شیرین سازی هسته ای آب
ساخت آبشیرینکن در نیروگاه اتمی بوشهر با ظرفیت روزانه ۷۰ هزار مترمکعب شروع شد، قیمت تمام شده هر لیتر آب با آب شیرین کن های هسته ای چقدر است و هر نیروگاه چقدر آب آشامیدنی تولید می کند؟
رعیت نواز- یکی از اصلی ترین نیازهای بشر برای زندگی آب آشامیدنی است اما باید توجه داشت که منابع آب شیرین بسیار محدود هستند. با نگاهی به وضعیت خشکسالی در جهان و همین طور کشور عزیزمان به خوبی می توان به شرایط بحرانی کم آبی پی برد، بحران آب در شهرکرد، همدان، ارومیه و ... به خوبی نشان می دهد هم اکنون درگیر چالش و بحران آب هستیم. با این حال می توان راه حلهای مختلفی را برای رفع چالش آب همچون مدیریت صحیح منابع آبی موجود، بازیافت و استفاده از پسماندهای آب شهری در مصارف صنعت و کشاورزی، بارورکردن ابرها و دایر کردن آب شیرین کن ها در کنار منابع آبی ذکر کرد. در این مطلب با توجه به آغاز ساخت آبشیرینکن در نیروگاه اتمی بوشهر با ظرفیت روزانه ۷۰ هزار تا 105 هزار متر مکعب در زمینی به مساحت ۹ هکتار به سراغ آب شیرین کن های هسته ای رفته ایم. در این گزارش از تاریخچه ساخت آب شیرین کن ها تا هزینه نمک زدایی هر مترمکعب آب شور را نوشته و در پایان هم به مزایا و معایب این مقوله از نگاه چند کارشناس پرداخته ایم.
مقدار آب آشامیدنی در جهان و ایران
هرچند 70 درصد کره زمین پوشیده از آب است اما تنها 2.5 درصد از آب های موجود روی زمین آب شیرین است و بقیه آن را آب شور دریاها و اقیانوس ها تشکیل می دهد. از همین 2.5 درصد هم حدود دوسوم در یخهای قطبی و یخچالها حبس شدهاند، از این یک سوم باقی مانده هم حدود 20 درصد در مناطقی قرار دارد که دسترسی به آن ها آسان نیست و 60 درصد آن هم شامل باران هایی می شود که در زمان و مکان مناسبی فرود نمی آیند مثل سیل های اخیر در کشورمان که تمام آب این بارش ها قابل ذخیره سازی نیستند. بنابراین تنها 0.08 درصد کل آب موجود در جهان برای انسان قابل آشامیدن است. با این حال بر اساس گزارش ها، در کشور ما در سال 1335 به ازای هر ایرانی 7 هزار مترمکعب آب شیرین وجود داشت اما با افزایش جمعیت، خشکسالی و کم شدن منابع آبی هم اکنون به ازای هر ایرانی حدود هزار و 700 متر مکعب آب وجود دارد که در بخش هایی مثل فلات مرکزی کشور و سواحل جنوبی، این مقدار بسیار کمتر است.
شیرین کردن آب دریاها برای تأمین آب شیرین
یکی از کشورهایی که برای تأمین آب شیرین مورد نیاز برای مردم خود به سراغ ساخت تأسیسات شیرین کننده آب رفته، عربستان سعودی است. این کشور روزانه دومیلیون بشکه نفت خام برای تأمین انرژی مورد نیاز این تأسیسات اختصاص می دهد اما انرژی هسته ای به عنوان یک جایگزین مناسب سوخت های فسیلی برای شیرین کردن آب دریا می تواند یکی از بهترین گزینه ها باشد. استفاده از این منبع انرژی می تواند جایگزینی پاک تر و ایمن تر برای شیرین کردن آب دریاها در نظر گرفته شود. هم اکنون چشم انداز استفاده از انرژی هسته ای برای شیرین کردن آب دریاها بسیار جذاب است چراکه می توان از گرمای ایجاد شده ناشی از گداخت هستهای در قلب راکتورهای نیروگاه های هسته ای تولید برق، برای شیرین کردن آب نیز استفاده کرد. در حال حاضر رژیم اشغالگر قدس و کشورهای قزاقستان ، ژاپن، کره جنوبی ، آرژانتین ، روسیه، هند،کانادا،پاکستان،آفریقای جنوبی، چین و امارات از طریق آب شیرین کن های هسته ای بخشی از آب آشامیدنی شان را تامین می کنند.
نحوه شیرین کردن آب دریا
به طور کلی به جداسازی نمک از آب دریا، شیرین سازی گفته می شود که برای نمکزدایی، فناوریهای مختلفی به کار میرود. روشهای متداول، به دو دسته کلی فرایندهای حرارتی و فرایندهای غشایی تقسیم میشوند. در روش غشایی آب را از فیلترهای متعددی عبور می دهند تا فرایند نمک زدایی صورت گیرد. در روش حرارتی آب را حرارت می دهند تا تبخیر شود و بعد با سرد کردن دوباره آن، آب آشامیدنی به دست می آید.
هر نیروگاه چقدر آب شیرین تولید می کند؟
بر اساس گزارش ها یک نیروگاه اتمی هزار مگاواتی می تواند روزانه تا 100 هزار مترمکعب آب شور دریا را شیرین کند. این یعنی برای مصرف آب آشامیدنی مشهد که روزانه حدود 400 هزار متر مکعب آب مصرف می کند، باید چهار نیروگاه هسته ای هزارمگاواتی راه اندازی کرد تا هم آب آشامیدنی مردم مشهد و هم برق مصرفی آن را تامین کند.
هزینه تولید هر لیتر آب شیرین
به رغم این که سرمایه اولیه ایجاد تأسیسات هسته ای برای شیرین کردن آب حدود دو برابر تأسیسات زغال سنگی و ۵ برابر تأسیسات با سوخت های نفتی است اما در نهایت هزینه سوخت مورد استفاده در تأسیسات هسته ای حدود یکپنجم تأسیسات زغال سنگی و یک دهم تأسیسات نفتی است. در گزارشی که توسط ابراهیم خمیس، کارشناس آژانس بین المللی انرژی اتمی، منتشر شده آمده است: «استفاده از انرژی هسته ای در شیرین کردن آب دریاها بیشترین بهره وری را داشته و کمترین بهره وری نیز مربوط به شیرین کردن آب با استفاده از سوخت های فسیلی است.» در این گزارش تصریح شده است در صورتی که قیمت نفت یا گاز برای تأسیسات شیرین کردن آب با سوخت های فسیلی دو برابر شود، هزینه تولید محصول نهایی ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت اما اگر قیمت اورانیوم برای تأسیسات هسته ای دو برابر شود، هزینه نهایی شیرین کردن آب تنها ۵ درصد بالا خواهد رفت. با این حال بر اساس گزارش ها هزینه تولید و پمپاژ هر مترمکعب آب در آب شیرین کن های هسته ای حدود 60 سنت می شود که با توجه به قیمت دلار 29 هزار تومانی یعنی هر لیتر حدود هزار و 700 تومان تمام می شود.
مزایا و معایب آب شیرین کن های هسته ای
از مزایای این طرح می توان به رفع مشکل کم آبی و بی آبی به خصوص در مناطق جنوبی کشور، آلودگی کمتر آب شیرین کن های هسته ای نسبت به آب شیرین کن های با سوخت فسیلی، جلوگیری از هرج و مرج و پیامدهای سیاسی با تامین پایدار آب، تولید همزمان برق و آب شیرین با استفاده از آب شیرین کن های هسته ای، تامین پایدار آب شیرین توسط آب شیرین کن ها نسبت به تامین آب از سدها، تامین نیاز اساسی مردم این منطقه به آب پایدار و جلوگیری از فرسایش خاک و معضلات زیست محیطی ریزگردها با تامین آب نام برد.
نیاز به سرمایه گذاری اولیه بیشتر برای تاسیس آب شیرین کن های هسته ای نسبت به نیروگاه های با سوخت فسیلی، گران تر بودن آب تولیدی از آب شیرین کن ها نسبت به تامین آب از سدها، اختصاص نیافتن بودجه کافی و مناسب برای تاسیس آب شیرین کن ها، ارزان بودن قیمت آب در ایران؛ بدین معنی که دولت هم اکنون نیز به آب مصرفی یارانه پنهان می دهد، کیفیت آب تولیدی از آب شیرین کن در مقایسه با آب سدها، مشکلات دفع زباله های تاسیسات، آلودگی دریاها و اقیانوس ها و ملاحظات بهداشتی از معضلات و معایب این طرح است.