روز دوم جشنواره فیلم فجر با اکران فیلم‌های «تمساح خونی» ساخته جواد عزتی و «تابستان همان سال» اثر محمود کلاری که واکنش‌های مثبت‌تری را جلب کردند، پرشورتر برگزار شد. فیلم پرحاشیه «بی‌بدن» اولین ساخته مرتضی حسینعلی‌زاده نیز موجی از تحسین را به دنبال نداشت، اما از سوی بعضی از اهالی رسانه، شایسته حضور در بخش مسابقه جشنواره فجر شناخته شد. در ادامه، گزارشی می‌خوانید درباره واکنش‌ها به این آثار و حال و هوای دومین روز جشنواره فجر.

ساخته چشم‌نواز محمود کلاری
محمود کلاری فیلم بردار خوش نام سینما، پس از 22 سال دوری از عرصه فیلم سازی ساخته جدید خود «تابستان همان سال» را جلوی دوربین برد و امسال با این فیلم در چهل‌ودومین جشنواره فجر حاضر شد. قصه سومین فیلم کلاری، ایده جالبی دارد. این اثر درباره خانواده‌ای است که برای پیدا شدن دزد طلاهای عمه‌شان سراغ رمال می‌روند، اما صحبت‌هایی که بچه 7 ساله خانواده از عمه خود درباره دزدی پسرعمه‌اش شنیده، ماجراهایی را برای آن‌ها رقم می‌زند. قاب‌های زیبا، خوشرنگ و حال و هوای شاعرانه نقاط مشترک واکنش‌های اولیه است. سام بهشتی روزنامه‌نگار و منتقد درباره این فیلم نوشته: ««تابستان همان سال» حدیث نفس شخصى کلارى بزرگ است که شاعرانگى در لحنش به سینما تبدیل مى شود. در ترکیب بازیگرانش یک سمیرا حسن‌پور دارد که تداعى‌کننده زن‌هاى کلاسیک سینماست و بازى خوبش نقطه قوت فیلم محسوب مى‌شود. تکنیک فیلم بردارى و فُرم، لحظه‌هاى بصرى جذابى به فیلم مى‌افزاید.» کمال پورکاوه منتقد نیز با اشاره به قاب‌های چشم‌نواز فیلم، درباره ضعف فیلم نامه اثر نوشته: «شاید مهم ترین مشکل فیلم را بتوان در فیلم نامه‌ای دانست که با خط داستانی لاغری که دارد، نتوانسته اوج و فرود چندانی میان کاراکترهای اصلی فیلم به ‌وجود آورد.»

ادامه حواشی «بی‌بدن» و عذر خواهی وزیر
فعلا پرحاشیه‌ترین فیلم جشنواره، «بی‌بدن» بوده است که حضور آن در بخش نگاه نو، اعتراض شدید الناز شاکردوست را برانگیخت. انتقاد به این اتفاق، با گلایه‌های کاظم دانشی فیلم نامه‌نویس آن در نشست خبری فیلم ادامه پیدا کرد. به گزارش ایسنا، دیروز محمدمهدی اسماعیلی وزیر ارشاد در حاشیه مراسم اعطای قلم مقدس در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره حواشی فیلم «بی‌بدن» و راه ندادن هنرمندان به جشنواره (اشاره غیر مستقیم به اعتراض الناز شاکردوست) ضمن عذرخواهی از بروز این حواشی در توضیحاتی گفت: «اگر برای هر کسی این اتفاق افتاده من از این جا عذرخواهی می کنم. بلافاصله به همکاران گفتم که اگر خدای نکرده ناهماهنگی‌هایی شده جبران کنند. این حواشی به دلیل ناهماهنگی‌هایی بوده که حل شده و تکرار نخواهد شد.» وی در پاسخ به این که فیلم «بی بدن» گفته می‌شود به دلیل نداشتن کیفیت لازم از بخش سودای سیمرغ حذف شده است؟ توضیح داد: «آن روزی که این فیلم در مرحله انتخاب بوده دوستان ما بیش از ۴۰ دقیقه از فیلم را ندیدند و نتوانسته بودند جمع‌بندی کنند. البته فیلم، فیلم خوبی بود و باید از عوامل و بازیگران تشکر کرد.» فارغ از حواشی، واکنش‌ها نسبت به کیفیت فیلم متفاوت، تحسین‌آمیز و البته ناامیدکننده نبود. مسعود کارگر روزنامه‌نگار درباره این فیلم نوشته: «یک اقتباس پرکشش است که تلویحا دارد نه به اعدام جوگیرانه مجازی را مذمت می‌کند و عمق حقانیت قصاص را به نوعی تبیین (خود کارگردان و نویسنده انکار می‌کنند)، فیلم قصه دارد اما پرداخت قوی و همه‌جانبه نه.» احسان ناظم‌بکایی روزنامه‌نگار نیز نوشته: «فیلم در پیشبرد قصه و شخصیت‌ها دچار بحران است.»تجربه جدید افخمی در «صبح اعدام»
اولین فیلمی که روز سوم جشنواره را آغاز کرد، «صبح اعدام» ساخته بهروز افخمی بود. این فیلم ساعات پایانی زندگی طیب حاج‌رضایی و اسماعیل رضایی دو مبارز انقلابی را پیش از اعدام به صورت مستندگونه روایت می‌کند. واکنش‌های اولیه به ساخته افخمی متفاوت بوده است. مسعود کارگر روزنامه‌نگار در واکنش منفی نسبت به فیلم نوشته: «یک محتوای شبه‌مستند با چاشنی بیانیه‌خوانی و نریشن‌محوری است که فرمی شکل نگرفته و محتوا هم پر از ایرادات مصداقی است.» محمد تقی‌زاده روزنامه‌نگار و منتقد نظر متفاوتی داشته و نوشته: «بهروز افخمی در فیلم جدیدش، فارغ از تجربه‌های کمدی و جدی، هنری و داستانی، آمریکایی و اروپایی کارنامه فیلم سازی‌اش سراغ تجربه‌ای جدید در فیلم سازی رفته که حاصل یک فیلم متوسط با مضامین اجتماعی و سیاسی است.» او همچنین نوشته: «فرم چهارگوش فیلم برداری، ساختار سیاه و سفید فیلم، نورپردازی و دکوپاژ افخمی، زیبایی‌شناسی کار را ارتقا داده و تا حدزیادی در راستای فیلم نامه صورت گرفته است.»

مائده کاشیان

تنها کارگردان زن حاضر در چهل‌ودومین جشنواره فجر، انسیه شاه‌حسینی است که با فیلم «دست ناپیدا» به این رقابت آمده. این فیلم ساز اثر جدید خود را نیز مانند سه ساخته قبلی‌اش در ژانر دفاع مقدس تولید کرده و در این فیلم قصه زنانی را به تصویر کشیده که لباس خونین رزمندگان را می‌شستند و پشت جبهه حضور داشتند. «دست ناپیدا» امروز ساعت 13 در خانه جشنواره اکران می‌شود. با انسیه شاه‌حسینی درباره ساخت این فیلم گفت‌وگو کردیم.

چه شد که سراغ تولید «دست ناپیدا» رفتید؟
این فیلم هم مانند «شب بخیر فرمانده» بخشی از خاطرات من است، دنبال فرصتی می گشتم تا فیلم را بسازم، مخصوصا این که مقام معظم رهبری روی موضوع زن‌هایی که زمان جنگ در اهواز، رزمنده‌ها را پشتیبانی می‌کردند، تاکید داشتند. در سینمای ما هم جای این جنس فیلم‌ها خالی ا‌ست، بنابراین احساس کردم که دیگر وقت ساخت آن رسیده است.

گفتید قصه فیلم بخشی از خاطرات شماست، پس یعنی این زنان را از نزدیک دیده‌اید؟
بله، من با آنان همکاری می‌کردم.

برای تولید «دست ناپیدا» با چه سختی‌هایی مواجه بودید؟
من عاشقانه کار می‌کنم و می‌دانم درباره چه افرادی حرف می‌زنم، چه آن رزمنده‌هایی که پشت خاکریزها می‌جنگیدند، چه همین زن‌هایی که پشت جبهه با تلاش ایثارگرانه و حرکت جهادی‌شان رزمندگان را پشتیبانی می‌کردند، بنابراین وقتی خودم را جای آن‌ها می‌گذارم می‌بینم که شرایط ما خیلی بهتر است و هیچ گلایه‌ای از سختی‌ نیست. بالاخره هوای خوزستان گرم است، در لوکیشنی که کار می‌کردیم مار، عقرب و هزار خطر ما را تهدید می‌کرد، اما همه این‌ها برای من شیرین بود چون این محرومیت‌ها و ظاهرا سختی‌ها ما را به قهرمانان اصلی نزدیک‌تر می‌کرد.

گفته بودید قصه فیلم به اندازه‌ای جذاب است که نیازی به بازیگران مشهور ندارد، اما به هرحال حضور آن‌ها در کنار چهره‌های جدید باعث بهتر دیده شدن فیلم می‌شود، این طور نیست؟
همین صحبت‌ها ما را بیچاره کرد، یعنی این که بگوییم چه چهره مشهوری باشد و بار فیلم را به دوش بکشد، به نظر من همین اشتباه، ما را به ترکستان برد. این قدر که فیلم سازان، تهیه کنندگان، مسئولان فرهنگی و شورای پخش به این مسائل توجه دارند، اگر به محتوای قصه‌ها توجه می‌کردند تا حضور یک سلبریتی که فیلم را درخشان کند، وضع سینمای ما الان خیلی بهتر بود. همین تفکر که باعث شد دنبال چهره‌ها بگردیم و چهره‌ها در یک زمانی این قدر خودشان را باور داشته باشند که فکر کنند همه بار سینما روی دوش آن‌هاست و اگر این بار را زمین بگذارند، دیگر سینما تعطیل می‌شود! البته که استفاده از حضور چهره‌ها خوب است، اما برای فیلم‌هایی که هیچ حرفی برای گفتن ندارند. به نظر من چنین فیلم‌هایی در ذهن تماشاگر تاریخ مصرف دارد اما فیلم‌هایی که متکی هستند به فیلم نامه و حرفی که می‌زنند و هدفمند حرکت می‌کنند، به هیچ کس احتیاج ندارند.

در فیلم «شب بخیر فرمانده» هم روی موضوع حضور زنان در جبهه تمرکز داشتید، قصد دارید فیلم متفاوتی با محوریت زنان بسازید یا موضوع حضورشان در جنگ تحمیلی برایتان جذاب است؟
خیلی جنسیتی نگاه نمی‌کنم. من به عنوان رزمنده در جبهه حضور نداشتم و فیلم بردار و خبرنگار بودم، اگرچه در شرایطی قرار می‌گرفتم که گاهی مجبور بودم امدادگر باشم، اما آن‌چه مسلم است برای من فرقی نمی‌کند درباره دفاع مقدس زنانه کار کنم یا مردانه، در این فیلم تمرکزم بیشتر روی زنان بوده، ولی اگر مثلا قرار باشد درباره یک عملیات خاص فیلم دفاع مقدسی بسازم، اگر حتی یک زن هم آن‌جا نبینم، برایم فرقی نمی‌کند و آن را می‌سازم.

به هرحال همچنان دفاع مقدس برایتان مسئله است.
غیر از مسئله دفاع مقدس، کار کردن درباره محور مقاومت به ویژه در منطقه هم برای من خیلی مهم است. به همین دلیل یک فیلم نامه نوشته‌ام به نام «به کودکان شلیک نکنید» که درباره جنایت آمریکا در عراق است و محور مقاومت که جلوی این‌ها می‌ایستد.

چرا پیش از «دست ناپیدا»، حدود 10 سال در سینما غیبت داشتید؟
قصه‌هایی که ما داشتیم به سلیقه دولت وقت نمی‌خورد، یعنی دولت قبلی اصلا آن‌ها را قبول نداشت، می‌گفت اولویت ما چنین حرف‌هایی نیست و بیشتر به سرگرم کردن مردم مشغول بود. در چنین فضایی طبیعتا آدم‌هایی مثل من نمی‌توانستند کار کنند. من بهترین فیلم نامه را درباره محور مقاومت نوشتم که حتی حاج قاسم هم تاکید داشت که این فیلم ساخته شود، اما مسئولان فرهنگی می‌گفتند در اولویت ما نیست! بنابراین طبیعی ا‌ست که ساخته نشود. علت بیکاری من، خانه‌نشینی اجباری بود وگرنه همین الان فیلم نامه‌های آماده‌ای دارم که هرلحظه می‌توانم کلید بزنم.