175 روز داغ آمریکا و ایران در شورای امنیت
چرا آمریکا مدام به دنبال ادعای نقض قطعنامه 2231 توسط ایران است؟ کمتر از 6 ماه دیگر قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
هادی محمدی – این روزها با آزمایش موفق ماهواره نور 1، بار دیگر برخی اظهارات طرف های آمریکایی و اروپایی مبنی بر نقض قطعنامه 2231 با این آزمایش موشکی را شاهد هستیم. در این زمینه مسئولان نظامی و دولتی ذی ربط به اندازه لازم توضیح داده و بر خلاف بودن این ادعا که آزمایش های موشکی و ماهواره بر های ایرانی با قطعنامه 2231 متضاد است، تاکید کرده اند. در این یادداشت به این سوال پاسخ می دهیم که علت این همه اصرار آمریکا و متحدانش بر نقض قطعنامه 2231 توسط ایران چیست؟
قطعنامه 2231 چیست؟
قطعنامه 2231 قطعنامه پشتوانه اجرای برجام است که به فاصله چند روز پس از برجام در شورای امنیت به تصویب رسید. قطعنامه ای که آمریکا با خروج از برجام، به صراحت آن را نقض کرده است. اما چند روز قبل مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا از کشورهای طرف برجام خواسته بود تا اجازه رفع تحریم های تسلیحاتی ایران را که طبق قطعنامه 2231 در مهرماه امسال انجام خواهد شد، ندهند و این تحریم ها را به دلیل نقض قطعنامه توسط ایران تمدید کنند. اما ماجرا چیست؟
در مهرماه چه اتفاقی قرار است بیفتد؟
طبق بند پنجم از پیوست «ب» قطعنامه 2231 ،پنج سال پس از «روز قبول توافق» موسوم به «adoption day» یا تا تاریخی که آژانس گزارشی در تأیید «نتیجه گیری گسترده تر» از برنامه هسته ای ایران ارائه دهد، تحریم ها علیه عرضه، فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم هرگونه تانک جنگی، خودروهای رزمی زرهی، سامانه های توپخانه ای سنگین، هواپیماهای رزمی، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، موشک ها یا سامانه های موشکی متعارف یا تجهیزات مرتبط، شامل قطعات یدکی به ایران یا برای استفاده در داخل ایران یا در جهت منافع ایران رفع می شود و ارائه آموزش فنی، منابع یا خدمات مالی، مشاوره، دیگر خدمات یا کمک های مرتبط با تأمین، فروش، انتقال، تولید، نگهداری یا استفاده از سلاح ها و تجهیزات مرتبط مشروح در این بند، به ایران بلامانع خواهد شد.
معنای لغو تحریم تسلیحاتی ایران چیست؟
از سوی دیگر ماده 6 پیوست 5 برجام به تعریف «روز قبول توافق» یا «adoption day» پرداخته و آن را 90روز پس از تایید برجام از سوی شورای امنیت سازمان ملل توسط قطعنامه 2231 می داند که در 29 تیر سال 94 به تصویب رسید. با این حساب، آخرین مهلت اجرای تحریم های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران طبق قطعنامه 2231 ، 27مهرماه 1399 (18 اکتبر2020) خواهد بود و این یعنی تنها 175 روز تا لغو تحریم های گفته شده فاصله داریم. با دانستن این موضوع مهم است که می توان عمق نگرانی دولت های غربی را در این زمینه درک کرد. این که باید شاهد باشند از 175 روز دیگر و در صورت پابرجا ماندن قطعنامه 2231، ایران به بازار بزرگ تسلیحاتی دنیا دسترسی قانونی و مستقیم خواهد داشت. به این ترتیب کشورمان که به لطف همین تحریم ها، اکنون یکی از تولید کنندگان تسلیحات بزرگ و کوچک در جهان است، می تواند تولیدات نظامی اش را که برخی از آن ها نظیر سامانه های پدافندی و پهپادها و نیز فناوری های نوین نظامی، مشتریان بالقوه دارند به مشتریان خود بفروشد. ضمن این که این فرصت نیز ایجاد می شود که در قالب قراردادهای مشترک با کشورهای متحدی چون چین و روسیه برخی تسلیحات مورد نیاز نیز تهیه شود. از جمله این که براساس برخی گزارش ها بیش از دو سال است که پرونده خرید حدود 100 جنگنده از چین یا روسیه روی میز وزیران دفاع سه کشور قرار دارد و هر از گاهی درباره آن خبرهایی منتشر می شود.
این حالت قطعا برای آمریکا خوشایند نیست و باعث شده نه تنها بعد از هر پرتاب موفق موشک توسط کشورمان بهانه گیری کند بلکه باید منتظر و آماده باشیم که تا پایان این 175 روز نیز انواع ادعاها و کارشکنی ها در این زمینه و به ویژه فشار بر کشورهای اروپایی 1+4 برای استفاده از مکانیسم ماشه به عنوان تنها راه برگرداندن قطعنامه های قبلی و تحریم ها را از آمریکایی ها ببینیم.
چرا دست آمریکا بسته شده است؟
در این میان اوج حرفه ای گری محمد جواد ظریف و تیم مذاکره کننده ایرانی مشخص می شود که با جدا کردن برجام از قطعنامه شورای امنیت از یک سو و تمایز ایجاد کردن میان برنامه هسته ای و موشکی ایران از سوی دیگر باعث شده اند تا امروز نه تنها آمریکا که خود با خروج از برجام اهرم استفاده از سازوکارهای برجام را از دست داده نتواند اقدامی علیه ما انجام دهد، بلکه اروپایی ها نیز در این میانه تنها به اظهارات خصم آلود و لفاظی های بی ثمر علیه ایران می پردازند. اروپایی ها به خوبی می دانند آن روزی که با فشار دیپلمات های ایرانی مجبور شدند در ماده 3 پیوست ب قطعنامه 2231 قبول کنند که «از ایران خواسته می شود تا هشت سال پس از «روز قبول توافق» (27 مهرماه 1402) یا تا زمانی که آژانس گزارشی مبنی برتایید «نتیجه گیری گسترده تر» ارائه کند، هرکدام زودتر حادث شود، هیچ فعالیتی مرتبط با «موشک های بالستیکی طراحی شده برای قابلیت حمل سلاح های هسته ای»، شامل پرتاب با استفاده از فناوری های موشک های بالستیک، صورت ندهد» در حقیقت دست خود را برای هرگونه اعتراض بعدی به برنامه موشکی ایران بسته اند. به همین دلیل هم دست کم در پنج نشست شورای امنیت، آمریکایی ها نتوانسته اند هیچ اقدامی علیه ایران انجام دهند. حالا می توان معنی صبر راهبردی ایران در این مدت و برداشتن گام های هسته ای را با برنامه اصولی برای رسیدن به تاریخ گفته شده بهتر درک کرد.