شاعر بزرگ قرن ششم هجری، بارها و بارها با افتخار از تعلقش به ایران یاد می‌کند و می‌گوید: «همه عالم تن است و ایران دل/ نیست گوینده زین قیاس خجل». حکیم نظامی راهی را که فردوسی بزرگ در ستایش وطن و عشق به آن باز کرد، ادامه داد و در سراسر پنج گنج خود بارها از ایران گفت. شاید نظامی یکی از معدود شاعران فارسی‌زبان باشد که شاعران بسیاری از آثارش تا قرن‌ها بعد از او تقلید کردند و در روزگار امروز هم آثارش الهام‌بخش هنرمندان در زمینه‌هایی مانند نگارگری، خطاطی، مجسمه‌سازی و... است. 21 اسفندماه، روز بزرگداشت حکیم نظامی، شاعر پرآوازه ایرانی است و حالا دو سالی می‌شود که ستاد ملی بزرگداشت این اندیشمند و شاعر بزرگ در کشورمان کارش را آغاز کرده است و به مناسبت روز بزرگداشت حکیم نظامی، برنامه‌های متنوعی در داخل و خارج از کشور در هفته منتهی به سالروز بزرگداشت او برگزار می‌کند. برای شناخت بیشتر این شاعر پرآوازه فارسی‌زبان با دکتر کاوه خورابه، دبیر پژوهشی ستاد بزرگداشت حکیم نظامی درباره جزئیات برنامه‌های بزرگداشت این شاعر،  شاه منصور شاه میرزا، شاعر و نویسنده اهل تاجیکستان درباره جایگاه نظامی در میان مردم آن کشور و دکتر شکوفه اکبرزاده، پژوهشگر افغانستانی ادب فارسی   گفت‌وگو کرده‌ایم.

 از اجرای ارکستر ملی تا رونمایی از تمبر   نظامی

دکتر کاوه خورابه، دبیر پژوهشی ستاد بزرگداشت حکیم نظامی، برنامه‌های هفته بزرگداشت این شاعر را این ‌طور تشریح می‌کند: «ستاد ملی بزرگداشت حکیم نظامی، شاعر پارسی‌زبان قرن ششم هجری، فعالیت خودش را از چند ماه پیش آغاز کرد و از اول اسفندماه امسال فعالیت‌های پژوهشی، علمی و رویدادی خود را در سراسر ایران ادامه داد. اولین برنامه ما به ‌صورت رسمی در دانشگاه الزهرا (س) بود که با حضور استادان ادبیات و حکمت برگزار شد. این برنامه‌ها در دانشگاه تربیت مدرس، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت) و دانشگاه حکیم سبزواری در سبزوار ادامه یافت. روز شنبه، 20 اسفندماه در فرهنگستان هنر، نمایشگاهی از آثار خمسه‌نگاریِ هنرمندان تجسمی افتتاح می‌شود و شب ‌شعری را با حضور شاعران معاصر با محوریت نظامی برگزار خواهیم کرد. اختتامیه همایش هم 21 اسفند از ساعت 19 به بعد در تالار وحدت است که شامل بخش‌هایی مانند قرائت پیام رئیس‌جمهور، سخنرانی وزیر فرهنگ، اجرای ارکستر ملی، پرده‌برداری از مجسمه نظامی، رونمایی از مجموعه مقالات همایش و اجرای نظامی خوانی، رونمایی از تمبر حکیم نظامی و... خواهد بود. افتتاحیه همایش حکیم نظامی هم با حضور سفیران برخی از کشورها مانند شیلی، هندوستان، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، سیرالئون و... همراه بود که امیدواریم در مراسم اختتامیه هم در خدمت این دوستان باشیم».

 گستره ایران فرهنگی

دکتر خورابه در ادامه درباره برنامه‌های ستاد بزرگداشت حکیم نظامی و بررسی ادعای جمهوری آذربایجان مبنی بر این ‌که نظامی گنجه‌ای شاعری ترک‌زبان بوده، از نگاه صلح‌آمیز و برادرانه گفت و تصریح کرد: «امروزه مرزهای جغرافیایی کشورها نسبت به تاریخی که داشته‌اند، تغییر اساسی کرده است. این هم فقط مختص منطقه ما نیست. آن چه ثابت است، یک پیشینه فرهنگی تحت عنوان ایران فرهنگی است که گستره‌ای از کشورهایی را در برمی‌گیرد که امروزه اگر چه از نظر مرزهای سیاسی استقلال دارند، ولی درگذشته همه در مرزهای سیاسی ایران بزرگ قرار داشته‌اند. در این محدوده بزرگ فرهنگی، اندیشمندان بسیار زیادی بالیده‌اند که همه متعلق به ایران فرهنگی هستند. ما نگاهمان صلح‌آمیز و برادرانه است. نظامی شاعری ایرانی است که می‌توانیم به ‌طور مشترک به همراه آذربایجان درباره‌اش تحقیق و پژوهش کنیم. نظامی به فارسی شعر گفته و اندیشیده و «پنج گنج» او در بردارنده بسیاری از روایات حکمی و عاشقانه به زبان فارسی است». دبیر پژوهشی ستاد بزرگداشت حکیم نظامی درباره همکاری با اندیشمندان کشور آذربایجان در همایش بزرگداشت این شاعر هم گفت: «فعلاً با آن‌ها همکاری نداشته‌ایم، ولی از سال پیش که ستاد، کارش را شروع کرد، استادانی از کشورهای هند، پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان، بنگلادش و... حضورداشته‌اند و علاوه بر فعالیت علمی و پژوهشی، دغدغه همه آن‌ها این بوده که حکیم نظامی پارسی‌گوی را گرامی بدارند. رایزنی‌های جمهوری اسلامی ایران در سراسر جهان هم در همین اسفندماه، مجموعه برنامه‌هایی را برای بزرگداشت حکیم نظامی تدارک دیده‌اند که در حال برگزاری است».

نظامی در کتاب‌های درسی تاجیکستان

شاه منصور شاه میرزا، شاعر و نویسنده اهل تاجیکستان درباره جایگاه حکیم نظامی در کشورش به نکات جالبی اشاره کرد. او گفت: «همچنان که نظامی گنجه‌ای در ایران، شبه‌قاره و... شهرت دارد، در تاجیکستان هم جایگاه ممتازی دارد. در سال 1936 میلادی، عبدالسلام پیرمحمد زاده کتابی به نام «خسرو و شیرین» بر اساس خمسه نظامی نوشت و 73 بیت از آن را اقتباس کرد. کتاب «بهرام و هفت‌پیکر» در سال 1941 و «لیلی و مجنون» سال 1948 در تاجیکستان چاپ شد. در سال 1995 کتاب نظامی گنجه‌ای در تاجیکستان منتشر شد که زندگی‌نامه و آثار نظامی در آن آمده است. خمسه نظامی دو بار در تاجیکستان چاپ شد؛ یکی در قرن بیستم و دیگری در سال 2012 بعد از استقلال تاجیکستان. اشعار نظامی از جمله غزل مشهور او با مطلع «شب بی‌گه است ای ماه من مهمان من شو ساعتی/ هم‌خانه عشق توأم هم‌خان من شو ساعتی» را جوره‌بیک مرادف، خواننده تاجیک اجرا کرده است. چندین کوچه و خیابان در تاجیکستان به نام این سخنور است. مجسمه نظامی هم قرار است در شهر دوشنبه گذاشته شود. مردم تاجیکستان، حکیم نظامی را کاملاً می‌شناسند. یکی از اشعار او در «لیلی و مجنون» در نصیحت به پسرش، محمد در کتاب‌های درسی تاجیکستان آمده است: آن روز که هفت‌ساله بودی/ چون گل به چمن حواله بودی/ و اکنون‌ که به چارده رسیدی/ چون سرو بر اوج سرکشیدی/ غافل منشین نه وقت بازی است/ وقت هنر است و سرفرازی است/ دانش‌طلب و بزرگی آموز/ تا به نگرند روزت از روز/ نام و نسبت به خردسالی است/ نسل از شجر بزرگ خالی است/ جایی که بزرگ بایدت بود/ فرزندی من ندارت سود/ چون شیر به خود سپه‌شکن باش/ فرزند خصال خویشتن باش/ دولت طلبی سبب نگه‌دار/ با خلق خدا ادب نگه‌دار».

شیرین، خسرو و فرهاد نام‌های مورد علاقه مردم افغانستان

دکتر شکوفه ‌اکبرزاده، پژوهشگر ادبیات فارسی اهل افغانستان هم از جایگاه حکیم نظامی و آثار او  در کشورش این‌چنین گفت: «در افغانستان به علت مشکلات سیاسی، امنیتی و اجتماعی در دهه‌های گذشته، متأسفانه گروه‌های  تحقیقاتی خاص با نام سنایی‌شناسی، نظامی‌شناسی، حافظ‌شناسی و... به وجود نیامده است؛ اما بیشتر شاعران و ادیبان مشهور فارسی‌زبان، از گذشته تاکنون در دل و زبان مردم به‌ویژه اهل ادب جایگاه قابل‌توجهی دارند.وی افزود: نظامی گنجوی در افغانستان کاملاً شناخته‌ شده است. در کابل و برخی از شهرهای دیگر افغانستان، خیابان‌ها، مدارس و مکان‌هایی به نام حکیم نظامی داریم. خطاطان از شعرهای نظامی برای نشان دادن هنر خود استفاده می‌کنند. نقاشان و طراحان، صحنه‌های زیبایی از خمسه نظامی را به تصویر می‌کشند. عتیق رحیمی، کارگردان افغانستانی، اثری زیبا از خسرو و شیرین نظامی به جا می‌گذارد.

اکبرزاده خاطرنشان کرد: خمسه نظامی در محافل ادبی و همنشینی‌های خانوادگی خوانده می‌شود. اهل ادب مقالات علمی و تحقیقی درباره نظامی و آثارش می‌نویسند؛ و نام‌های شیرین، خسرو و فرهاد از جمله نام‌های مورد علاقه مردم افغانستان است.

این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی تصریح کرد: بنابراین می‌توان گفت شاعران قدیم، سرمایه ملی و زبانی تمام فارسی‌زبانان دنیا هستند. ما نمی‌توانیم رودکی، مولانا، حافظ، فردوسی، نظامی و دیگران را محدود به جغرافیای خاص فعلی بدانیم. چنین است که همایش‌هایی درباره نظامی و دیگر شاعران و نویسندگان قدیم در افغانستان، ایران، تاجیکستان، ترکیه و دیگر کشورهای منطقه برگزار می‌شود و همگی این بزرگان را سرمایه‌های زبانی خود می‌دانیم. نظامی گنجوی مانند دیگر شاعران برجسته زبان و ادبیات فارسی در افغانستان مطرح و مشهور است و ما ایشان را از بزرگان علم و ادب خویش می‌دانیم.»

 محمود فرشچیان ، هنرمند نقاش و نگارگر ایرانی  که برای مناسبت‌های مذهبی آثار مرتبط بسیاری دارد، اثری با نام «او می‌آید» را نیز با موضوع نیمه‌شعبان خلق کرده است.

به گزارش ایسنا، استاد فرشچیان در خلق آثاری با مضامین دینی از آوازه‌ای بلند برخوردار است. او تا امروز در صفحه شخصی خود  آثاری مرتبط با مناسبت‌های مذهبی را بازنشر کرده است. حدود شش سال پیش ، در صفحه اینستاگرامی این هنرمند، اثری  درباره جشن بزرگ نیمه شعبان بازنشر شده بود که همواره از این اثر با نام‌های «تولد امید» و «او می‌آید» یاد شده است.

فرشچیان در توضیحاتی درباره  این تصویر نوشته بود «یا مهدی ادرکنی، مولودت مبارک باشد ای پادشه خوبان».این هنرمند نقاش در تصویرسازی اثرش با به ‌کارگیری عناصری ازجمله رنگ، کنتراست نور و ... فضایی معنوی را تصویرسازی کرده است که اشاره‌ای نمادین به موضوع ظهور امام زمان (عج) دارد. استاد محمود فرشچیان که حالا حدوداً ۹۳ ساله است، هنرمند نقاشی است که از سال‌ها قبل به دلیل خلق آثاری با مضامین  دینی به شهرت رسیده است. آثاری از او در شهرهایی از جمله پاریس، نیویورک و شیکاگو به نمایش گذاشته ‌شده است.  تابلوهای «عصر عاشورا»، «شمس و مولانا»، «ضامن آهو»، «یتیم‌نوازی امام علی (ع)» و «پنجمین روز آفرینش» از جمله شناخته‌ شده‌ترین آثار این هنرمند ایرانی است.

«لوری هالس اندرسون» نویسنده آمریکایی، برنده جایزه یادبود «آسترید لیندگرن»، گران‌ترین جایزه ادبیات کودک و نوجوان جهان شد. به گزارش ایسنا به نقل از بوک‌سلرز، برنده جایزه ادبیات کودک و نوجوان «آسترید لیندگرن» در مراسمی دوگانه در نمایشگاه کتاب کودک بولونیا در ایتالیا و همچنین استکهلم سوئد اعلام شد و «لوری هالس اندرسون» نویسنده آمریکایی در نهایت به ‌عنوان دریافت‌کننده این جایزه ۵ میلیون کرونی (۴۰۰ هزار پوندی) معرفی شد. اولین اثر موفق و پرفروش او با نام «حرف بزن» (۱۹۹۹) منتشر شد که بعدها در یک فیلم با بازی «کریستین استوارت» اقتباس شد. از دیگر آثار مهم این نویسنده می‌توان به «دختران زمستانی»، «چاقوی غیرممکن حافظه» و سه‌گانه «بذرهای آمریکا» اشاره کرد.

 

علی‌اصغر داوری، ۱۵ بهمن‌ماه ۱۳۵۱ در کاشمر به دنیا آمد. او شاعری ا‌ست که ابتدا احساس و قلمش را در هنر خوشنویسی به پرواز درآورد و سال‌ها با نستعلیق عشق‌بازی کرد تا در ادامه به جادوی موسیقی گرفتار شد و نوازندگی ساز «نی» را در پیش گرفت. در سال‌های بعد، علی‌اصغر داوری به سراغ سرودن شعر رفت. تا امروز، بیست سالی می‌شود که غزل‌های ناب و شعرهای سپید او بر سر زبان مردم سراسر کشور است. این شاعر خراسانی تا امروز مجموعه شعرهای «مرثیه‌ای برای گل سرخ»، «اندوه دیوجانوس»، «جمهوری درخت‌ها» و «معشوقه سیاه» را در قالب غزل و «کلاغ‌ها در عکس‌های رنگی سیاه می‌افتند» در قالب شعر سپید سروده است. در این مجال کوتاه، بر آنیم تا از اولین مجموعه شعر این شاعر دیار کهن «ترشیز» سخن بگوییم. «مرثیه‌ای برای گل سرخ» در سال ۱۳۸۶ در انتشارات «کشمر» چاپ شد. این مجموعه ۲۳ غزل و ۳ شعر سپید کوتاه دارد که بیشتر غزل‌های این مجموعه پیش از انتشار کتاب در محافل شعری خراسان شناخته‌ شده بودند و شاعران حدیثش را بر کاغذ زر برده بودند. در بین غزل‌های این مجموعه، یک مسمط بسیار زیبا هم‌ به چشم می‌خورد که شاعر، غزلِ مشهور «غم زمانه خورم یا فراق یار کشم» شیخ اجل را تضمین کرده است.

شعرهای این مجموعه را می‌شود به دو بخش تقسیم کرد؛ بخش اول، همان غزل‌های مشهور داوری هستند که بیت‌هایی از آن بر زبان‌ها بود و بخش قدرتمند کتاب را تشکیل می‌داد و حس و حال شان خواننده را تکان می‌دهد. بخش دوم نیز غزل‌های نیمه‌کاره و شاید بیت‌هایی است که شاعر در آن سال‌ها سعی کرده بود آن‌ها را برای تکمیل تعداد شعرهای این مجموعه شعر به چاپ برساند که این شعرها نسبت به شعرهای بخش اول، ضعیف از آب درآمده است؛ اما نباید از این نکته مهم غافل شد که با وجود گذشت 15 سال از چاپ این مجموعه، هنوز غزل های علی‌اصغر داوری، سینه‌به‌سینه بین مخاطبان نقل می‌شود.

وسواس شاعرانه این روزهای داوری

این روزها علی‌اصغر داوری با وسواسی بیشتر شعر می‌سراید. او در گفت‌وگو با خراسان می‌گوید: «کم‌کم به این نتیجه رسیده‌ام که شعر گفتن، یک‌ طرفش هنر شاعر است و روی دیگر این سکه، تأثیری است که بر مخاطب می‌گذارد. شعر در ناخودآگاه مخاطب اثر می‌گذارد و اتفاقاً هر چه شاعر هنرمندتر باشد این اثر پررنگ‌تر است. توجه به این نکته، کار هنرمند را سخت می‌کند. برای گفتن یک شعر، من نمی‌توانم فقط حسم را بیان کنم و منتشرش کنم و این شعر برود حال کسی را بد کند یا کسی را مأیوس کند. من غزل را کنار نگذاشته‌ام اما سعی می‌کنم بینش خودم را وسعت ببخشم تا تأثیر شعرم مرا نگران نکند.»

غزل‌های سردرگم امروز

داوری درباره وضعیت غزل امروز، می‌گوید: «غزل امروز غزلی بی‌نصیب از سبک شخصی است. اگر10 مجموعه از 10شاعر برتر این روزگار را کنار هم بیاوریم، مخاطبان نمی‌توانند مشخص کنند شاعر هر 10 غزل یک نفر است یا شاعران متعددی این غزل‌ها را سروده‌اند. نکته دیگر، این که غزل امروز عمق ندارد. شاعر باید چیزی را عمیقاً درک کرده باشد و بعد در شعرش این درک عمیق را به اشتراک بگذارد وگرنه فن‌های شاعرانه و طبع خدادادی را به خدمت گرفته‌ایم برای القای چیزی که خودمان هم نمی‌دانیم چیست. وقتی ما به‌ عنوان شاعر درون خودمان عمیق شویم، تفکر کنیم، حتی با خودمان بجنگیم، بعد می‌توانیم دست شخص دیگری را هم بگیریم و تجربه زیسته‌مان را با او به اشتراک بگذاریم وگرنه تنها حرف‌های عامیانه را هنرمندانه بیان کرده‌ایم.»

بیشتر شاعرانی که علی‌اصغر داوری را از نزدیک دیده‌اند به این واقعیت رسیده‌اند که او به ‌دوراز هیاهو همواره خودش را روایت کرده است. شاید میان شاعران روزگار ما، علی‌اصغر داوری یکی از بهترین مصداق‌های این شعر مولانا باشد «چون به بُستانی رسی زیبا و خوش/ بعد ازآن دامان خلقان گیر و کش»

 

 پیش‌فروش نسخه صوتی رمان «کلیدر» محمود دولت‌آبادی با موسیقی کیهان کلهر آغاز شده و نسخه کامل آن از ۲۵ اسفند عرضه می‌شود. به گزارش ایسنا، نسخه پیش‌فروش جلد اول و دوم رمان صوتی کلیدر که توسط فیدیبو و با همکاری رادیو گوشه و آوا نامه تهیه ‌شده، در این اپلیکیشن عرضه ‌شده است. طبق اعلام این اپلیکیشن کسانی که این نسخه را خریداری کرده‌اند، ۲۵ اسفندماه به‌ صورت خودکار به کتابخانه آن‌ها اضافه می‌شود. هم اکنون نسخه پیش‌فروش این رمان صوتی با تخفیف ۳۰ درصد و با کد تخفیف kelidar و با قیمت ۹۸ هزار تومان در حال فروش است و کسانی که در خارج از ایران هستند با قیمت ۱۴ دلار می‌توانند آن را خریداری کنند.

کتاب صوتی با همراهی بیش‌ از 100 گوینده با سابقه

 این کتاب صوتی به سرپرستی و گویندگی آرمان سلطان‌زاده، با همراهی بیش از ۱۰۰ گوینده باسابقه و قطعاتی از آلبوم‌ها و اجراهای کیهان کلهر تهیه ‌شده است. محمود دولت‌آبادی نیز به ‌عنوان گوینده افتخاری در بخش‌هایی از این کتاب صوتی حضور دارد. کتاب صوتی کلیدر با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارد، بزرگ‌ترین پروژه کتاب صوتی ایران خواهد بود. برای ساخت موسیقی این اثر از بخش‌هایی از اجراها و آلبوم‌های کیهان کلهر - 

کمانچه نواز و موسیقی دان برجسته ایرانی- استفاده‌ شده که آواها و قطعات انتخاب ‌شده به ‌خوبی گویای فضای کلی کتاب و منطقه جغرافیایی اتفاقات آن است. از دیگر نقاط قابل اشاره درباره صداها و نواهای این اثر این است که تمام صداهای پس‌زمینه آن در منطقه سبزوار، نیشابور، روستای کلیدر و دیگر روستاهای آن مناطق ضبط‌ شده است.