اعلام بدها در یک سالگی قانون خوب
گزارش سازمان بازرسی کل کشور از عملکرد ضعیف 10 دستگاه و سازمان در اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
مصطفی عبدالهی– کوتاهیهای صورت گرفته در اجرای قانون جوانی جمعیت، کار را به ورود دستگاه قضایی کشاند و رئیس سازمان بازرسی کل کشور، فهرست سازمانها و وزارتخانههای دارای عملکرد ضعیف در اجرای این قانون را اعلام کرد.
خبر بد در یک سالگی قانون خوب
آبان 1400، یعنی درست یکسال قبل، مجلس شورای اسلامی دست به کار بزرگی زد و با تصویب قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، بستر قانونی حمایت از ازدواج و فرزندآوری در کشور را فراهم کرد؛ اقدامی که راهکاری منطقی برای جلوگیری از مواجهه با ایران پیر و ایران بدون نیروی کار جوان بود و پیشبینی میشد به دلیل تعامل خوب مجلس و دولت، در اجرا هم مشکلی نداشته باشد اما ... .
آنطور که دیروز، رئیس سازمان بازرسی کل کشور در نشست ویژه با رئیس دستگاه قضا گزارش داد،10 دستگاه در انجام وظایفی که این قانون برایشان مشخص کرده، ضعیف عمل کردهاند؛ دستگاههایی که نقش های کلیدی برای حمایت از خانواده و جوانی جمعیت برعهده داشتهاند اما به دلایلی که حتما باید آن را اعلام کنند، عملکردی ضعیف داشتهاند. حالا ببینیم این رفوزههای اجرای قانون جوانی جمعیت کدام دستگاهها هستند و چه وظایف قانونی برعهدهشان بوده است؟
سازمان تامین اجتماعی
طبق گزارش رئیس سازمان بازرسی کل کشور، صدرنشین این فهرست، سازمان تامین اجتماعی است و اینها برخی از مهمترین وظایفی است که قانون برای تامین اجتماعی تعیین کرده بود:
- کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل، یک سال کاهش به ازای هر فرزند و 1.5 سال به ازای فرزند سوم و بیشتر
- پوشش کامل بیمه ای درمان ناباروری
- پوشش کامل بیمه ای مادران فاقد بیمه در دوران بارداری و شیردهی
- پوشش بیمه ای خدمات پایه درمانی برای کودکان، تا پنج سالگی بر اساس آزمون وسع
سازمان برنامه و بودجه
دومین رفوزه این ارزیابی، یعنی سازمان برنامه و بودجه، همانطور که از نامش مشخص است، متولی تخمین و تامین اعتبارات اجرای قانون توسط دستگاههای متولی بوده و قرار گرفتن نامش در ردیف دوم این فهرست، نقش مهم این سازمان در اجرای ضعیف قانون را نشان می دهد.
سازمان اداری و استخدامی
قرار گرفتن نام سازمان اداری و استخدامی در فهرست منتشرشده نیز، نشان میدهد که احکام و امتیازات اداری و استخدامی قانون جوانی جمعیت، اجرایی ضعیف داشته؛ احکامی که اینها مهمترینهایش است:
- اضافه شدن سقف محدوده سنی استخدام نیروهای جدید، به ازای تاهل و یک سال به ازای هر فرزند
- لحاظ کردن 2 درصد امتیاز بیشتر به ازای هر فرزند، تا سقف 10 درصد
- مرخصی زایمان با پرداخت کامل حقوق و فوق العاده ها، 9 ماه برای فرزند اول، 12 ماه برای دوقلو و بیشتر
- یک سال افزایش سنوات خدمتی به ازای هر فرزند، برای کارکنانی که صاحب فرزند سوم تا پنجم شوند.
- ممنوعیت تعدیل یا اعلام عدم نیاز، نسبت به مستخدمین دارای حداقل سه فرزند، مادران باردار و مادران دارای فرزند شیرخوار
مرکز آمار ایران
تنها مسئولیت مهمی که در قانون جوانی جمعیت، برای مرکز آمار مصوب شده بود، این است: تهیه نقشه روزآمد تراکم جمعیت و هدفمندکردن طرحهای حمایتی این قانون با توجه به پراکندگی خانواده ها در سطح کشور و انتشار آمارهای مهاجرت برحسب فرد و خانواده.
وزارت میراث فرهنگی
این وزارتخانه هم با این که فقط یک وظیفه قانونی داشته، اما طبق گزارش سازمان بازرسی، در انجام همان هم ضعیف عمل کرده است. وظیفهاش هم این بوده است که برای مادران دارای سه فرزند و بیشتر، بلیت ورودی کلیه اماکن تاریخی، فرهنگی و موزهها را نیم بها کند.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
طبیعتا ماموریت های این معاونت، در حوزه های مرتبط با نامش بوده، از جمله: اختصاص حداقل 5 درصد از اعتبارات تخصیص یافته برای توسعه علوم و فناوری های نو در زمینه تولید داروها، تجهیزات مرتبط درمان ناباروری و سلامت مادر و کودک.
صندوق نوآوری و شکوفایی
این صندوق هم وظیفه داشته با ارائه تسهیلات، مشوق ها، فضا و تجهیزات، از شرکت های دانش بنیان و خلاق در تولید اقلام و تجهیزات مورد نیاز درمان ناباروری حمایت کند.
وزارت جهاد کشاورزی
ماموریت مهم این وزارتخانه، همکاری با وزارت راه و شهرسازی و تدوین آییننامهای بوده که بر اساس آن، یک قطعه زمین یا واحد مسکونی به صورت پیشقسط و با دوسال تنفس، به ساکنان روستاها و شهرهای زیر 500 هزار نفر، که فرزند سوم یا بیشتر آنها متولد میشود، اعطا شود. آییننامهای که طبق اعلام دفتر هیئت دولت، ابلاغ شده است، اما در تاریخ ششم مهرماه 1401، یعنی 11 ماه پس از تصویب و ابلاغ قانون!
وزارت ورزش و جوانان
این هم برخی از ماموریت های قانونی وزارت جوانان:
- 30 درصد بودجه های حمایتی وزارتخانه باید به تشکل های فعال در زمینه کاهش سن ازدواج و تشویق به فرزندآوری اختصاص داده می شد.
- این وزارتخانه باید با تایید سازمان تبلیغات اسلامی، مجوز مراکز فعال در امر انتخاب همسر را هم صادر میکرد که طبق گزارش ایرنا و اعلام سازمان تبلیغات، تا 26 مهرماه امسال هنوز مجوزی در این خصوص صادر نشده و درخواست متقاضیان درحال بررسی است.
- 5 درصد از اعتبارات پژوهشی این وزارتخانه هم باید صرف تحقیق و پژوهش در حوزه های مرتبط با قانون جوانی جمعیت می شد.
سازمان بهزیستی
سازمان بهزیستی هم طبق قانون جوانی جمعیت، دو مسئولیت داشته است:
- توسعه و تجهیز کمی و کیفی شیرخوارگاه های کشور تا یک و نیم برابر تعداد زمان تصویب قانون
- به کارگیری حداقل یک فرد آشنا به تربیت اسلامی کودک در شیرخوارگاه ها و مراکز نگهداری شبانه روزی کودکان بی سرپرست و خیابانی
خوب ها را از یاد نبریم
مرور وظایف دستگاهها، اگرچه با خبر تلخ مربوط به عملکرد ضعیف آنها همراه بود اما سبب شد دوباره قانون جوانی جمعیت را مرور کنیم و مشخص شود که ساز و کار قانونی خوبی برای نجات کشور از بحران جمعیتی تصویب شده است، اگرچه فراموش نکنیم، قانون خوب بدون اجرای خوب، موش خواهد زایید!
البته این نکته را هم باید گفت که طبق گزارش سازمان بازرسی، دستگاههایی همچون وزارت صمت، وزارت اطلاعات، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره)، وزارت دادگستری و بنیاد شهید، عملکرد موفقی در اجرای این قانون داشتهاند و تلاش های آنها را نباید نادیده گرفت.
چرا اجرای این قانون مهم است؟
امیدواریم مهمترین و اصلیترین دلیل عملکرد ضعیف دستگاههای اجرایی در محقق شدن اهداف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، صرفا تامین نشدن اعتبارات باشد؛ اما اگر به احتمال نزدیک به صفر، باور نداشتن به اهمیت این قانون هم تاثیری در این عملکرد ضعیف داشته، خوب است این آمارهای رسمی را مرور کنیم:
* هماکنون ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان بین ۱۸ تا ۳۵ ساله در کشور مجرد هستند. (خبرگزاری مهر، 11 آبان1401- دبیر قرارگاه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت وزارت ورزش و جوانان)
* طبق آمارها طی ۱۰ سال اخیر نرخ ازدواج در هیچیک از شهرهای استان روند افزایشی نداشته است.(همان منبع)
* بر اساس سناریوهای جمعیتی، از سال۱۳۹۸ تا ۱۴۲۳ یعنی طی ۲۵ سال جمعیت سالمند ایران دوبرابر میشود و به ۲۰درصد کل جمعیت میرسد. (ایرنا، اسفند1400-رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور)
* برای جایگزینی طبیعی جمعیت، لازم است هر زن در بازه سنی باروری، ۱/۲تا ۲/۲فرزند به دنیا بیاورد اما این عدد در سال ۹۹ به زیر ۲ کاهش یافت. (ایرنا، اردیبهشت1401- مدیرکل دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت)
* طی یک دهه، ۱۰ درصد از جمعیت جوان ایران کاسته شده و به نسبتی بیشتر، تعداد افراد در آستانه سالمندی افزایش یافته است، با اطمینان میتوان گفت در ۱۵ سال آینده با مشکل نیروی کار مواجه خواهیم بود.(ایرنا-اردیبهشت1401)