عکس :سایت جشنواره فجر

گروه ادب و هنر -خاطره سازی برای مخاطبان، یکی از بزرگ‌ترین آرزوهای هر هنرمند است. در این میان برخی خاطره هاسازی های هنری در کشاکش گردباد زمان از ذهن ما دور می‌شود و رنگ می‌بازد؛ اما در این میان آثار هنری هستند که مانند کوهی در مسیر تندباد ایستاده و پس از گذشت سال‌ها همچنان عظمت خودرا در ذهن مخاطبان به رخ می‌کشند. تعداد زیادی از ما قطعات «من یه پَرنده‌م، آرزو دارم...» «من و زخم این زمستون...» «ای از عشق پاک من...» را بارها شنیده و با خود زمزمه کرده‌ایم. موسیقی استخوان دار این آثار، سال‌های سال است که ذهنمان را به تسخیر خود در آورده است و راه گریزی از آن‌ها نیست. شاید تعداد زیادی از ما چهره و نام استاد فضل ا... توکل را حتی یک با هم نشنیده باشیم اما این آثارکه نامی از آن‌ها به میان آمد تنها بخشی از آثاری است که استاد توکل به عنوان آهنگ‌ساز، نوازنده یا ترانه سرا در آن به ایفای نقش مؤثر خود پرداخته است. این ترانه سرا، آهنگ‌ساز و نوازنده تا امروز با خوانندگان نامداری از جمله ایرج، گلپا، علیرضا افتخاری و ... همکاری داشته است.

 در چهارمین شب موسیقی فجر، یعنی 27 بهمن ماه برنامه‌ای قابل تحسین از سوی برگزار کنندگان این جشنواره در دستور کار قرار گرفت و در این برنامه از استاد توکل به پاس یک عمر فعالیت هنری‌اش تقدیر به عمل آمد.

فضل‌ا... توکل نوازنده سنتور و آهنگ‌ساز، ۱۴ آبان ۱۳۲۱ در تهران به دنیا آمد. در ۶ سالگی به کلاس حسین تهرانی راه یافت و نزد وی دوره تمبک نوازی را سپری کرد. در ۸ سالگی نزد استاد خائفی دوره ابتدایی سنتورنوازی را فرا گرفت و در ادامه دوره‌های مختلف ردیف نوازی را با علی تجویدی آغاز کرد.

 

رقابت شانه به شانه پاپ، سنتی

در سومین و چهارمین شب سی و نهمین جشنواره موسیقی فجر، موسیقی نواحی، سنتی و پاپ شانه به شانه یکدیگر در رقابتی تماشایی به اجرای برنامه‌های خود پرداختند. به همین مناسبت نگاهی گذرا به این رویدادها موسیقایی داشته‌ایم.

در بخش پاپ و در شب سوم این جشنواره، سهراب پاکزاد، کنسرت خود را با محبوب‌ترین قطعه خود یعنی «زیر بارون» شروع کرد بعد از گرم شدن فضای سالن همراهی مخاطبان با این آهنگ پاکزاد، سراغ اجرای قطعات «مال من باش»، «حس پرواز»، «بمب»، «امضا»، «آشتی»، «تزریق»، «نور چشمی» و «یاغی» رفت. اجرای گروه اشوان نیز درهمین شب و با فاصله کمی از اجراهای سهراب پاکزاد با استقبال مخاطبان روبه رو بود. البته شاید بتوان اجرای گروه بانوان «ماهنی» را که یک اجرای کلاسیک زنانه به شمار می اید را از اتفاقات خاص این جشنواره به شمار آورد. اعضای این گروه با اجراهای منحصر به فرد قطعات «امید زندگانی»، «صبح نوبهاری»، «حدیث آشنایی»، «خوب گمشده»، «نیش و نوش»، «زلف خویشو... به خوبی هنرشان را به رخ مخاطبان حاضر در سالن کشیدند.

از دیگر خوانندگان پاپ که در سال‌های گذشته اجراهایش سروصدای زیادی به پا کرده و در بخش پاپ جشنواره نیز حضور یافته بود می‌توان به اجرای آرمین زارعی در این شب های جشنواره موسیقی اشاره کرد. این خواننده جوان توانست با حضور خود تعداد زیادی از طرفدارانش را به محل برگزاری جشنواره بکشاند و هیجانی دیدنی را به مخاطبانش هدیده دهد. قطعات «بگو کجایی»، «طرفدارمه»، «بذار پلی شه موزیکم»،  «ازجمله قطعاتی بود که آرمین به اجرای آن پرداخت.

بداهه نوازی امیر شهابی؛ اجرای دانش‌آموزان هنرستان موسیقی اصفهان، تک نوازی  نیکولاس فن پوکه (پیانیست هلندی)، اجرای گروه خمسه با موسیقی‌های خاطره‌انگیز دهه 60 در ژانر کودک و نوجوان ازجمله شهر موشه ها، خونه مادر بزرگه و علی کوچولو، اجرای بزرگان موسیقی با ارکستر سمفونیک تهران و تقدیر از خواننده سرود سلام فرمانده از دیگر برنامه‌های شب سوم بود.

در بخش موسیقی مقامی نیز اجرای برادران سپهوند لرستان، نوای موسیقی سراوان، کلون زمان در این شب، خوش درخشیدند.

 

تنور داغ خاطره ساز های شنیدنی

در این دوره از جشنواره موسیقی فجر، بسیاری از کارشناسان و اهالی موسیقی اذعان دارند که باگذشت هر شب از شروع جشنواره، تنور موسیقی رویداد هنری داغ و داغ‌تر می‌شود. اجرای پرشور و حرارت محسن یگانه ازجمله برنامه‌هایی شب چهارم بود که بر تنور جشنواره آنچنان دمید که گرمای موسیقی در قلب بسیاری از مخاطبان حاضر در سالن به اوج خود رسید. «نباشی، «خیال تو»، «درکم کن»، «فکر تو»، «ندارمت» ازجمله قطعاتی بود که یگانه در این شب خاطره‌انگیز اجرا کرد.

ساز و آواز بانوان تبریزی در سالن تالار وحدت نیز در همین کوک شد تا بانوان طرفدار موسیقی نیز در حمایت از این گروه سنگ تمام بگذارند. ناصر زینلی، حامد محضر نیاگروه سرود ابن الرضا، اجرای هنرمندان کرمانی، اجرای گروه، آوای نیایش، اجرای گروه هنرستان موسیقی دختران تهران، درخشش ارکستر امین غفاری، عاشقانه‌های علی زند وکیلی، اجرای گروه ارکستر چکاوک نیز دیگر برنامه‌های شنیدنی این شب از جشنواره به شمار می‌آید.

 

برنامه‌های شب پنجم جشنواره

تا زمان تنظیم این گزارش، برنامه‌های شب پنجم جشنواره به این شرح اعلام‌شده است.

در نخستین اجرا تالار وحدت، میزبان اجرای گروه بانوان «ژناوا» است، سپس مخاطبان حاضر در این جشنواره به تماشای اجرای پیانیست آلمانی، موریتس ارنست، ارکستر سمفونیک تهران به رهبری منوچهر صهبائی، ارکستر بادی راین، گروه هنرستان موسیقی پسران تهران، اجرای ویژه کودک و نوجوان ، گروه «نوای سیمره» گروه‌های «رهروان حضرت زهرا (س)» و «نوای مهر»  حمید هیراد و راغب و درنهایت اجرای حامیم می‌نشینند.

شایان ذکر است در شب پنجم برنامه‌های جنبی مربوط به شب لطف‌ا... مجد و همچنین شب مرتضی محجوبی اجرا خواهد شد.

الهه آرانیان- اگرچه به‌اندازه شهریار، مشیری، شاملو، اخوان‌ثالث، فرخزاد، سپهری و.. میان مردم عادی جامعه مشهور نیست، اما در پهنه شعر و ادب برای خود وزنی و جایگاهی دارد. عماد خراسانی با نام اصلی سید عمادالدین حسنی برقعی از سرامدان شعر و ادب خراسان در دوره معاصر است که اسم و رسمش در میان اهالی فرهنگ این خطه جاودانه شده‌است. امروز 28 بهمن، بیستمین سالروز درگذشت عماد خراسانی است؛ مردی که 82 سال زندگی کرد و عشق و اندوه، به گفته اخوان‌ثالث از او شاعری تراز اول ساخت که سخنش از این و آن متمایز است. در ادامه بیشتر از زندگی، زمانه و آثار عماد خراسانی خواهید خواند.

 

سایه سنگینِ غم بر سر عماد

در زندگی شخصی عماد خراسانی، اندازه غم و اندوه همیشه بیشتر از شادی و خوشی بوده‌است. سایه غم در بیشتر مقاطع زندگی بر سر عماد سنگینی می‌کرد. او در سه سالگی مادرش را از دست داد و وقتی شش‌ساله بود، پدرش از دنیا رفت؛ در جوانی به عشقش نرسید و همسرش هشت ماه بعد از ازدواجشان درگذشت و عماد تا آخر عمر تنها ماند. طبیعی هم هست که این حجم از هجر و غم و اندوه از او غزل‌سرایی اندوهگین بسازد. غزلیات عماد با مضمون هجران و فراق بخش مهمی از اشعار دیوان او را تشکیل می‌دهند: «من و اشک و غم و درد انجمنی ساخته‌ایم/ به که تفویض کنم بزم مهیای تو را».

 

تمجید اخوان‌ثالث از عماد

مهدی اخوان‌ثالث، رفیق صمیمی عماد خراسانی بود و در مقدمه کتاب «ورقی چند از دیوان عماد»، شرح کاملی از این شاعر نوشت. او درباره مهارت شاعری عماد می‌نویسد: «اگر شعر را در معنای حقیقی‌اش به‌جای آوریم، نه فقط فن و صنعتگری و مهارت در تمشیت امر و قافیه و کلمات، بی‌شک عماد در غزل‌سرایی از شاعران برجسته و تراز اول معاصر است و در قیاسی وسیع‌تر، سخن او از این و آن متمایز است». عماد در غزل از سبک شناخته‌شده سعدی و حافظ بهره می‌گیرد و زبان شعرش ساده و روان و بدون پیچیدگی است و گاهی در قالب‌های دیگر از واژه‌های عامیانه و امروزی استفاده کرده‌است. بعضی از ابیات عماد به دلیل روانی و سادگی‌شان ضرب‌المثل شده‌است؛ مانند این بیت: «از ما گذشت نیک و بد اما تو روزگار/ فکری به حال خویش کن این روزگار نیست». عماد خراسانی در کنار دیگر شاعران خراسانی مانند ملک‌الشعرا بهار و محمد قهرمان، اشعار شیرینی با لهجه خراسانی دارد که این بیت از مشهورترین آن‌هاست: «یره‌گه کار مو و تو دره بالا می‌گیره/ ذره ذره دره عشقت تو دلُم جا می‌گیره».

 

وقتی شهریار برای عماد 

به تخته می‌زند!

مهدی اخوان‌ثالث، عماد را «شهریار خراسان» می‌نامد. او در مقدمه کتاب «بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج» خاطره‌ای را از ملاقات عماد و شهریار نقل می‌کند: «عماد شصت ساله می‌رود به دیدار شهریارِ هفتاد ساله، یا قدری کمتر و بیشتر؛ و به شرح مذکور مهربانی و خونگرمی و دالانچۀ خانه و اتاق ایضاً و... عماد می‌گفت شهریار شعری برای من گفت، قطعه‌ای خواند برایم، که انگار من یک بچه هفده ساله‌ام و او پیر دیری هفتادی! عماد آواز خوشی داشت و هنوز هم بدین شکستگی ارزد به صدهزار درست، قدری به خواست شهریار برایش خوانده بود. می‌دانید آخر سر شهریار به عماد چه گفته بود؟ گفته بود: شما، ماشاءا... ماشاءا... با این شکل و شمایل و موی و روی، نوجوانی‌های خودم را به یاد می‌آورید. ماشاءا... ماشاءا... دست بزنم به تخته»! زنده‌یاد باستانی پاریزی، نویسنده و تاریخ‌پژوه هم به رابطه شعر عماد و موسیقی اشاره کرده‌است: «عماد انصافاً شعرهای خوبی دارد. بختی که بعضی از شعرای معاصر ما داشته‌اند و دارند، این است که شعرهای آن‌ها توسط بعضی از خوانندگان معروف با وسایل و ابزار صوتی جدید خوانده شده است. این کار به مطرح شدن شعر و شاعر خیلی کمک می‌کند و بیش از دَه برابر شهرت شاعری را که شعرش چنین سرنوشتی داشته باشد، کمک می‌کند. حالا این دَه که می‌گویم، خیلی دقیق نیست، ولی به هرحال چنین چیزی وجود دارد. عماد خراسانی هم از جمله شاعرانی بود که این اقبال را داشت که موسیقی‌دان‌های ما روی شعرهایش آهنگ ساختند و شعرهای او با صوت و آواز خوانده شد و همین موضوع به معروف شدن او کمک کرد».

 

عماد، عامل آشنایی 

علی معلم با رهبر انقلاب

محمدعلی معلم دامغانی، شاعر و ترانه‌سرای شناخته‌شده ایرانی در گفت‌وگویش با پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری در سال 88 به ذکر خاطره‌ای از عماد خراسانی می‌پردازد و می‌گوید: «اولین آشنایی من با آیت‌ا.. خامنه‌ای از طرف برخی دوستان شاعر بود؛ به خصوص مرحوم «قدسی» که از دوستان آقا بودند. اما شاید اولین‌بار از زبان مرحوم عماد خراسانی در مورد آقا مطلبی شنیدم. مرحوم عماد نقل می‌کرد که دو طلبه به دیدن من آمده بودند... یک شاعر خراسانی هم آن‌جا بوده که حرف‌های ناشایستی می‌زند. مرحوم عماد، هم از لحاظ شخصیتی و غیرت سیادتی و هم از این جهت که میزبان بوده، از این بی‌حیایی‌ها شدیداً ناراحت شده، با آن شاعر برخورد می‌کند. آن اول بار بود که من اسم آقا  راکه آن موقع طلبه بودند، شنیدم».