دوست و ندیم سوئیسی شاه و مأمور ویژه سازمان اطلاعاتی بریتانیا برای مدیریت و کنترل اقدامات محمدرضا پهلوی بود. پرون در دوران تحصیل شاه در سوئیس با وی آشنا شد و بعدها با او به ایران آمد. وی نقشی اساسی در جدایی فوزیه از شاه داشت و ارتباط مستحکمی با اشرف پهلوی برقرار کرد. پرون بازیگر بسیاری از وقایع پشت پرده دربار پهلوی دوم بود. او در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت نیز، اقدامات مؤثری به نفع انگلیس انجام داد.
 

طی هفته نخستِ حمله برق‌آسای آلمان به شوروی، در ژوئن 1941، صد‌ها هزار نیروی ارتش سرخ به اسارت گرفته شدند؛ اما در میان نیروهایی که به اسارت درآمدند، نام ستوان یکم جوگاشویلی، بیش از دیگران نظر‌ها را به خود جلب کرده بود؛ زیرا این افسر جوان، فرزند ژوزف جوگاشویلی، یا‌‌ همان استالین معروف بود. به گزارش تاریخ ایرانی، دستگاه تبلیغاتی آلمان نازی، بلافاصله دست به کار شد و از طریق ایستگاه‌های رادیو، بخش‌هایی از بازجویی فرزند استالین را به زبان روسی پخش کرد تا به این ترتیب، نیروهای ارتش سرخ برای تسلیم یا حتی پیوستن به دشمن نازی، ترغیب شوند. در همین حال، اطلاعیه‌هایی از طریق هواپیما در نقاط مرزی روسیه پخش شد که روی آن تصویر فرزند استالین، در حالی که از سوی افسران آلمانی محاصره شده بود، دیده می‌شد. اما واکنش دیکتاتور شوروی به این اتفاق، بسیار عجیب و پیش‌بینی نشده بود؛ استالین، چندی بعد، انتقام تسلیم شدن پسرش را از عروس خود که یولیا نام داشت، گرفت. به دستور استالین، یولیا بازداشت و دخترش به یک خانواده سپرده شد. استالین، عروس خود را نیز به اتهام «خیانت» دادگاهی کرد! پس از آن‌که آلمانی‌ها خبر اسارت یاکوف را منتشر کردند، استالین در واکنشی تحقیرگونه به این جمله بسنده کرد: «او حتی عُرضه این را نداشت که به خودش شلیک کند.» این در حالی بود که استالین به صراحت دستور داده بود که پسر دیگرش «واسیلی» که به عنوان خلبان در ارتش خدمت می‌کرد، به هیچ عنوان به ماموریت‌های جنگی اعزام نشود. به دستور استالین، سربازان ارتش، به هنگام جشن سردوشی و در متن سوگند خود، باید این جمله را تکرار می‌کردند: «اسارت به دست دشمن، به معنی خیانت به سرزمین پدری است.» در جهان‌بینی پارانویایی دیکتاتور شوروی، هر اسیر جنگی در حکم یک خیانتکار بود و این حکم شامل افراد خانواده وی نیز می‌شد. بعدها هنگامی که آلمانی‌ها پیشنهاد معاوضه یاکوف با چند ژنرال آلمانی به اسارت درآمده توسط ارتش سرخ را دادند، استالین پاسخ داد: «یک ستوان ارزش معاوضه با ژنرال را ندارد!» سرانجام یاکوف، بسیار غمبار بود؛ او روز ۱۴ آوریل ۱۹۴۳ در اردوگاه اسرا، توسط آلمانی‌ها کشته شد. بعد‌ها یکی از افراد اس‌اس، درباره مرگ وی گفت:«یاکوف در حالی که کاملا گیج بود و کنترلی بر اعصاب خود نداشت، در اردوگاه پرسه می‌زد. ناگهان خطاب به نگهبانان فریاد زد: شلیک کنید» و سپس به سوی آن سیم خاردارهای مرگبار دوید. یکی از نگهبانان به نام کنراد هارفیخ، به سوی یاکوف جوگاشویلی شلیک کرد و پسر دیکتاتور شوروی را کشت.
 

  گروه اندیشه
info@khorasannews.com
تقابل میان خواهرشوهر و زن داداش، هر چند عمومی نیست اما گاه در خانواده‌ها اتفاق می‌افتد و البته، اسباب دردسرهای فراوانی می‌شود. حال تصور کنید این جدال پیچیده، در میان اعضای خانواده‌ای اتفاق افتاده باشد که روزی روزگاری، رژیمی دیکتاتوری را در ایران اداره می‌کرد و خود را مالک همه چیز می‌دانست. طبیعتاً این حس کاذب مالکیت نسبت به همه چیز، حتی میان آن ها که در رأس هرم قدرت قرار داشتند هم، اختلاف ایجاد می‌کرد. تکاپوهایی که برای کسب نفوذ و اقتدار بیشتر در دربار پهلوی جریان داشت، از همین قبیل چالش‌ها بود. در این بین، شمس و اشرف، دو خواهر محمدرضا پهلوی، برای گسترش دادن حیطه نفوذ خود، از هیچ کاری فروگذار نمی‌کردند. هر چند که گستره نفوذ این دو خواهر، معمولاً تعریف شده بود و کمتر به پرخاش و دعوا می‌انجامید، اما درگیری‌های پنهان بر سر نزدیک‌تر شدن به رأس هرم قدرت دیکتاتوری، یعنی شخص شاه، میان شمس و اشرف برقرار بود و گاه حتی به عرصه زندگی خصوصی و روابط پنهان محمدرضا هم کشیده می‌شد. یکی از این عرصه‌ها، انتخاب همسر برای شاه یا پیدا کردن معشوقه برای وی بود. اوریانا فالاچی پس از گفت‌و‌گو با محمدرضاپهلوی، از او به عنوان فردی یاد کرده است که به دلیل ارتباطات آشکار و پنهان غیراخلاقی، شهرت دارد. این ویژگی، نقطه ضعف برادر شمس و اشرف بود و این دو، به خوبی می‌دانستند برای سوءاستفاده از آن، باید چه راهکارهایی را در پیش بگیرند. با این حال، در این نوشتار بنا نداریم که به مباحث غیراخلاقی زندگی خصوصی محمدرضا پهلوی که اظهر من الشمس است، بپردازیم و همین‌قدر که بتوانیم تقابل این دو خواهر جاه‌طلب را در سوءاستفاده از موقعیت همسران شاه ارزیابی کنیم، کافی است.
پرتاب شمعدانی به طرف فوزیه!
فوزیه، نخستین همسر محمدرضا پهلوی، انتخاب خود او نبود. برخی معتقدند که انگلیسی‌ها در وصلت میان دختر پادشاه مصر با پسر رضاشاه نقش داشتند؛ این احتمال اصلاً بعید نیست؛ اما اطرافیان محمدرضا مدعی‌اند که رضاشاه عکس فوزیه را در روزنامه دید و او را به عنوان عروسش برگزید. منابع تاریخی و خاطرات به جا مانده از آن دوران، فوزیه را دختری گوشه‌گیر و مغموم توصیف کرده‌است. حسین فردوست، در خاطراتش، به این موضوع اشاره می کند که فوزیه، عموماً با سفیر مصر و همسرش مراوده داشت و اهل ارتباط با درباریان نبود. این مسئله، به مذاق مادر محمدرضا، یعنی تاج‌الملوک آیرملو، خوش نمی‌آمد. خواهران محمدرضا هم به این ویژگی فوزیه واکنش منفی داشتند؛ اما برای رسیدن به مقاصدشان، ناچار بودند به زن برادر نزدیک شوند.این رویکرد به ویژه پس از فرار رضاشاه از ایران و سپس تبعیدش به جزیره موریس، از سوی شمس و اشرف جدی‌تر پیگیری شد و ظاهراً شمس در این بازی، توفیق بیشتری به دست آورد. شاید رفتار و اطوار اشرف باعث می‌شد که فوزیه چندان تمایلی به هم‌صحبتی با وی نداشته باشد، چه برسد به تشریک مساعی در راستای خواسته‌های زنی جاه‌طلب، چون او! از سوی دیگر، رفتار بی‌بندوبارانه‌تر اشرف نسبت به خواهرش، فوزیه را به ارتباط همسرش با اشرف حساس می‌کرد. به هر حال، تلاش اشرف برای عقب نماندن از شمس در زمینه برقراری ارتباط با فوزیه، راه به جایی نبرد و از آن طرف، انگلیسی‌ها هم خواستار جدا شدن فوزیه از محمدرضا بودند؛ این را فردوست در خاطراتش آورده و تأکید کرده است که ارنست پرون، ندیم سوئیسیِ انگلیسی‌الاصل شاه، از ارتباط غیراخلاقی تقی امامی، آجودان فوزیه با وی، پرده برداشت و همسو با اشرف در زمینه طرد شاهزاده مصری از دربار پهلوی عمل کرد. این رسوایی که با بیرون کردن تقی امامی از کاخ همراه شد، انزوای بیشتر فوزیه را رقم زد و او در تنهایی وحشتناکی که به آن دچار شده بود، شاهد مراودات مخفیانه همسرش با زنان رنگارنگ، از جمله دیوسالار، بود که ارتباط شاه با آن ها از طریق دار و دسته خواهرش، اشرف، برقرار می‌شد. افزون بر این، جدال فوزیه با اشرف گاه به درگیری‌های فیزیکی هم می‌کشید. قاسم غنی در خاطرات خود نقل کرده است که یک بار اشرف شمعدانی نقره‌ای را به سمت فوزیه پرت کرد و چیزی نمانده بود صورت وی به شدت آسیب ببیند. به این ترتیب، کاسه صبر فوزیه لبریز شد؛ به مصر رفت و تقاضای طلاق کرد و شاه هم، بدون معطلی او را طلاق داد. اردشیر زاهدی که بعدها با شهناز، دختر فوزیه و شاه، ازدواج کرد، در خاطرات خود آورده است: «اشرف، فوزیه را متهم به هرزگی می‌کند و همین باعث طلاق و جدایی شاه از او می‌شود.» بی‌تردید نقش اشرف در طلاق فوزیه، بسیار جدی و تأثیرگذار بود و کفه ترازوی رقابت را بین او و شمس، به نفع اشرف سنگین کرد.
پوست خربزه زیر پای ثریا
شاه بین سال‌های 1327 تا 1329، همسر رسمی نداشت؛ هر چند این موضوع در زندگی خصوصی او تغییری به وجود نمی‌آورد؛ با این حال، این بار، با وساطت شمس، طرح ازدواج دوباره شاه ریخته شد؛ ثریا اسفندیاری بختیاری، نوه اسفندیارخان سردار اسعد که مادری آلمانی داشت، انتخاب شمس برای برادرش بود. شاه و ثریا در دی‌ماه سال 1329 ازدواج کردند. همسر جدید شاه به مراتب شرایط را برای فعالیت خواهرهای او بدتر کرد. ثریا اسفندیاری برخلاف فوزیه، صاحب فامیل عریض و طویلی بود و خیلی زود توانست آن ها را جایگزین اطرافیان پیشین محمدرضا کند؛ موضوعی که پذیرش آن برای اشرف و حتی شمس، غیرممکن بود. با این حال، شمس ارتباطش را با ثریا حفظ کرد و از آن برای به دست آوردن موقعیت‌های اقتصادی و نیز، اعمال نفوذ بیشتر، بهره برد. این وضعیت هرچند برای اشرف قابل تحمل نبود، اما او توانست با حیله‌گری‌های خاص خود، مانع از محدود شدن حوزه نفوذش شود. فردوست در خاطراتش به یاد می‌آورد که اشرف، با وجود دشمنی با ثریا، می‌کوشید همواره خود را نسبت به او، خیرخواه نشان بدهد و گاه و بی گاه برای احوال‌پرسی به سراغش برود. با این حال، این رویکرد کاملاً موقتی و بر مبنای سیاستی منفعت طلبانه بود. بی‌تردید اشرف در انتظار به دست آوردن موقعیتی برای گذاشتن پوست خربزه، زیر پای همسر برادرش به سر می‌برد؛ موقعیتی که با قطعی شدن عدم توانایی ثریا برای بچه‌دار شدن، به دست اشرف افتاد و او، با بهانه قرار دادن فقدان جانشین و ولیعهد برای شاه، انتقام دوران بی‌اعتنایی را از ثریا گرفت و در ضمن، حوزه قدرت و نفوذ خواهرش را به شدت مورد حمله قرار داد و محدود کرد.
 

شناسایی دوفاکتوی رژیم صهیونیستی از سوی رژیم پهلوی و در زمان نخست‌وزیری ساعد، باعث اعتراضات گسترده کشورهای عربی و اسلامی منطقه شد. به گزارش پایگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، براساس اسناد وزارت خارجه، از همان روزهای آغاز به کار دولت مصدق، روزنامه‌های جهان عرب، فعالیتی پیگیر را در راستای لغو شناسایی رژیم صهیونیستی از سوی دولت وی شروع کردند. چشم امید این رسانه‌ها برای رسیدن به مطلوب، آیت‌ا... کاشانی بود که او را پرچمدار مبارزه با استعمار انگلستان در ایران می‌دانستند. در همین زمان، حسین مکی طی نطقی در مجلس شورای ملی، به موضوع شناسایی دوفاکتوی رژیم صهیونیستی در زمان دولت ساعد، به‌شدت حمله کرد و انجام این عمل را، فقط با دریافت رشوه از سوی نخست‌وزیر وقت امکان‌پذیر دانست.  در همین زمان بود که آیت‌ا... کاشانی در مصاحبه‌ای با روزنامه «المصری» بغداد، گفت که پس گرفتن شناسایی رژیم صهیونیستی از سوی دولت ایران، حتمی است. در پی این سخنان، باقر کاظمی، وزیرخارجه کابینه مصدق نیز، در 16 تیر ۱۳۳۰، در مجلس حاضر شد و تصمیم دولت را مبنی بر تعطیلی کنسولگری ایران در بیت‌المقدس، به اطلاع نمایندگان رساند. البته دولت مصدق، در اعلامیه‌ای رسمی که روز بعد منتشر شد، علت این اقدام را کاهش درآمد‌ها بر اثر قطع صادرات نفت و الزام دولت به صرفه‌جویی‌های ارزی بیان کرد. در این بین، مجلس شورای ملی نیز با دولت مصدق، هماهنگ شد و با اجماع میان قوا، پس گرفتن شناسایی رژیم صهیونیستی جامه عمل پوشید. چنین اجماعی، میان دو قوه مقننه و مجریه، بین سال‌های 1320 تا 1332 که ساختار قدرت در ایران بسیار شکننده و تا حدود زیادی تحت تاثیر نیروهای بین المللی بود، اتفاق نادری محسوب می‌شد.