خوانندگان محترم! در صفحه 10 روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: شوهرم ساکن استان خراسان رضوی است و سند ازدواجمان هم در همین استان صادر شده است. مدتی است اختلاف و قصد جدایی داریم. او برای آزار من به تهران نقل مکان و در آن جا اقدام به طرح دادخواست طلاق کرده است. من نمیتوانم برای حضور در دادگاه، دایم بین مشهد و تهران تردد کنم. آیا راهی وجود دارد که بتوان دادگاه را در مشهد برگزار کرد؟
پاسخ: میتوانید در جلسه اول رسیدگی، موضوع اقامت خود در مشهد را کتباً و با ارائه دلیل به دادگاه اعلام کنید. به این ترتیب، دادگاه از رسیدگی به دعوا خودداری و پرونده را برای رسیدگی به دادگاه خانواده مشهد ارسال خواهد کرد. مواد 10 تا 30 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، مقررات مربوط به صلاحیت دادگاهها را تبیین میکند: «دعوا باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده، در حوزه قضایی آن اقامتگاه دارد و اگر خوانده در ایران اقامتگاه نداشته باشد، درصورتی که در ایران محل سکونت موقت داشته باشد، در دادگاه همان محل باید اقامه شود و هرگاه درایران اقامتگاه یا محل سکونت موقت نداشته ولی مال غیر منقول داشته باشد، دعوا در دادگاهی اقامه میشود که مال غیر منقول در حوزه آن واقع است و هرگاه مال غیر منقول هم نداشته باشد، خواهان در دادگاه محل اقامتگاه خود، اقامه دعوا خواهد کرد. تبصره - حوزه قضایی عبارت است از قلمروی یک بخش یا شهرستان که دادگاه در آن واقع است. تقسیمبندی حوزه قضایی به واحدهایی از قبیل مجتمع یا ناحیه، تغییری در صلاحیت عام دادگاه مستقر در آن نمیدهد.» (ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی) بنابراین، دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی را دارد، دادگاه محل اقامت خوانده است. ماده 12 قانون حمایت خانواده استثنائاً به زنان اجازه داده است که بنا به صلاحدید خود، دعاوی خانوادگی را در محل اقامت خود یا در محل اقامت شوهر مطرح کنند: «در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد.»
اگر خواهان دادخواست خود را به دادگاهی غیر از دادگاه صالح (با توجه به ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 12 قانون حمایت خانواده) تقدیم کرده باشد، خوانده میتواند با اعلام محل اقامت خود از دادگاه درخواست کند با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را برای رسیدگی به دادگاه صالح، یعنی دادگاه محل اقامت خوانده ارسال کند. ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی بیان میکند: «در موارد زیر خوانده میتواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند: 1- دادگاه صلاحیت نداشته باشد ...» ماده 89 قانون آیین دادرسی مدنی، تکلیف دادگاه را در صورت طرح ایراد عدم صلاحیت مشخص کرده است: «درمورد بند (1) ماده (84)، هرگاه دادگاه، خود را صالح نداند، مبادرت به صدور قرار عدم صلاحیت مینماید و طبق ماده (27) عملمیکند ...» ماده 27 هم بیان میکند:«در صورتی که دادگاه رسیدگی کننده خود را صالح به رسیدگی نداند با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه صلاحیتدار ارسال مینماید. دادگاه مرجوعٌالیه مکلف است خارج از نوبت نسبت به صلاحیت اظهارنظر نماید و چنانچه ادعای عدم صلاحیت را نپذیرد، پرونده را جهت حل اختلاف به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال میکند. رأی دادگاه تجدیدنظر در تشخیص صلاحیت لازمالاتباع خواهد بود. تبصره - درصورتی که اختلاف صلاحیت بین دادگاههای دوحوزه قضایی از دو استان باشد، مرجع حل اختلاف بهترتیب یادشده، دیوان عالیکشور میباشد.» رأیی که بدون توجه به ایراد عدم صلاحیت صادر شده باشد، در دادگاه تجدید نظر یا دیوان عالی کشور قابل نقض است.