پل الوار

رنج چونان تیغه‏ مقراضی است

که گوشت تن را زنده زنده می‏درد

من وحشت را از آن دریافتم

چنان که پرنده از پیکان

چنان که گیاه از آتش کویر،چنان که آب از یخ

دلم تاب آورد

دشنام‌های شوربختی و بیداد را

من به روزگاری ناپاک زیستم

که حظّ بسی کسان

از یاد بردن برادران و پسران خود بود.

قضای روزگار در حصارهای خویش به بندم کشید.

در شب خویش اما،جز آسمانی پاک رویایی نداشتم.

بر همه کاری توانا بودم و به هیچ کار توانا نبودم

همه را دوست می‌توانستم داشت 

نه اما چندان که به کار آید.

آسمان، دریا، خاک مرا فروبلعید.

انسانم باز زاد.

این جا کسی آرمیده است

که زیست، بی‌آن‌که شک کند

که سپیده‏ دمان برای هر زنده‏‌ای زیباست

هنگامی که می‏مرد پنداشت به جهان می‌آید

چرا که آفتاب از نو می‏دمید.

خسته زیستم از برای خود و از بهر دیگران

لیکن همه گاه بر آن سر بودم 

که فروافکنم از شانه‏‌های خود

و از شانه‏‌های مسکین‏‌ترین برادرانم

این بار مشترک را که به جانب گورمان می‌راند.

به نام امید خویش به جنگ با ظلمات نام نوشتم.

تأمل کن و جنگل را به یاد آر

چمن را که زیر آفتاب سوزان روشن‏تر است

نگاه‏‌های بی مِه و بی ‏پشیمانی را به یاد آر

روزگار من گذشت و جای به روزگار تو داد

ما به زنده بودن و زیستن ادامه می‏دهیم

شور تداوم و بودن را تاج‌گذاری می‌کنیم.

ترجمه: احمد شاملو

یادِ «سایه» در زادگاهش

به مناسبت نخستین سال درگذشت هوشنگ ابتهاج (هـ .ا. سایه) نشست «شبِ سایه» در زادگاه این شاعر برگزار می‌شود.به گزارش ایسنا،  سومین برنامه شب‌های خانه فرهنگ گیلان به مناسبت نخستین سال درگذشت هوشنگ ابتهاج (سایه)، پنج‌شنبه، ۲۶ مردادماه از ساعت ۱۹ عصر با موضوع «شب سایه» برگزار می‌شود.

 

 

 

درمان‌گرایی با غزلیات سعدی

عمار تفتی برای نخستین‌بار سایکودرامی با نام «دُرد نوشان» را به صحنه اجرا می‌برد.به گزارش ایسنا، عمار تفتی نویسنده و کارگردان نمایش «دُردنوشان»، این نمایش را از اواخر مردادماه در سالن استاد ناظرزاده کرمانی، تماشاخانه ایرانشهر، به روی صحنه می‌برد.تفتی با روایت بخشی از زندگی خویش به‌عنوان یک بال سایکودرام، در کنار اشعار سعدی شیرازی که به وسیله گروه موسیقی زنده اجرا می‌شود و به‌عنوان بال دوم سایکودرام، این نمایش را به روی صحنه می‌برد.پیش‌فروش سه روز نخست این نمایش در سایت تیوال آغاز شده است.

 

 

پاپ، پیشتاز تولید‌های تیرماه

آمار مجوزهای صادرشده موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تیرماه با ۲۷۰ اثر در بخش تک‌آهنگ‌های موسیقی پاپ، از پیشتازی این ژانر خبر می‌دهد.به گزارش ایرنا از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آمار مجوزهای صادرشده دفتر موسیقی این وزارت در تیرماه ۱۴۰۲ اعلام شد که براساس این آمار، مجوز ۳۵۲ تک‌آهنگ، ۲۶ آلبوم موسیقی، ۲۲ نماهنگ و یک مجوز تاسیس و تمدید استودیوی صدابرداری و مراکز تولید و تکثیر آثار صوتی و تصویری صادر شده است.

به‌تازگی کتاب «دستور خط فارسی» پس از 20 سال (چاپ نخست:1381) با ویرایش جدید در دسترس فارسی‌زبانان قرار گرفت. فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ویراست جدید اصلاحاتی هرچند اندک و دیرهنگام انجام داده که البته گامی به‌پیش است و درخور تقدیر. تحولات جامعه امروزی با سرعتی شتابناک، همه پدیده‌های انسانی را دگرگون کرده و در این میان، زبان فارسی نیز دستخوش تغییرات فراوانی شده است. در این تغییر و تحولات ناگزیر، مزایا و مضراتی بر دامن زبان فارسی می‌نشیند که متولی اصلی آن یعنی فرهنگستان زبان و ادب، برحسب اساسنامه خود، وظیفه پاسداری از زبان و خطّ فارسی را برعهده دارد. از مهم‌ترین وظایف فرهنگستان، تدوین دقیق «دستور خط فارسی» و سپس ترویج بایسته آن است. دستور خط فارسی درواقع، اصول و ضوابط مربوط به خط و نحوه نگارش کلمات، برای قانون‌مند کردن شکل نوشتاری زبان فارسی است. همان‌طور که دستور (grammar) به قاعده‌مند کردن زبان مربوط می‌شود، دستور خط (شیوه‌نامه) نیز به مسائل نوشتاری و شکل مکتوب زبان می‌پردازد. ماهیت اختلاف‌برانگیز خط فارسی و از طرفی اختلاف‌سلیقه‌ها و سبک نوشتاری خاص و گاه افراطی برخی نویسندگان ایجاب می‌کند که هر فارسی‌زبانی از منبع علمی و رسمی کشور پیروی کند. به‌این‌ترتیب، با پرهیز از هرج‌ومرج زبانی، عملاً وحدت رویه‌ای هرچند نسبی بین نویسندگان ایجاد خواهد شد.

سیاست‌های زبانی در ایران

 سیاست‌های زبانی در ایران طی دهه‌های گذشته از سه حالت خارج نبوده: 

1. بازگذاشتن دست نویسنده 2. الزام نویسندگان به رعایت ضوابط دستور خط ثابت 3. بازنگری و به‌روزآوری و اصلاح دستور خط به‌مقتضای زمان. موضع سوم همان سیاستی است که فرهنگستان زبان و ادب در پیش‌گرفته و سال 1372 یعنی 30 سال پیش، نخستین‌بار‌ جلسات تنظیم و تدوین دستور خط فارسی به همت زنده‌یاد دکتر حسن حبیبی و با حضور ادیبان و زبان‌شناسان نامدار تشکیل شد. پس از 59 جلسه، دستور خط فارسی در ۳۰ تیر ۱۳۸۰ به تصویب و امضای اعضا و رئیس‌جمهور وقت رسید و خرداد 1381 چاپ شد.

شیوه جدید فاصله‌نویسی و دردسرهای آن

در دستور خط فارسی (چاپ خرداد 81) برای نخستین‌بار بود که به مسائل جدانویسی یا پیوسته‌نویسی توجه علمی شد. امروزه با الکترونیکی‌شدن نوشتار و گسترش روزافزون رسانه‌های ارتباط‌جمعی و جذابیت‌های فضای مجازی نیاز به رصد مسائل زبان و به‌روزرسانی آن به‌شدت احساس می‌شود. به همین دلیل است که در ویرایش جدید دستور خط فارسی (1401) بر سه نوع فاصله‌گذاری تأکید شده است: 1. کامل 2. نیم‌فاصله 3. بی‌فاصله. البته در مواردی بی‌فاصله نوشتن کلمات چندان موجه به نظر نمی‌رسد. مثلاً عبارت‌های صفحه 66 «بادمجان‌دورقاب‌چین»، «ازمابهتران»، «ازخدابی‌خبر»، بدخوانی دارد. همچنین در صفحه 69 بی‌فاصله‌نویسی به‌قدری چهره ناخوشی به کلمات داده که منجر به بدخوانی شده و برای جلوگیری از بدخوانی به حرکت‌گذاری متوسل شده‌اند. مثلاً: دراِزای (در ازای)، درزمینه (در زمینه). به نظر می‌رسد در این مواقع بهتر باشد از همان فاصله‌گذاری مرسوم استفاده شود تا قاعده جدیدی تراشیده نشود.علاوه بر این، شیوه نوشتاری کلمه «خلأ»(ص 46) در حالت اضافه شدن ی نکره به‌صورت «خلأی» جای تأمل دارد! از این کلمه، دست‌کم سه شیوه نوشتاری در متون فارسی دیده می‌شود: خلأیی، خلائی، خلئی؛ بنابراین در قیاس با «مبدأ»، «منشأ»، «ملجأ» می‌توان به‌صورت «خلأیی» نوشت.

عجیب است که در صفحه 8 کلمه طرفدار به‌صورت «طرف‌دار» آمده، درحالی‌که در نسخه قبلی پیوسته نوشته‌شده بود. همچنین ضرورت آوردن همزه در علائم (8)، «اجزائی»(ص 12) دوگانگی ایجاد کرده و بهتر است با «ی» نوشته شود. تصریح بر نوشتن «ۀ»(ی کوتاه) در ترکیباتی مثل «خانۀ زیبا» ایجاد تغییر رویۀ پذیرفتنی و درست، برخلاف شیوه‌نامه آموزش و پرورش است که به‌صورت «خانه‌ی زیبا» به دانش‌آموزان یاد داده‌اند که اصلاً زیبا نیست.

گفتاری‌نویسی و چالش‌های آن

چالش جدی‌تر در نگارش خط فارسی «گفتاری‌نویسی» است که فرهنگستان زبان و ادب در برابر این مسئله ترجیح داده است همچون سال‌های گذشته با پاک کردن صورت مسئله فعلاً سکوت اختیار کند؛ درحالی‌که شاهد هجمۀ ویرانگر و گاه اتفاقات مبارکی در عرصه گفتاری‌نویسی و ایجاد ظرفیت‌های واژگانی و ترکیب‌سازی در زبان فارسی هستیم. این نوآوری‌ها در مراودات زبانی عصر رسانه، خواه ناخواه و به‌سرعت در حال شکل گرفتن است. با توجه به موضوعاتی که به آن اشاره شد در پایان، این سؤال در ذهن مطرح می‌شود که آیا فرهنگستان نقشی در توجه به‌موقع به واژگان نوظهور، معادل‌یابی درخور و تدوین شیوه‌نامه «گفتاری‌نویسی» بر عهده دارد؟

گروه ادب و هنر -«پانزدهمین پاسداشت ادبیات جهاد و مقاومت» همراه با انتشار تقریظ‌های حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای بر کتاب‌های «اسم تو مصطفاست» و «سرباز روز نهم» در اولین رویداد ملی تکریم فعالان مساجد سراسر کشور با عنوان «مثل مصطفی» در تاریخ 30 مردادماه توسط مؤسسه پژوهشی-فرهنگی انقلاب اسلامی و سازمان بسیج مستضعفین برگزار می‌شود.

کتاب «اسم تو مصطفاست» زندگی‌نامه داستانی شهید مدافع حرم مصطفی صدرزاده، به روایت همسر اوست که به قلم «راضیه تجار» نوشته و توسط انتشارات «روایت فتح» در ۲۷۲ صفحه منتشرشده است.

به مناسبت مزین‌شدن این کتاب به تقریظ مقام معظم رهبری، با راضیه تجار  گفت‌وگو کرده‌ایم. تجار، متولد 1326 است. از جمله سوابق کاری او می‌توان به این موارد اشاره کرد: یکی از مؤسسان «انجمن قلم» و دبیر انجمن «آن»، مسئول صفحه ادب و هنر روزنامه جام‌جم و 17 سال همکاری با این روزنامه، عضو هیئت‌علمی بنیاد «پروین اعتصامی»، عضو شورای فیلم‌نامه‌نویسی و ادبیات در بنیاد فارابی، دبیر تحریریه فصلنامه قصه، عضو شورای داستان‌نویسی بنیاد دفاع مقدس و... . این نویسنده در داستان‌هایش با نثری شاعرانه و احساسی به نقش زنان در مسائل مربوط به جبهه و جنگ می‌پردازد. دیگر آثار راضیه تجار، عبارت‌اند از: «نرگس‌ها»، «زن شیشه‌ای»، «سفر به ریشه‌ها»، «شعله و شب»، «سنگ صبور»، «از خاک تا افلاک»، «ستاره من»، «جایی که آسمانش آینه کاریست»، «گمان مبر که شعله بمیرد»، «کوچه اقاقیا»، «فانوسی بیفروز»، «زندگی‌نامه داستانی شهید شیرودی»، «زندگی‌نامه داستانی شهید بابایی»، «مجموعه داستان آرام شب بخیر» و «جای خالی آفتابگردان».

 

ایده نوشتن این کتاب از چه زمانی به ذهنتان رسید؟

 بنده در گذشته، کتاب‌هایی درباره زندگی شهدا نوشته بودم و پس از شهادت مصطفی صدرزاده و شنیدن خصوصیات او، به نوشتن کتابی برای این شهید ترغیب شدم و به سراغ خانواده‌اش رفتم. برای شروع کار و ارتباط با فضای زندگی مصطفی صدرزاده، ابتدا از خانواده او درخواست کردم اطلاعاتی را در اختیارم بگذارند تا پیوندی قلبی و درونی با این شهید برقرار کنم. چون معتقدم برای نوشتن هر اثری باید ارتباطی قلبی و خودجوش در ذهن و جان نویسنده با موضوعی که قصد دارد درباره آن بنویسد، به‌وجود آید. نوشتن این کتاب، همزمان با ایام شهادت صدرزاده بود. آن روزها حال همسر شهید زیاد مساعد نبود و همین موضوع کار نوشتن را سخت‌تر می‌کرد. بعد از مدتی که با زندگی صدرزاده بیشتر آشنا شدم، ایده‌ای متفاوت به ذهنم رسید. با خودم گفتم باید این اثر را فراتر از روایتگری‌های معمول داستان‌وار بنویسم و همچنین برای خواندنی‌تر شدن اثر، فضاسازی‌ها باید به مناسب‌ترین شکل ممکن خلق شود. استفاده از توصیف‌ها و آرایه‌های مختلف هم کمک بزرگی به من کرد.

 

نوشتن داستان آزاد با نوشتن برای شهدا چه تفاوت‌هایی دارد؟

به‌طورکلی نوشتن هر داستانی، ریشه در واقعیت‌ها دارد؛ اما در داستان‌هایی که باید به شخصیت‌های بیرونی و واقعی وفادار باشیم، باید طوری بنویسیم که همزمان با ایجاد جذابیت‌، به روایت‌های واقعی زندگی اول‌شخص داستان لطمه‌ای وارد نشود. در این نوع داستان‌ها استفاده از تخیل باید به شکلی باشد که شخصیت اصلی تحریف نشود. نوشتن برای شهدا دارای ظرافت‌های خاصی است؛ به این معنی که نویسنده می‌تواند برخی از فضاها را در ذهن خود بسازد اما این فضاها باید کاملاً واقعی روایت شوند تا وقتی خانواده قهرمان داستان، کتاب را می‌خواند، قبول کند که روایت زندگی آن‌ها به‌صورت درست، رویاروی مخاطب قرارگرفته است.

 

درباره مشکلاتی که در حوزه نویسندگی برای شهدا وجود دارد، توضیح دهید.

نوشتن برای شهدا به چند حوزه روایت‏نویسی، داستان‌نویسی و... تقسیم می‌شود و در همه این حوزه‌ها، نویسندگان باید از میان افرادی انتخاب شوند که به اصول نگارش و داستان‌نویسی مسلط باشند. برخی با این تصور اشتباه که روایت‌نویسی نیازی به تخصص ندارد، دست‌به‌قلم می‌شوند و کارهایی را تولید می‌کنند. در صورتی که فردی که روایتی را می‌نویسد، باید از ‌چنان قدرتی برخوردار باشد که اثر او حس، مفهوم و اندیشه نهفته   در آن‌چه نوشته  را به مخاطب منتقل کند. باورپذیر بودن، ویژگی دیگر روایت‌نویسی است؛ اما گاهی در بعضی موارد در حوزه شهدا آثاری نوشته می‌شود که دارای این قوت‌ها نیست. این نوشته‌ها به‌جای تأثیرگذاری مثبت، نتیجه معکوس دارد و باعث دلزدگی مخاطبان از مطالعه این آثار می‌شود. متأسفانه هم‌اکنون در این حوزه آثاری ضعیف در حال تولید است و انگار کسی نمی‌تواند از ورود افراد غیرنویسنده به این حوزه جلوگیری کند. اگر با همین روند نوشتن‌ها ادامه یابد، بازار پر می‌شود از آثاری که جذابیتی برای خواننده ندارد.

 

کتاب «اسم تو مصطفاست» شامل چه بخش‌هایی از زندگی شهید صدرزاده می‌شود؟

من به‌عنوان نویسنده، در همان ابتدای کتاب به مخاطب می‌گویم که قهرمان این داستان، شهید شده است. در ادامه، از زبان همسر این شهید با انتخاب زاویه دید نمایشی، داستان را می‌نویسم. در سراسر کتاب، همسر شهید با او درحال گفت‌وگوست. او در این کتاب فرازهایی از زندگی هشت‌ساله‌اش با مصطفی صدرزاده را روایت می‌کند. دیالوگ‌ها شامل بخش‌هایی از زندگی آن‌هاست که قابلیت مانایی در ذهن مخاطب و حفظ خط داستانی را دارد. یکی از نقاط اوج داستان، ناظر به ماجرای رفتن مصطفی صدرزاده برای دفاع از حرم است.

 

استقبال مخاطب از این اثر نسبت به دیگر آثاری که تا امروز نوشته‌اید، چگونه بوده است؟

درباره استقبال از این اثر باید به این نکته اشاره‌کنم که من در گذشته آثار زیادی نوشته‌ام که با استقبال بالای مخاطبان روبه‌رو شده است؛ اما در این کار به گمان خودم از سطح کارهای گذشته‌ام بالاتر رفته‌ام. من در این کتاب با مخاطبانی روبه‌رو شدم که به دلیل موضوع داستان، ارتباط عمیق‌تری با کتاب برقرار کردند. باید به این نکته اشاره‌کنم که با توجه به استقبال خوب خوانندگان، امروز این کتاب به چاپ بیست و دوم رسیده است.

 

و سخن پایانی؟

نوشتن این سبک کتاب‌ها از چندین جنبه دارای اهمیت است؛ ولی همان‌طور که پیش‌ازاین گفتم، باید برای نوشتن در این حوزه از نویسندگان مسلط، بیش‌ازپیش بهره‌بگیریم تا از وارد آمدن هر ضربه‌ای جلوگیری شود.