی است در زندان. 

و شاخه‌هایی است در نور و تاریکی

پیرمردی است که در این شاخساران جاودان  

در ماتم زمین و پسرانش نشسته است. 

این سرزمین پوست‌واستخوان است. 

مرا در آن رها کنید. 

قلب من و درخت خرما باهم

از آن به‌سوی سال‌های سخت اوج می‌گیریم. 

مرا به درخت خرما آویزان کنید 

من به او خیانت نمی‌کنم. 

وطن! آهن را به من می‌آموزد 

خشم شاهین و آتش را، مهربانی یک خوشبین را. 

نمی‌دانستم چه چیزی در خون‌های ما جاری است 

وقتی توفان و نور وعروسی و عشق 

و شادی تابناک می‌خندد. 

مرا به سلول انداختند و چراغ را خاموش کردند 

غافل از این که سلولی در دنیا

 برای قلب خورشید وجود ندارد! 

شماره بازداشت من روی دیوار کجاست؟

همان‌جا گندم می‌روید و برای من سر تکان می‌دهد.