گریز از نگاه تک بعدی در شعر با تلمیحات قرآنی
به بهانه انتشار شعری از مقام معظم رهبری که در آن اشاره ای به داستان معجزه عصای حضرت موسی (ع) داشتهاند به دلایل و ضرورتهای توجه شاعران معاصر به آیات قرآن در سرایش اشعارشان پرداختهایم
گروه ادب و هنر- شعر در ادبیات فارسی همواره بهعنوان یکی از هنرهای مورد توجه برای بیان مسائل روز به شمار میآید. از گذشتههای دور تا امروز، شاعران فراوانی با یاری جستن از این هنر به بیان مسائل گوناگون روزگار خود پرداختهاند. در عصر ما نیز برخی شاعران با نگاهی وسیع، خود را از چهارچوب بیان روزمرهها و همچنین نگاه تکبعدی، رها کرده و به موضوعات انسانی و جهانی پرداختهاند. دفاع از مظلومان و دعوت آنها به ایستادگی در برابر ظلم در اوایل انقلاب و پس از آن در زمان دفاعمقدس به شکلگیری شاخهای جدید به نام ادبیات مقاومت انجامید که این آثار همواره با تلمیحاتی به آیات و روایات همراه بودهاست. «تلمیح» در لغت به معنای «با گوشه چشم نگریستن» است. قیصر امینپور، طاهره صفارزاده، علی موسوی گرمارودی و... را میتوان در شمار شاعرانی به شمار آورد که در شعر خود همواره آثاری درخور با تکیهبر تلمیحات قرآنی با مضمون مبارزه با ظالمان داشتهاند. پس از جنگ تحمیلی نیز اگرچه این دست اشعار که با تکیه بر قرآن و حدیث سرشار از رجزخوانی در برابر بداندیشی دشمنان و همچنین بیان رشادتهای رزمندگان بود، کمرنگ شد اما هنوز هم شاعرانی هستند که همواره با ادامه این مسیر، لزوم جدیت ما را در دفاع از دین و مرزوبوممان یادآور میشوند.

غزل مقام معظم رهبری در آستانه وعده صادق
بهتازگی در فضای مجازی و رسانهها سرودهای از رهبر انقلاب اسلامی منتشر شد که ایشان یک بیت از سروده خود را که سال ها پیش سروده شده بود و اشاره به معجزه عصای حضرت موسی(ع) داشت، در جلسهای مرتبط در آستانه عملیات «وعده صادق» خواندند. در بخشی از این غزل که از آرایههای ادبی و آراستگی و پیراستگی زبانی قابلتوجهی برخوردار است، رهبر انقلاب به داستان معجزه عصای حضرت موسی (ع) که در قرآن نیز آمده، اشاره کردهاند:
دلا ز معرکه محنت و بلا مگریز
چو گردباد به هم پیچ و چون صبا مگریز
تو را ست معجزه در کف ز ساحران مهراس
عصا بیفکن و از بیم اژدها مگریز
تو موج غیرت و عزمی ز بحر بیم مدار
حذر ز غرش طوفان مکن ز جا مگریز
ز سست عهدی ایام، دلشکسته مشو
نشانه باش چو پرچم ز بادها مگریز
چو صخره باش و مکن تکیه جز به دامن کوه
به حق سپار دل خویش و از دعا مگریز
تو از تبار دلیران خیبر و بدری
چو ذوالفقار و چو حیدر بزن صلا مگریز
به نوشخند منافق ز ره کناره مگیر
به زهرخند معاند به انزوا مگریز
چو ره به قبله امن است پایمردی کن
خطا مکن ز توهم به ناکجا مگریز
چو تیر راه هدف گیر و بر هدف بنشین
ز کجروی به حذر باش و از خدا مگریز
امین خلق و امانتگزار یزدان باش
به صدق کوش و خطر کن ز مدعا نگریز
لزوم توجه شاعران معاصر به آیات قرآن
توجه مقام معظم رهبری به شعر و ادبیات فارسی در قالب برگزاری نشستهای سلسلهوار ایشان با شاعران کشورهای فارسیزبان، همواره پیامهای راهگشایی را برای شاعران به همراه داشته است. ایشان در این دیدارها به مواردی از قبیل توجه ویژه به پاسداشت زبان و ادبیات فارسی، توجه به نهضت ترجمه و مسائلی از این دست اشاره داشتهاند. پس از انتشار این غزل از مقام معظم رهبری در فضای مجازی نیز میتوان این پیام را از سوی ایشان دریافت کرد که شاعران همعصر ما همواره باید مفاهیم قرآنی را مدنظر قرار داده و با استناد به این مفاهیم که همواره وعده صادق خداوند به بندگان است، به تولید آثار فاخر روی بیاورند. همانگونه که از متن این غزل برمیآید ما شاهد دعوت تمامی مسلمانان به ایستادگی در برابر ظلم هستیم. در قرآن کریم نیز آیات فراوانی وجود دارد که همواره مسلمانان را به عطوفت با یکدیگر و شدیدترین برخوردها با کفار توصیه کرده است. خلاصه مطلب اینکه تا امروز آیات فراوانی از قرآن کریم دستمایه سرایش شعر از سوی بسیاری از شاعران فارسیزبان شده و شاعران با استناد به مفاهیم این آیات، موفق به خلق آثاری پرمحتوا و جریانساز شدهاند. این موضوعی است که اهالی هنر نباید از آن غافل شوند. بیتردید برای گریز از نگاه تکبعدی در شعر باید از حصار منیت گریخت و به ارائه مضامین و مصالح جمعی انسانها توجه داشت؛ موضوعی که در قرآن کریم بارها به آن اشاره شده و با استناد به همین آیات میتوان شعرهایی بدیع سرود.