محمد بهبودی نیا-  «همپ شایر»، نام شهری است که مشاهیر بسیاری همچون «هنری سوم»، «چارلز دیکنز»، «کالین فرث»، «جین آستین» و ... را در خود پرورش داده است.ماجراهای شورانگیز «آقای دارسی» و «الیزابت بنت» در مشهورترین اثر جین آستین، نویسنده بزرگ قرن هجدهمی نیز در گوشه و کنار این شهر گذشته است.از انگلستان که بگذریم به جرئت می‌توانیم بگوییم رود می سی سی پی، حجم زیادی از شهرت امروزش را مدیون «مارک تواین» است که فضای یکی از مشهورترین رمان‌های او با نام «هاکلبریفین» بر روی این رودخانه اتفاق می افتد. شهر «سن پترزبورگ» در روایت‌های جذاب فئودور داستایفسکی نیز نقش پررنگی دارد مثلاً در رمان جنابات و مکافات، به دلیل روایت فضای داستان در محل‌هایی مانند «کانال گریبوئدوف»، «خیابان گراژدانسکی» و «پل کوکوشکین» این فضاها سر زبان بسیاری از مردم جهان افتاده است. چرا جای دوری برویم؟ در کشور خودمان نیز محمود دولت آبادی در رمان «کلیدر» مکان‌های مختلفی را معرفی می‌کند که بسیاری از خوانندگان پس از خواندن این کتاب هوای دیدن این مکان‌ها به سرشان می زند. البته در شعر بزرگانی مانند فردوسی و حافظ و رودکی و... روایت‌ها در محل‌هایی اتفاق می افتد که وجود خارجی دارند.

ما کجا گردشگری ادبی کجا؟
شاید با خودتان بگویید بعد از این مقدمه طولانی قرار است چه مطالبی را در ادامه این سطرها بخوانیم. همه این‌ها را گفتم که بگویم گردشگری ادبی امروز در بسیاری از کشورها درامد زا شده و ما در کشورمان هنوز برنامه مدونی برای این نوع از گردشگری نداریم. «آقایان مسئول» باید گردشگری ادبی را دریابند. این که یک عده بیایند و از مقبره تعدادی از شاعران بزرگ ما بازدید کنند و به خانه و کاشانه‌شان برگردند ومسئولان گردشگری و ادبی کشور هیچ برنامه تعریف شده‌ای نداشته باشند بی تردید به معنی گردشگری ادبی نیست. مثلاً در همین خراسان که نام آن بارها و بارها در آثار ادبی آمده چه اقداماتی در این زمینه انجام شده؟ امروز چه تعداد گردشگر از «چشمه سو»، «فرود»، «اژدر کوه»، «دره آل»، «کلیدر» و... در قالب گروه‌های گردشگری ادبی بازدید می‌کنند. بگذریم از این که «کشف رود» در خراسان رضوی، خشکیده و تبدیل به رودی شده که محل عبور سیل‌های فصلی و گندآب‌هاست.گردشگری ادبی، نوعی گردشگری فرهنگی است که در آن علاقه‌مندان به ادبیات و کتاب، به مکان‌هایی سفر می‌کنند که به نوعی با آثار ادبی، نویسندگان مشهور یا رویدادهای ادبی مرتبط است. این نوع گردشگری، تجربه‌ای غنی و فراتر از بازدیدهای معمولی گردشگری به گردشگران ارائه می‌کند و آن‌ها را به دنیای خیال و خلاقیت نویسندگان دعوت می‌کند.نکته قابل تأمل در این زمینه این نکته است که ما در مقایسه با دیگر کشورهای جهان تا چه حد توانسته‌ایم موفق عمل کرده‌ایم؟

تأثیر مثبت نمایشگاه کتاب بر رونق گردشگری ادبی
یکی از اقدامات خوب که ناشران باید بیش از پیش برای انجام آن همت کنند حمایت ازانتشار کتاب‌های داستان و شعر با ساختار ادبیات اقلیمی است. بد نیست با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به ظرفیت‌های این نمایشگاه در کمک به رونق بخشی گردشگری ادبی اشاره‌ای داشته باشیم.نمایشگاه‌های کتاب تهران به‌عنوان یکی ازرویدادهای فرهنگی، تأثیر قابل توجهی بر ترویج گردشگری ادبی دارد و می‌تواند به‌عنوان مرکزی برای جذب علاقه‌مندان به ادبیات و کتاب از سراسر جهان عمل کند.زیرا نمایشگاه‌های کتاب، محلی برای گردهمایی ناشران، نویسندگان و علاقه‌مندان کتاب از کشورهای مختلف است. این رویداد نه تنها فرصتی برای خرید و فروش کتاب فراهم می‌کنند، بلکه با برگزاری برنامه‌های جانبی مانند سخنرانی‌های نویسندگان، جلسات امضا، کارگاه‌های آموزشی و ... تجربه‌ای غنی و فراموش‌نشدنی برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند. این رویدادهمچنین باعث ایجاد ارتباط بین علاقه‌مندان به ادبیات و کتاب از سراسر جهان شده و شبکه‌ای جهانی از دوستداران کتاب ایجاد می‌شود که در ادامه آن می‌توان از این فرصت به نفع گردشگری ادبی، بهره جست.

جنبه‌های مختلف تأثیر نمایشگاه کتاب
تأثیر نمایشگاه کتاب بر گردشگری ادبی را می‌توان از چند جنبه بررسی کرد:
ترویج آثار ادبی و نویسندگان: نمایشگاه‌های کتاب با معرفی آثار ادبی جدید و کلاسیک، علاقه‌مندان به ادبیات را ترغیب به کشف و خواندن این آثار می‌کنند. وقتی بازدیدکنندگان با کتابی ارتباط برقرار می‌کنند، ممکن است علاقه‌مند شوند که به مکان‌هایی که در آن کتاب اتفاق می‌افتد، سفر کنند یا بیشتر درباره زندگی نویسنده بدانند. به‌عنوان مثال، پس از خواندن رمان "بینوایان" اثر ویکتور هوگو، بازدید از پاریس و مکان‌هایی که داستان در آنجا رخ‌داده، می‌تواند تجربه‌ای جذاب برای علاقه‌مندان به این رمان باشد.معرفی مکان‌های ادبی: نمایشگاه‌های کتاب اغلب شامل غرفه‌ها یا برنامه‌هایی هستند که به معرفی مکان‌های ادبی می‌پردازند. این مکان‌ها می‌توانند خانه‌های نویسندگان مشهور، کتابخانه‌های تاریخی، موزه‌های ادبی یا حتی شهرهایی با پیشینه ادبی غنی باشند.ایجاد شبکه‌های ادبی: نمایشگاه‌های کتاب محل ملاقات نویسندگان، ناشران، کتابفروشان و علاقه‌مندان به ادبیات از سراسر جهان هستند. این رویدادها فرصتی برای ایجاد شبکه‌ها و ارتباطات ادبی بین‌المللی فراهم می‌کنند که می‌تواند به همکاری‌های آینده، ترجمه آثار ادبی یا حتی ایجاد تورهای ادبی بین‌المللی منجر شود.
ترویج گردشگری ادبی پایدار: نمایشگاه‌های کتاب می‌توانند به‌عنوان سکویی برای ترویج گردشگری ادبی پایدار عمل کنند. گردشگری ادبی پایدار به معنای احترام به میراث فرهنگی و ادبی یک منطقه، حمایت از کسب‌وکارهای محلی و حداقل کردن تأثیر منفی بر محیط‌زیست است. نمایشگاه‌های کتاب می‌توانند با معرفی مقاصد ادبی کمتر شناخته‌شده، ترویج حمل‌ونقل عمومی برای رسیدن به مکان‌های ادبی و تشویق بازدیدکنندگان به حمایت از کسب‌وکارهای محلی مرتبط با ادبیات، به ترویج این نوع گردشگری پایدار کمک کنند.

هم‌زمان با روز جهانی گرافیک، آثار تعدادی از گرافیست‌های بنامِ روسی برای مدت محدودی مهمان نگارخانۀ صفوی شدند. الناز رجبیان، مدیر نگارخانه صفویِ اصفهان و برگزارکنندۀ نمایشگاه «golden bee» به ایسنا گفت: «فستیوال golden bee از سال ۱۹۹۲ تاکنون در روسیه برگزار می‌شود و هنرمندان از سراسر جهان در آن شرکت کرده و آثار گرافیک خود را ارائه می‌دهند. ما حدود یک سال است که در حال مذاکره با برگزارکنندگان این جشنواره هستیم تا به مناسبت روز جهانی گرافیک نمایشگاهی از آثار این جشنواره داشته باشیم». او با اشاره به این که آثار پنج هنرمند گرافیست روسی با نام‌های نیکولای اشتوک، یوری گولیتوو، پیتر بانکوو، دیانا یاروسلاوتسا، و ایگور گوروویچ در نمایشگاه، ارائه شده است، افزود: «هر کدام از این گرافیست‌ها، بهترین استادان دانشگاه و مدرسان گرافیک هستند و در این جشنواره شرکت داشتند. از هر کدام از این استادان، پنج اثر و در مجموع ۲۵ اثر گرافیکی، در ابعاد A۳ در معرض بازدید قرار گرفته است.»

منزجر
منزجر: به معنی «متنفر، بیزار» است و املای آن به همین صورت یعنی با «زاء» درست است و نباید آن را به صورت منضجر بنویسیم:
طبع من و قلب من از این منظره بسیار منزجر و متنفر بود. (اقبال: مقالات ۴۵۳/۳)

مرعی
مرعی:به معنی «رعایت شده و مراعات شده» است:
شعر خوب از معنی گذشته آن است که این نکته در آن به کمال مرعی شده باشد. (خانلری: هفتاد سخن ۱۴۴/۱)

 مرئی
مرئی: به معنی «رؤیت شدنی و مشاهده شدنی» است:
جنگ و جدال آن پهلوانان با امور مادی و مرئی است... . (مینوی: داستان‌ها و قصه‌ها ۱۸۰)
برگرفته از کتاب «فرهنگ درست نویسی سخن»، تالیف استاد حسن انوری

شعر اول:

گفتم «بدوم تا تو همه فاصله‌ها را»
تا زود‌تر از واقعه گویم گله‌ها را
 
چون آینه پیش تو نشستم که ببینی
در من اثر سخت‌ترین زلزله‌ها را
 
پر نقش‌تر از فرش دلم بافته‌ای نیست
از بس که گره زد به گره حوصله‌ها را
 
ما تلخی نه گفتنمان را که چشیدیم
وقت است بنوشیم از این پس بله‌ها را
 
بگذار ببینیم بر این جغد نشسته
یک بار دگر پر زدن چلچله‌ها را
 
یک بار هم ‌ای عشق من از عقل میندیش
بگذار که دل حل کند این مسئله‌ها را

 
شعر دوم:

من زنده بودم اما انگار مرده بودم
از بس که روزها را با شب شمرده بودم

ده سال دور و تنها، تنها به جرم این که
او سرسپرده می خواست، من دل سپرده بودم

ده سال می شد آری، در ذره ای بگنجم
از بس که خویشتن را در خود فشرده بودم

در آن هوای دلگیر وقتی غروب می شد
گویی به جای خورشید من زخم خورده بودم

وقتی غروب می شد، وقتی غروب می شد
کاش آن غروب ها را از یاد برده بودم

 
دکتر معصومه محمود
پژوهشگر پاکستانی زبان و ادبیات فارسی

وقتی تصویر حضور رئیس جمهور ایران را بر سر مزار شاعر مشرق زمین، اقبال لاهوری دیدم، حسی از شعف و غرور و افتخار در وجودم شکفت. گویی اقبال نیز با شعف از قبر برخاسته و دست صاحب منصب عالی رتبه ایرانی را به گرمی می‌فشارد و می‌سراید:
طهران و گر عالمِ مشرق کا جنیوا
شایدکر ارض کی تقدیر بدل جائ
«اگر تهران مرکز تصمیم گیری‌های کشورهای خاورمیانه و مانند شهر ژنو برای کشورهای شرقی شود (مانند قراردادهایی که کشورهای غربی در ژنو منعقد می‌کنند)شاید که تقدیر و سرنوشت کره زمین تغییر کند»اقبال لاهوری که فارسی را درخور فطرت اندیشه‌اش یافت و واله ایران و شیدایی زبان فارسی شد و در وصف این زبان این‌گونه سرود: «فارسی از رفعت اندیشه‌ام، درخورد با فطرت اندیشه‌ام».
این شاعر شیرین سخن که هفت هزار بیت فارسی را به عشق ایران و شاعرانش، نغز سرود، لیکن هیچ گاه دست تقدیر یاریش نکرد که به ایران قدم بگذارد، اکنون میزبان رئیس‌جمهور ایرانیان است. چه زیبا بود اگر رهبر معظم ایران نیز که خود پژوهنده ژرفای اندیشه اقبال و اقبال شناسی چیره دست است و بارها شعر و فکر اقبال را در سخنان و تحریرش ستوده است، روزی قدم بر دیده منت مزار اقبال بگذارد. مایه خرسندی است که استقبال از هیئت ایرانی شایان شأن بود. قصر شاهی و مزار اقبال که در محوطه قصر شاهان گورکانی در ایالت پنجاب واقع است، عظمت و شکوه استقبال از نمایندگان حکومتی کشور عزیز همسایه را بار دیگر نظاره گر بود. انگار ندیمه‌های دربار با سبدهایی از گل بر برج و باروی قصر، کاروان را گلباران می‌کنند.

خوش آمد گویی رئیس جمهور پاکستان به زبان فارسی
همان طور که رئیس جمهور پاکستان در دیدار با رئیس جمهور ایران گفت مردم پاکستان مدت‌ها انتظار چنین روزی را می‌کشیدند. به نقل از شاهدان عینی استقبال چنان باشکوه و کم سابقه بود که مشابه آن را سال‌ها پیش در سالیان اولیه انقلاب اسلامی ایران، در سفر ریاست جمهور وقت آیت ا...خامنه‌ای به پاکستان شاهد بودند. طی سه روز، سه شهر مرکزی پاکستان یعنی اسلام آباد، لاهور و کراچی به صورت یکپارچه و منسجم به مهمان نوازی و ابراز اشتیاق به مهمانانی بودند که سالیان سال منتظر حضورشان در کشور پاکستان بودند.شهباز شریف رئیس جمهور پاکستان، سخنانش را با دو جمله فارسی آغاز کرد که بیانگر این اشتیاق بود.

 او گفت: «چشم ما روشن، دل ما شاد»
همین جمله کافی بود تا غریو شادی خیل مشتاقان به نشانه تایید بلند شود. ویژگی بارز تجمعات سه روز گذشته پاکستان، همین جملات و همین صحنه ابراز ارادت و شادی خیل عظیم جمعیت بود.با شنیدن جملات فارسی از زبان رئیس جمهور پاکستان، ناخودآگاه این بیت امیر خسرو دهلوی در ذهنم تداعی شد:«زبان اوست ترکی گوی و من ترکی نمی‌دانم»
در طول تاریخ رسم وفاداران این گونه بوده است که برای ابراز ارادت هرچه بیشتر، زبان یار را می‌آموختند تا همدلی را با همزبانی همراه کنند و نمی‌توان گفت «همدلی از همزبانی بهتر است» تا زبان یار را ندانی همدلی چگونه شکل گیرد؟!طرف پاکستانی این قاعده را به نمایش گذاشت و من منتظر بودم که جناب رئیس جمهور ایران نیز در ابتدای سخنانش، جمله‌ای به زبان اردو بگوید و دل خیل مشتاقان را به پرخروش کند. سخن شوق از زبان یار شنیدن خوش است اما جمعیت عظیم مشتاقان پاکستانی از زبان مترجم و آنچه او از سخنان جناب رئیسی دریافته بود می‌شنیدند.

مزار اقبال لاهوری اولین میعادگاه رئیس جمهور ایران
برای استقبال از مهمانان نور چشمی، در دو شهر مرکزی پاکستان، یعنی کراچی و لاهور تعطیل رسمی اعلام شد تا موج جمعیت به میعادگاه‌ها گسیل شود.اقبال لاهوری فصل مشترک روابط تاریخی دو کشور ایران و پاکستان است و اولین میعادگاه دکتر رئیسی در شهر لاهور مزار اقبال بود که نشانگر جایگاه والای شعر فارسی و اقبال نزد ایرانیان و تفقد و ارادت دولتمردان برگزار کننده پاکستانی به زبان فارسی و مقام فارسی پژوه یگانه شبه قاره یعنی اقبال لاهوری بود.

دستور رئیس جمهور ایران برای ارتقای زبان فارسی در پاکستان
از نکات قابل توجه و حائز اهمیت این سفر، دغدغه‌مندی ریاست محترم جمهور، وضعیت زبان و ادبیات فارسی در پاکستان بود، یکی از اولین درخواست‌ها و نخستین پیشنهادهای ریاست جمهوری ایران، جلسه‌ای با دانشگاهیان به ویژه استادان و دانشجویان زبان فارسی در دانشگاه‌های پاکستان بود، اگرچه به واسطه کمبود وقت و تدابیر حفاظتی این امکان برای تمام دانشگاه‌های ایالات پاکستان امکان پذیر نشد اما در سه دانشگاه نومل اسلام آباد، جی سی (دانشگاه دولتی) لاهور و دانشگاه کراچی نشست هایی با سخنرانی ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.طبق صحبت‌هایی که با وابستگان محترم فرهنگی ایران در پاکستان داشتم آقای رئیسی به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دستور دادند که برای ارتقای سطح زبان فارسی در پاکستان اقدام کنند. این دستور را دادند و بسیار بجا بود و منتظر نتایج آن هستیم.

پیش شرط‌های پاسداشت زبان فارسی در پاکستان
البته باید به این نکته توجه داشت ارتقای زبان فارسی نیاز به توجه به بازسازی زیرساخت‌های آن دارد.در نظر گرفتن بودجه مناسب برای کلاس‌های آموزش زبان فارسی، اعزام حداقل ۴ استاد زبان فارسی ثابت به دانشگاه‌های شهرهای مختلف پاکستان، برگزاری دوره‌های دانش افزایی برای استادان و دانشجویان، برگزاری المپیاد زبان فارسی و اهدا جوایز، بورسیه کردن تعداد قابل توجهی از دانشجویان مستعد و علاقه مند پاکستانی در دانشگاه‌های ایران، گنجاندن زبان فارسی در متون کتب درسی دوره ابتدایی مدارس دولتی پاکستان، تأمین منابع آموزشی مورد نیاز، انتشار آثار تألیفی و ترجمه‌ای مترجمین و پژوهشگران پاکستان در زمینه زبان و ادبیات فارسی و ... از جمله اقداماتی است که می‌تواند به رشد زبان فارسی در پاکستان کمک نماید.

ظرفیت های موجود درپاکستان
وجود ۷ خانه فرهنگ در شهرهای لاهور، کراچی، راولپندی، کویته، پیشاور، ملتان، حیدرآباد و رایزنی فرهنگی اسلام آباد و نیز مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان با سوابق بالا ظرفیت خوبی را برای این کار ایجاد  و مسئولیت نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاکستان را دوچندان می‌کند.مسئولیت بنیاد سعدی در این بین که بر اساس اساسنامه خود، رسماً متولی و عهده‌دار آموزش زبان فارسی در خارج از کشور محسوب می شود بیش از سایر نهادهای فرهنگی است.
شایسته است برای اجرایی کردن دستور رئیس جمهور ایران کارگروهی در این زمینه تشکیل شود و نتایج این سفر موفق را مسئولان فرهنگی و ادبی هر دو کشور بعد از مدتی مورد پیگیری و ارزیابی قرار دهند.

به نظر می‌رسد تعداد ۵ کنسرت در تهران که قرار بود در سالن‌های اسپیناس پالاس و میلاد نمایشگاه بین‌المللی برگزار شوند، به علت برگزاری رویداد «ایران اکسپو» در مجموعه نمایشگاه بین‌المللی لغو شدند، اگرچه شاید بهتر بود پیش از برگزاری این رویداد تهمیدات لازم سنجیده می‌شد. به گزارش ایسنا، رویداد «ایران اکسپو» از اردیبهشت‌ آغاز شده و تا ۱۲ اردیبهشت میزبان بیش از ۲۰۰۰ نفر از ۸۰ کشور در محل نمایشگاه بین‌المللی خواهد بود. در همین راستا نهادهای ذی‌صلاح دستور لغو کنسرت‌های موسیقی را که قرار بود از ۶ تا ۱۲ اردیبهشت در دو سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی و اسپیناس پالاس برگزار شوند، صادر کرده‌اند و بدین ترتیب برگزاری این کنسرت‌ها به تاریخ دیگری موکول شده‌ است. کنسرت‌هایی که لغو شده‌اند شامل کنسرت‌های مهدی احمدوند پنج شنبه ۶ اردیبهشت، فرزاد فرزین جمعه ۷ اردیبهشت (اسپیناس پالاس)، معین زندی دوشنبه ۱۰ اردیبهشت، امید حاجیلی سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت، کنسرت گرشا رضایی چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت می‌شوند؛ البته اجرای ناصر زینلی که قرار بود چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت در اسپیناس پالاس برگزار شود، هنوز در وضعیت بلیت‌فروشی قرار دارد و مشخص نیست که برگزاری آن لغو می‌شود یا خیر!

جهان طبق نظریه وحدت وجود، یک وجود بیشتر نمی‌تواند باشد. با این نظریه کائنات و غیرخداوند به حساب نمی‌آید؛ همان مثال یخ و آب. جهان ما تجلی یخ است از آب؛ نه می‌توانیم بگویم هست، نه می‌توانیم بگوییم نیست. یخ هست، ولی یخ، یخ نیست؛ همان آب است که یخ شده و به زودی برمی‌گردد به حالت اولیه‌اش. یا مثل تجلی موج بر روی آب. موج یک هویت مستقل ذهنی و اسمی دارد، اما هیچ چیز نیست؛ چون همان دریاست. نسبت ما با هستی خداوند در نظریه وحدت وجود، یعنی یکی در عالم وجود دارد. اگر دو تا قائل بشویم، یعنی شرک. پس او که نمی‌تواند باشد، ما باید نباشیم. درکش برای عقل محاسبه‌اندیش ما سخت است چون حواس و ادراکات ما با هندسه جور است. مگر ممکن است این جهان نباشد؟ او هستِ نیست‌نماست و ما نیستِ هست‌نماییم.
تفسیر مثنوی معنوی از عبدالجبار کاکایی به همت موسسه پیشگامان شعر نوین ایرانیان