علیرضا کاردار- رهبر انقلاب چند ساعت پس از شهادت سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی، سردار اسماعیل قاآنی را به مسئولیت فرماندهی سپاه قدس منصوب کردند. شخصیتی که سابقه طولانی فرماندهی در دوران دفاع مقدس دارد و پس از جنگ در سپاه قدس جانشین سردار سلیمانی بوده است. برای شناخت بهتر «حاج اسماعیل» (نامی که همرزمانش او را به این اسم می‌شناسند) گفت‌وگویی صمیمانه کردیم با چند تن از همرزمانش در دوران دفاع مقدس و پس از آن. همچنین زندگی نامه او و صحبت‌های چند شخصیت کشور درباره وی را هم منتشر می‌کنیم تا جانشین «حاج قاسم» را بهتر بشناسیم.

حاج قاسمی دیگر در راه است
گفت و گو با چند تن از همرزمان سردار قاآنی در 8 سال دفاع مقدس و دفاع از حریم حرم

برای شناخت بهتر سردار قاآنی با چند  همرزمش صحبت کردیم. هرچند این بزرگواران به شدت درگیر برگزاری مراسم بزرگداشت برای حاج قاسم بودند ولی با روی باز دعوت ما را پذیرفتند و به اختصار از نحوه آشنایی با سردار قاآنی و خاطراتی که از ایشان داشتند گفتند. نکته جالب این گفت وگو، اخلاص و بی‌ریایی این عزیزان بود که به یادگار از دوران دفاع مقدس هنوز خود را سربازی کوچک می‌دانستند. بزرگانی که هرکدام کوهی از رشادت و سرافرازی هستند. با هم این صحبت‌های صمیمانه را می‌خوانیم.

همیشه در خط مقدم بود
علی تفقد، یکی از همرزمان سردار قاآنی که خودش را خاک پای سربازان می‌داند و می‌گوید خدمت 30 سال است ولی نوکری امام حسین(ع) بازنشستگی ندارد و سرباز ولایت است، شخصیت سردار قاآنی را دارای ابعاد مختلفی از قبیل اخلاقی، روحی، معنوی و شجاعت می‌داند و می‌گوید: «جدا از حوزه علمیه و دانشگاه، حوزه‌ای هم در دوران دفاع مقدس ظهور کرد که استادانش فرماندهان این دوران هستند. یکی از استادان بزرگ ما که در زمان دفاع مقدس و امروزه نیز سرمشق و الگوی ما هستند، سردار شهید سلیمانی و سردار قاآنی هستند. مهم‌ترین درس کلاس این عزیزان برای همرزمان‌شان بعد اخلاقی، فرهنگی و مقاومتی است. این دو استاد عزیز در یک کلاس محدود نمی‌شوند و فرای مرزها هستند و تمام همرزمان با هر ملیت و قومیتی چه در ایران و چه فراتر از مرزها در عراق و سوریه و... از محضرشان استفاده می‌کنند. وجود این بزرگواران چه در دوران دفاع مقدس و زمان حیات و چه حتی پس از شهادت سرمشق و الگوی ماست. توفیق داشتیم در محضر سردار قاآنی در لشکر 5 نصر و لشکر 21 امام رضا(ع) باشیم. در قواعد نظامی فرمانده باید عقب‌تر از نیروهایش باشد تا آن‌ها را رهبری کند ولی ایشان همیشه در خط مقدم و حتی پیشقراول نیروها بودند و قبل از نیروها می‌آمدند و بعد از نیروها هم هنوز پای کار بودند.»

تانک دشمن را زد
 حسنعلی دروکی فرمانده گردان رزمی و یکی دیگر از همرزمان سردار قاآنی است. آشنایی‌اش با سردار قاآنی را چنین تعریف می‌کند: «در سال 1362 با تیپ 21 امام رضا(ع) در مناطق جنگی با سردار قاآنی آشنا شدم و تا آخر جنگ که تیپ تبدیل به لشکر شد و ایشان فرمانده آن بودند، در خدمت‌شان بودم. همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند شهید قاسم سلیمانی شجاعت و تدبیر را همزمان داشتند، آقای قاآنی هم همین‌طور بودند. یکی از محسنات ایشان این بود که همه جا او را می‌دیدیم، از خط مقدم گرفته تا دیدبانی. در جزئیات ریز همه کارها وارد می‌شدند و چون کار را از نزدیک می‌دیدند، می‌توانستند تدبیر خوبی هم به کار ببندند و طرح عملیات را با دقت بالایی بریزند. همین حساسیت را به فرماندهان دیگر نیز گوشزد می‌کردند که خودشان از نزدیک مسائل را زیر نظر بگیرند و بررسی کنند تا مبادا در طرح‌های عملیاتی بی‌تدبیری شود و تلفات زیادی بدهیم. خاطره‌ای از این سردار دارم ؛ در یک خط مقدم عملیاتی ما دیده بانی کردیم که تانک و تجهیزات دشمن مشغول کار بود. خود ایشان همردیف ما آرپی‌جی را برداشتند و تانک را منهدم کردند. در حالی که معمولا فرماندهان لشکر باید به نیروهای خود دستور بدهند. با این کار به طور عملی به ما نیروهایشان فهماندند که مثل ما هستند.»

ما نمی‌نشینیم
آقای دروکی ادامه می‌دهد: «بعد از جنگ مدتی در نیروی قدس در سوریه بودم که آن‌جا مجروح شدم و با شهید سلیمانی برخورد داشتم. ایشان هم مانند سردار قاآنی همه کارهای تخصصی نیروهای پیاده، زرهی، اطلاعات و... را انجام می‌دادند و خوب مطالب تخصصی مثلا در حوزه اطلاعاتی را جذب می‌کردند که باعث تعجب نیروهای تخصصی می‌شدند. شهید سلیمانی همیشه و همه جا پای کار بود و حضور ایشان در همه جبهه‌ها عجیب بود، مثلا یک روز کنار فاطمیون بود و فردا در زینبیون و بعد در حیدریون، لحظه ای در عراق بود و بعد در سوریه. خاطره جالبی که از شهید سلیمانی دارم این است که من ژنرال‌های روسیه را دیده بودم که خودشان و نیروهای اطراف‌شان همه با پوشش ضدگلوله و کلاه آهنی و تجهیزات کامل در پشت میادین حاضر می‌شدند، ولی شهید سلیمانی بدون هیچ محافظ و پوشش و حتی بی اسلحه وارد خط مقدم و کنار نیروهایش ظاهر می‌شد که باعث تعجب آن‌ها شده بود. این در حالی بود که حاج قاسم به فرماندهانش تکلیف کرده بود حتما جلیقه ضدگلوله به تن داشته باشند. سردار قاآنی هم مانند شهید سلیمانی در خط مقدم که حاضر می‌شد، همیشه ایستاده بود، حتی زیر آتش دشمن. در برابر اصرار ما می‌گفتند اگر من بنشینم، شما نیروها درازکش می‌شوید و اگر ما بایستیم، نیروها می‌نشینند و کسی برای فرار از آتش دراز نمی‌کشد. این دو عزیز و دیگر فرماندهان نمی‌گفتند «بروید بجنگید»، همیشه می‌گفتند «بیایید بجنگید» یعنی پشت سر ما بیایید.»

نماز شب های سردار
محمدرضا ماندگار یکی از دستیاران آقای قاآنی اولین برخوردش با سردار را چنین تعریف می کند: «سال 61 بعد از عملیات رمضان در تیپ 21 امام رضا(ع) در خرمشهر و بعد از فتح خرمشهر بود. شنیدیم پاسداری آمده جانشین تیپ شده که پیراهنش را داخل شلوارش می‌کند و بند پوتین‌هایش را می‌بندد و بسیار منظم است! این اولین برخورد من با ایشان بود. در عملیات مسلم بن عقیل ما بخش مخابرات بودیم و سردار قاآنی جانشین بودند. معمولا فرمانده یا معاونش در سنگر مخابرات می‌خوابیدند تا هم پای بیسیم باشند و هم ما نیروها اذیت نشویم که اخبار را به اطلاع‌شان برسانیم. طول سنگر مخابرات حدود 6 متر بود که در بخش انتهایی تجهیزات بود و وسط برای استراحت. یکی از صفات بارز ایشان که نشانه تواضع‌شان بود این بود که شب‌ها حدود ساعت 10 و 11 به سنگر ما می‌آمدند و زیارت عاشورا یا دعایی می‌خواندیم که معمولا ایشان قرائت می‌کردند و بعد به ما می‌گفتند اول شما بخوابید و بعد خودشان دم در می‌خوابید. گاهی سنگر پر می‌شد و ایشان بیرون سنگر با یک پتو می‌خوابید. ایشان حتی نماز شبش را هم پشت سنگر می‌خواند که مبادا کسی ببیند و ریا شود و فقط ما که در پست نگهبانی بودیم می‌دیدیم. سردار آدمی بود کم صحبت، پرکار و مخلص. بیشتر گوش بود تا حرف و در هر ماموریت و عملیاتی بدون هیچ ان‌قلتی ماموریت‌های محوله را می‌پذیرفت. سخنرانی حماسی ایشان در چادرهای فکه که 10 کیلومتر با دشمن فاصله داشتیم برای تشکیل یک گردان از بچه‌هایی را که دو ماه از عملیات جا مانده بودند و احساس کم‌کاری می‌کردند هرگز فراموش نمی‌کنم که بقیه را راهی پشت خط کردند و یک گردان شب عاشورایی از بچه‌ها تشکیل دادند.» آقای ماندگار درباره شهید سلیمانی نیز می‌گوید: «لبخند ملیح شهید سلیمانی را هم وقتی به ما نیرو می‌داد که در عملیات پیروز خواهیم شد هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم. منزل سردار قاآنی چند خانه با منزل شهید سلیمانی فاصله داشت که در مراسم دعا و جلسات در مناسبت‌های مختلف هم از محضر این دو بزرگوار بعد از دوران دفاع مقدس استفاده می کردیم.»

هیچ وقت عصبانی نشد
علی آرام فرمانده گردان غواصی که با شکسته نفسی خود را یکی از نیروها و چای‌ریز سردار قاآنی معرفی می‌کند با شوخ طبعی که به قول خودش تا حالا چیز جدی نگفته، چنین می‌گوید: «سال 63 در لشکر امام رضا(ع) اولین بار سردار قاآنی را دیدم. ایشان همیشه جلوتر از بچه‌های اطلاعات عملیات یا بچه‌های تخریب می‌رفتند. نکته جالب شخصیتی سردار قاآنی این بود که هیچ‌گاه نتوانستیم ایشان را عصبانی کنیم! ایشان آدم صبوری است و از نظر نظامی هم همیشه از ما جلوتر بود و در خط مقدم فرماندهی می‌کرد.»

دستت به خاکریز دشمن بخورد
قاسم وجدانی یکی دیگر از همرزمان سردار قاآنی و نیروی اطلاعات عملیات هم نکته تامل‌برانگیز شخصیت سردار قاآنی را چنین بیان می‌کند: «آقای قاآنی برای جان بچه‌ها خیلی ارزش قائل بود. به ما که نیروی اطلاعات عملیات بودیم و گشت شناسایی می‌رفتیم همیشه تاکید می‌کرد «آیا وقتی رفتی دستت به خاکریز دشمن خورده و برگشتی یا نه؟» یعنی با وسواس مطمئن می‌شدند که ما همه موانع و میدان‌ها را حتما رد کرده باشیم و معبری که می‌زنیم اصولی باشد و در کمین دشمن نباشد تا بعد بقیه نیروها اعزام شوند که تلفات را به حداقل برسانیم و نیرو را الکی به معبر نفرستیم.»

ما رفقای جنگیم
زندگی نامه سردار اسماعیل قاآنی

سردار قاآنی متولد ۱۷ مرداد ۱۳۳۶ مشهد، در دوران پیروزی انقلاب جوانی 20ساله بود که در اواخر سال 58 به عضویت سپاه پاسداران درآمد و در اوایل سال 59 برای آموزش به تهران رفت. به‌گفته خودش، با شهید خادم‌الشریعه مؤسس تیپ 21 امام رضا(ع) و شهید چراغچی فرمانده تیپ امام رضا(ع) در یک کلاس آموزشی در پادگان سعدآباد که اکنون پادگان امام علی(ع) است، آموزش دیدند. پس از آموزش به مشهد بازگشت و در مرکز آموزش سپاه به‌عنوان کادر مشغول به فعالیت شد. با وقوع حوادث کردستان، اواسط سال 59 راهی غرب کشور شد. اسماعیل قاآنی تا سال 66 فرمانده لشکر امام رضا(ع) بود و سپس به‌عنوان فرمانده لشکر 5 نصر معرفی شد. او در دوران دفاع مقدس چند بار از ناحیه چشم و پا مجروح شد و از جانبازان جنگ تحمیلی است. سردار قاآنی درباره سال‌های دفاع مقدس می‌گوید: «بچه بسیجی می‌دید تیر مثل باران دارد می‌ریزد، ولی وقتی به او می‌گفتید برو، تردید نمی‌کرد و می‌رفت. او به اعتبار این که ما در سلسله مراتبی داریم حرف امام(ره) را می‌زنیم حرف‌مان را گوش می‌کرد و الا مستقلاً خودمان چیزی نداشتیم و همه اعتبارمان به وجود مبارک حضرت امام(ره) بود. چنین نظامی در هیچ یک از ارتش‌های دنیا حاکم نیست. این از همان عوامل غیرقابل محاسبه است. فرمانده ما به زیردستش مثل بچه‌اش نگاه می‌کرد و انگار به آن بسیجی بالاترین دستور خلقت را می‌دهند و او باید اطاعت کند. لذا معادلات به هم می‌خورد.»
دوستی سردار قاآنی و شهید سلیمانی از سال 61 آغاز شد و در نهایت با درخواست سردار سلیمانی به نیروی قدس سپاه رفت. او در تحولات جنگ 33روزه لبنان و در جنگ‌های غزه که معروف‌ترین آنان جنگ 22روزه بود، نقش مهمی در حمایت از جبهه مقاومت داشت. با پدید آمدن داعش، حاج اسماعیل کنار حاج قاسم در جبهه مقاومت حضور یافت و در قامت جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه نقش مؤثری در شکست داعش داشت، به‌گونه‌ای که دشمنان او را در فهرست ترور قرار دادند و او را مغز متفکر نیروی قدس سپاه نامیدند. سردار قاآنی در خصوص رفاقتی که با سردار سلیمانی داشت گفته است: «ما که بچه‌های جنگ هستیم، نقطه اتصال، ارتباط و رفاقت‌مان جغرافیا، خاک و شهرمان نیست و رفقای میدان جنگیم. ما در میدان جنگ با هم رفیق شدیم و کسانی که در سختی‌ها با هم رفیق می‌شوند، ارتباطات‌شان محکم‌تر و پایدارتر از افرادی است که در شهر یا محله‌ای با هم آشنا و رفیق می‌شوند.»

کوهی از تجربه
نظر شخصیت ها درباره سردار قاآنی

سردار رمضان شریف، سخنگوی سپاه: «نام و چهره نیروهای سپاه کمتر رسانه‌ای می‌شود. حتی سردار سلیمانی هم تا پیش از آن که با داعش مقابله کند، کمتر در رسانه‌ها دیده می‌شدند. من که مسئول روابط‌عمومی سپاه پاسداران هستم، به مخاطبان می‌گویم که نه‌تنها مجموعه در تمام دوران هیچ تلاشی برای شناساندن سردار سلیمانی نمی‌کرد، بلکه خود آن شهید والامقام نیز از ما می‌خواست تصویر یا مصاحبه‌ای از ایشان منتشر نشود. اما از وقتی حاج قاسم با داعش وارد جنگ شدند، خود مردم در فضای مجازی مدام از او یاد می‌کردند. سردار قاآنی هم همین‌طور است و در تمام این سال‌ها تلاش شده که رسانه‌ای نشوند. ایشان هم در تمام این سال‌هایی که در سپاه قدس حضور داشته‌اند، هیچ گفت‌وگوی رسانه‌ای نداشته‌اند.»

 سرلشکـــر محسن رضایی، دبیـر مجمع تشـخیــص مصلـحت نظام:  «سردار قاآنی به تمام رموز جبهه مقاومت آشناست. او سرخط است و فرمان را در دست دارد. سردار قاآنی در جریان سوریه و عراق نقش جدی داشت و وقت زیادی را برای پشتیبانی از نیروی قدس و مقاومت صرف کرد.»

 سرلشکر موسوی، فرمانده کل ارتش: «بی‌تردید تجربه سال‌ها مجاهدت جناب عالی در جبهه‌های حق علیه باطل و همدلی و همراهی مخلصانه با سردار سرافراز اسلام شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی در دفاع از حریم آل‌ا... (علیهم السلام) و محور مقاومت که امروز به عنوان نماد عزت و پایمردی در بین آزادی خواهان جهان متبلور گشته است، موفقیت حضرت عالی را در این مسئولیت سنگین موجب خواهد شد.»

 سرلشکر رحیم صفوی، دستیار و مشاور عالی فرمانده کل قوا: «تجربیات ارزشمند شما در دوران پرافتخار هشت سال دفاع مقدس و سال‌ها حضور در عرصه‌های مدیریت و فرماندهی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جانشینی سردار پرافتخار سپاه اسلام سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی، دستمایه‌ای است که موفقیت و سربلندی آن سردار دلاور، شجاع و ولایتمدار را در مسئولیت سنگین و حساس فرماندهی نیروی قدس سپاه نوید می‌دهد.»

 سردار شکارچی سخنگوی ارشد نیروهای مسلح کشور نیز با تأکید بر این که سردار قاآنی دوشادوش سردار سلیمانی در جبهه مقاومت حضور داشته است گفت: «جبهه مقاومت از تفکر و اندیشه سردار قاآنی که کوهی از تجربه است، استفاده خواهد کرد.»