
فادرانی-محمد بن سلمان ولیعهد جوان و قدرتطلب عربستان سعودی در سفری طولانی و کم سابقه به ایالات متحده آمریکا، با شخصیتهای بسیاری که در حوزههای سیاسی، اقتصادی، امنیتی و رسانهای فعال هستند، دیدارهای رسمی و غیررسمی داشته است. سفرهایی که از سوی رسانه های جهانی، «تورِ خون» نام گرفته است؛ چرا که با هدف جلب رضایت کشورهای غربی برای برخی تحرکات نظامی در منطقه صورت گرفته و البته با یک پشتیبانی قوی رسانه ای همراه شده است.علاوه بر این او با دو رسانه «آتلانتیک» و «وال استریت ژورنال» نیز مصاحبه کرده است. با توجه به تعداد بالای دیدارها و همچنین اظهارات قابل تأملش در مصاحبههای صورت گرفته، به نظر میرسد ضروری است نگاهی تحلیلی، دستهبندیشده و تا حد امکان جامع به آنچه در این سفر گذشته است، صورت گیرد.
دستاوردهای نمادین یا دستاوردهای بنیادین
بروس ریدل مدیر «پروژه اطلاعات» موسسه بروکینگز آمریکا در گزارشی درباره این سفر می نویسد: دولت ترامپ استقبال گرمی از محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به عمل آورده است و به موازات آن، سعودیها از انتخاب جان بولتون به سمت سومین مشاور امنیت ملی ترامپ در کاخ سفید بسیار خشنودند. اما پشت واژگان گرم و ژستهایی که مقابل عکاسان گرفته میشود، [این سفر] دستاوردهای بنیادین اندکی به همراه داشت و انتقادها به شاهزاده سعودی و سیستم سیاسی این کشور، بیرون از دولت، فزونی گرفته است. ترامپ در جریان میزبانی شاهزاده در روز ۲۰ مارس، پوستری را که نشانگر فروش اسلحه آمریکایی به عربستان بود، نشان داد. رئیسجمهوری در این باره سخن گفت که سعودیها چقدر ثروتمند هستند و شکایت کرد از اینکه به قدر کافی سلاح آمریکایی نمیخرند؛ سخنی که میتواند اشاره به آن داشته باشد که ۱۱۰ میلیون دلار قرارداد ماه مه سال ۲۰۱۷ در ریاض، ارزان فروخته شده است. شاهزاده به نظر معذب میآمد زمانی که رئیس جمهوری گفت که خریدهای عربستان پس از آن اجلاس، «پول خرد ته جیب» آنها بوده و پوستری را بالا برد که نشاندهنده معاملات مطلوب او بود. سعودیها در حال خرید مهمات بیشتری از آمریکا برای جنگ یمن هستند اما بزرگترین معامله تسلیحاتی محمد بن سلمان تا کنون، خرید ۴۸ جنگنده «یوروفایتر تایفون» از انگلیس بوده که هفت میلیارد دلار ارزش داشته است. تایفون به وسیله کنسرسیومی از شرکتهای انگلیسی و اروپایی ساخته میشود.
ارتش میلیاردی و لی بی خاصیت سعودی
سعودیها بودجه دفاعی هنگفتی دارند. گزارش سالانه انستیتو بینالمللی مطالعات استراتژیک درباره مسائل نظامی سال ۲۰۱۷ نشانگر آن است که عربستان بعد از آمریکا و چین از نظر بودجه نظامی در مقام سوم جهان قرار دارد. سعودیها با حدود ۷۷ میلیارد دلار بودجه نظامی، از نظر هزینه سرانه نظامی در مقام اول جهان قرار دارند. با وجود این، نتیجه این سرمایهگذاری را میتوان در جنگ یمن دید که تبدیل به باتلاق گرانبهایی شده است که پایانی برای آن فعلاً در افق دید وجود ندارد.
بولتون آدم سعودی ها در کاخ سفید
سعودیها درباره بولتون بسیار خوشبین هستند. رسانههای سعودی سخنان بولتون را درباره تغییر رژیم در تهران ستودند و از اظهارات او در جمع یک گروه اپوزیسیون در این باره که با آنها در سال ۲۰۱۹ در ایران جشن خواهد گرفت، استقبال کردهاند. رسانههای سعودی «کابینه جنگ» ترامپ را تشویق میکنند تا به ایران، ترکیه و قطر فشار آورد و آنها را از یمن، سوریه، لبنان و عراق براند.ولیعهد سعودی از زمان اعلام سفرش به آمریکا، با واکنشهای منفی فراوانی مواجه شد. نیویورک تایمز جزئیاتی را از بازداشت ۳۰۰ چهره صاحبنام عربستان در ماه نوامبر منتشر کرد که شامل اتهاماتی چون استفاده از شکنجه بود و بنا بر این گزارش، دستکم یک مورد منجر به مرگ شده است. در پی آن، تصویری نهچندان خوشایند از روابط ولیعهد با مادر و همسرش ترسیم شد و همچنین روابط میان محمد بن سلمان و جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ، مورد بررسی دقیق رسانهها قرار گرفت. بسیار جالب توجه است که این میزان گزارش رسانهای از منابعی در کاخ سلطنتی بیرون میآید که نامشان برده نشده است. احتمال درز اخبار بیشتری نیز وجود دارد.
جنگ لابی ها در قبال هسته ای شدن ریاض
در واشنگتن، ترامپ توانست اقدام کنگره را علیه جنگ در یمن متوقف کند اما سعودیها کماکان با بلوک پارلمانی قدرتمندی مواجهند که با این جنگ و فروش سلاح [به عربستان] مخالف است. هر چه توجه به جنگ بیشتر شود، انتقادها به نقش عربستان نیز افزایش مییابد. به تازگی سازمان عفو بینالملل چندین حمله هوایی سعودیها و متحدان شان را دارای مشخصات جنایت جنگی خواند. رسانههای مطرح آمریکایی از محمد بن سلمان خواستهاند تا جنگ را متوقف کند. درخواست سعودیها برای کاهش محدودیت بر سر راه ساخت راکتورهای اتمی، با اظهارات اخیر ولیعهد زیر سوال رفت. او گفت که در صورت دستیابی ایران به سلاح اتمی پس از شکست احتمالی برجام، عربستان هم به دنبال این سلاح خواهد رفت. از آنجا که ترامپ و بولتون به دنبال خروج از برجام هستند، امکان تحقق تمامی این وعدهها وجود دارد. اسرائیل نیز در هفتههای اخیر مخالفت شدید خود را با کاهش محدودیت عربستان در زمینه اتمی ابراز کرده است. طبق گزارش رسانهها، بنیامین نتانیاهو در اوایل ماه جاری لابیکردن علیه هرگونه توافق اینچنینی با عربستان را آغاز کرده است. اگر اسرائیلیها بخواهند جلوی چنین توافقی را بگیرند، آنگاه کارزار لابیگری سعودیها با مانع جدی مواجه خواهد شد. در این صورت، این تظاهر که اسرائیلیها و سعودیها به طور پنهان در حال همکاری با یکدیگر علیه ایران هستند، زیر سوال خواهد رفت.
به دنبال مشروعیت برباد رفته
ولیعهد سعودی به شمال شرقی آمریکا، سواحل غربی و تگزاس نیز سفر کرد تا بسته اصلاحات خود را که به چشمانداز ۲۰۳۰ موسوم است، به سرمایهگذاران احتمالی بفروشد. از این رو تحلیل گران معتقدند باید ارتباطات سعودیها را فراتر از دولت ترامپ در نظر گرفت. این سفر ولیعهد جوان سعودی مشابه سفر شاهزاده فیصل بن عبدالعزیز در سال ۱۹۴۳ است که باعث شد از ۷۵ سال پیش، ارتباط محکمی میان آمریکا و عربستان شکل بگیرد. اما این بار نه بن سلمان از مشروعیت فیصل بن عبدالعزیز برخوردار است و نه دیگر آمریکا احتیاج چندانی به نفت سعودی دارد. لذا بعید است سیاست نفت در برابر امنیت دیگر جواب گو باشد. ترامپ سیاست شیر دوشی را در پی گرفته سیاستی یک طرفه که حد یقفی ندارد و قطعا نمی تواند به رابطه ای طولانی مدت منتج شود.