آموزش شعر
تعداد بازدید : 80
قافیه چیست؟ ردیف چیست؟ انواع قافیه
گروه ادب و هنر- در این ستون قصد داریم به شما بگوییم قافیه چیست؟ ردیف چیست؟ و به انواع قافیه بپردازیم. امیدواریم از این بخش بهره کافی را ببرید. اگر در این زمینه اطلاعات دیگری دارید، حتما در بخش نظرات بیان کنید تا دیگران از آن استفاده کنند.
تعریف قافیه
هر شعر منظومی باید قافیه داشته باشد. برای تعریف قافیه باید بگوییم: به کلماتی که در انتهای هر مصراع بیایند + هم وزن باشند + در حرف آخر با هم مشترک باشند، قافیه گفته می شود.
تعریف ردیف
به کلماتی که دقیقاً عین هم باشند و بعد از قافیه بیایند، ردیف می گویند. یک شعر یا یک بیت می تواند هم ردیف داشته و هم نداشته باشد که به آن مردّف می گویند.
مثالی برای شعر مردف:
مسلمانان مرا وقتی دلی بود
که با وی گفتمی گر مشکلی بود
به گردابی چو می افتادم ازغم
به تدبیرش امید ساحلی بود
«بود» در مصراع اول، دوم و سوم ردیف است و دلی، مشکلی و ساحلی قافیه است. مثال برای شعر بدون ردیف:
ای نعمت ولایت تو، بهترین نعم
وی لطف بی نهایت تو شامل امم
هم کاشف الغمومی و هم باقر العلوم
هم چشمه کمالی و هم منبع حکم
کلمات نِعَم، اُمَم و حکم ردیف نیستند (چون قرار ما این بود که ردیف ها عین هم باشند) پس این ها قافیه هستند.
نکته: آوردن ردیف اختیاری است و شاعر می تواند ردیف را نیاورد. اما اگر در بیت اول شعری ردیف آورده شد، شاعر باید در ابیات بعدی هم ردیف را بیاورد وگرنه شعر ناقص است.
انواع قافیه
در یک دسته بندی قافیه را به چهار بخش: قافیه متوالی، درونی، میانی و پایانی تقسیم می کنند.
قافیه درونی: آن است که قافیه اضافی دقیقا در وسط مصرع ها نمی آید اگرچه از نظر وزن، قرینه یکدیگر هستند. «هم رنگ رویش در چمن گل با سمن گردیدمی/دایم به بویش چون صبا گرد چمن گردیدمی» این بیت قافیه پایانی نیز دارد. قافیه درونی در اوزانی که هر مصرع آن ها به دو بخش مساوی تقسیم می شود، آخر سه نیم مصرع اول بیت می تواند قافیه دار باشد، این نوع قافیه را می توان قافیه میانی نامید.
قافیه میانی کاربرد زیادی دارد:
در رفتن جان از بدن، گویند هر نوعی سخن
من خود به چشم خویشتن، دیدم که جانم می رود
قافیه پایانی: در این نوع شعر قافیه اضافی در پایان مصرع ها یا ابیات و قبل از قافیه اصلی می آید.
طرفه می دارند یاران صبر من بر داغ و درد
داغ و دردی کز تو باشد خوش تر است از باغ و ورد
یا
«ای از مکارم تو شده در جهان خبر
افکنده از سیاست تو آسمان سپر»