گروه ادب و هنر- معاون و همکار علامه علی‌اکبر دهخدا در لغت‌نامه، خود علامه‌ای دیگر بود. استاد سید جعفر شهیدی، متولد 1297 در بروجرد، استاد تمام ادبیات فارسی و پژوهشگر برجسته فقه و تاریخ اسلام، از چهره‌های معاصر ایرانی است. استاد شهیدی در طول عمر 89 ساله خود منشأ آثار و خدمات فراوانی به فرهنگ و تاریخ این سرزمین بود و شاگردان فراوانی از محضر او درس اخلاق و زندگی آموختند. زنده‌یاد شهیدی، مترجم متبحری هم بود و ترجمه او از نهج‌البلاغه، در زمره شاهکارهای ترجمه است و با هیچ ترجمه‌ای قابل مقایسه نیست. این ترجمه روان و دلنشینِ نهج‌البلاغه در سال 1369، کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. علامه شهیدی 12 سال پیش از درگذشتش، در سال 1374 منزل مسکونی خود را به شهرداری تهران واگذار کرد. این خانه در همان سال به کتابخانه عمومی دکتر شهیدی با 30 هزار جلد کتاب تبدیل شد. در ادامه، فرازهایی از زندگی و آثار این چهره ماندگار ایرانی را مرور می‌کنیم.

 

از علوم حوزوی در نجف تا ادبیات فارسی در تهران

استاد سید جعفر شهیدی، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود، بروجرد گذراند و بعد به تهران آمد. او در سال 1320 برای تحصیل در رشته فقه به نجف رفت و تا کسب درجه اجتهاد پیش رفت. علامه شهیدی در فاصله سال‌های 1327 تا 1328 به ایران بازگشت. آمدن به ایران، دکتر شهیدی را به سمت تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی و شاگردی در محضر استادانی مانند جلال‌الدین همایی و بدیع‌الزمان فروزانفر هدایت کرد. او در سال 1340 با کسب درجه دکترای ادبیات فارسی در دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد. در سال‌های تحصیل استاد شهیدی در رشته ادبیات فارسی، زمینه آشنایی او با علامه علی‌اکبر دهخدا و دکتر محمد معین که بر روی لغت‌نامه بزرگ دهخدا کار می‌کردند، فراهم شد. بعد از تاسیس موسسه لغت‌نامه، دهخدا از شهیدی دعوت به همکاری کرد و در نامه‌ای به او نوشت: «او اگر نه در نوع خود بی‌نظیر، ولی کم‌نظیر است». پس از درگذشت دکتر محمد معین، استاد شهیدی مسئولیت موسسه لغت‌نامه دهخدا را به عهده گرفت.

 

ترجمه آثار به عربی، آلمانی و یونانی

زنده‌یاد استاد سیدجعفر شهیدی در حوزه‌های ادبیات و تاریخ اسلام، صاحب تالیف و ترجمه‌های متعدد است که از جمله آن‌ها می‌توان به این آثار اشاره کرد: شرح مثنوی معنوی، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، تصحیح درّه نادره و تلخیص آن، تصحیح آتشکده آذر،  ترجمه نهج‌البلاغه، علی از زبان علی، تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، شیرزن کربلا، چراغ روشن در دنیای تاریک(زندگانی علی بن الحسین)، زندگانی حضرت فاطمه، ستایش و سوگ امام هشتم در شعر فارسی، در راه خانه خدا، تصحیح براهین العجم و آشنایی با زندگانی امام صادق(ع). تعدادی از آثار استاد شهیدی به زبان‌های عربی، آلمانی، یونانی، انگلیسی، ژاپنی، اردو و ترکی نیز ترجمه شده ‌است از جمله کتاب‌های «علی از زبان علی»، «زندگانی حضرت فاطمه(س)» و «زندگانی امام جعفر صادق (ع)».

 

کامل کردن کار نیمه‌تمام استاد

یکی از کارهای مهم زنده‌یاد استاد سیدجعفر شهیدی، کامل کردن کار استادش، بدیع‌الزمان فروزانفر بود. استاد فروزانفر در مقطعی از زندگی‌‌اش تصمیم به شرح مثنوی معنوی گرفت و نام آن را «شرح مثنوی شریف» گذاشت، اما تنها موفق به شرح دفترهای اول مثنوی مولوی شد. استاد جعفر شهیدی که از اهمیت کار استادش آگاه بود و علاقه او را به شرح این اثر بزرگ ادبیات فارسی می‌دانست، تصمیم گرفت راه استادش را ادامه دهد و کار نیمه‌تمام او را کامل کند، بنابراین شروع به شرح دفترهای باقی‌مانده مثنوی مولوی کرد. شرح مثنوی شریف فروزانفر و شهیدی، یکی از کامل‌ترین و پرمغزترین شرح‌های مثنوی برای علاقه‌مندان و متخصصان ادبیات فارسی است.

 

علت شهرت استاد به «شهیدی»

غلامرضا ستوده، معاون دکتر سیدجعفر شهیدی در موسسه لغت‌نامه دهخدا در مصاحبه‌ای به ذکر خاطره‌ای از دیدار استاد با رهبر انقلاب می‌پردازد که خواندنش خالی از لطف نیست. ستوده می‌گوید: «یک بار خاطرم می‌آید رهبری تمایل داشتند از روند کار لغت نامه دهخدا آگاه شوند. خدمت ایشان رسیدیم، گفتیم که مجموعه‌ای که دستور دادید حاصلش این 15 جلد است، ایشان هم نگاهی کرده و تایید کردند( چون قبلا به دلیل مشکل کاغذ در دوران ریاست جمهوری آقای رفسنجانی کار با تاخیر همراه بود و بعد با دستور رهبری مشکل رفع شد). بعد مقام معظم رهبری از دکتر شهیدی پرسیدند که فامیلی شما به چه مناسبتی شهیدی است و ایشان گفتند که نویسنده کتاب «پس از 50 سال» بوده و در آن جا از شهادت امام حسین (ع) گفته و به خاطر همین این فامیل را انتخاب کرده است. در حالی‌که فامیل پدرشان «سجادی» بود. بنده هم یک کتاب مرجع‌شناسی با خود برده بودم که دادم خدمت آقا و ایشان گفتند که مقالات من را خوانده‌اند و فکر می‌کردند که من دانشجوی جوانی هستم».

 در دل تاریکی شب، زمانی که نور کم جان ماه به قبرهای باستانی می‌تابد. در سکوتی وهم آلود به حفاری زمین مشغول می‌شوند. به محض روشن شدن هوا از روی گودال‌های به جامانده در کنار قبرهای قدیمی می‌توان متوجه حضور شبانگاهی شکارچیان قبر شد. این افراد بی هیچ رحمی، پهلوی قبر و سینه محوطه‌های باستانی را با وسوسه یافتن گنج می‌شکافند و در دل خاک و سنگ به دنبال ردی از طلا و جواهرات می‌گردند. برایشان نه تاریخ اهمیت دارد ونه آینده این سرزمین که هر روز با قاچاق آثار باستانی از آثار تمدن‌های باستانی خالی و خالی‌تر می‌شود.

 

تجاوز به حریم خاموش مردگان

دیوارها را فرو می‌ریزند، کتیبه‌ها را خرد می‌کنند و بی‌شرمانه به حریم ساکنان خاموش این مقبره‌ها، یعنی اسکلت‌های باستانی، تجاوز می‌کنند. اسکلت‌هایی که در واقع بانک اطلاعاتی مهمی از تاریخچه زیست بشر را با خود همراه دارند، در نگاه شکارچیان قبر و سارقان آثار باستانی، اسکلت‌ها معمولاً تنها موانعی بی‌ارزش در مسیر رسیدن به گنج به شمار می‌آیند. غافل از این که همین اسکلت ها گنجینه‌ای است که می‌تواند پرده از اسرار تمدن‌های گمشده بردارد و دریچه‌ای به سوی گذشته انسان باز کند. اشیا و اسکلت‌های باستانی در واقع مانند یک کتابخانه بزرگ بیرون آمده از دل تاریخ هستند که هر صفحه آن، داستانی از زندگی، مرگ، فرهنگ و تمدن نیاکان ما را روایت می‌کند.

تاراج قبرهای باستانی در حالی رخ می‌دهد که خلأهای قانونی زیادی در این زمینه وجود دارد. بی تردید قوانین موجود برای حفاظت از میراث فرهنگی کشور کافی و بازدارنده نیست.

 

 جریمه‌های جزئی و دیگر هیچ

مسئولانی که از سرغفلت و یا مصلحت اندیشی ها ویا فراموشکاری از وضع و یا اجرای قانون‌های بازدارنده خودداری می‌کنند باید بدانند که با تخریب آثار باستانی، ریشه‌های فرهنگی یک ملت با گذشته قطع شده ورفته رفته ملت‌های غریبه با گذشته خود دچار آسیب‌های فراوانی می‌شوند.

هم اکنون برخوردهای جدی بازدارنده با متخلفان این حوزه انجام نمی‌شود و در موارد بسیاری تنها به برگزاری نشست های خبری بسنده می‌شود. چند روز پیش نشست خبری با موضوع حفاران غیرمجاز در تهران برگزار شد. در متن خبر منتشر شده از این نشست آمده «نشست خبری یک شنبه ۲۱ مردادماه که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد با این تاکید که کارگروه مبارزه با گنج‌یابی و حفاری‌های غیرمجاز فقط مربوط به پژوهشگاه نیست و متخصصانی از دستگاه‌های مختلف گردهم می‌آیند تا با هم‌اندیشی درباره مهار فضای مجازی در حوزه گنج‌یابی به راهکار برسند. رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ضمن انتقاد از وضعیت موجود در این نشست گفت: «ما می‌خواهیم درباره علم باستان‌شناسی ایجاد حساسیت کنیم. باستان‌شناسی علم محض است و باید توجه ویژه‌ای به باستان‌شناسی داشته باشیم.

ده‌پهلوان در ادامه این بحث و در پاسخ به این پرسش که چگونه با گنج‌یاب‌ها و حفارانی که در فضای مجازی با هویت مشخص درحال فعالیت هستند، هیچ برخوردی نمی‌شود و آن ها آزادانه و مکرر در حال پخش فیلم از حفاری‌ها و دادن نشانی کذب از گنجینه‌های توهمی هستند، اظهار کرد: موضوع این است که پژوهشگاه توان اجرایی ندارد تا به محاکم قضایی ورود کند و آن شخص یا اشخاصی را که در فضای مجازی صفحه مشخص دارند، دستگیر کند. هرچند به شدت پیگیر این موضوع هستیم. به ما گفته شده است پرونده‌ای با مصادیق مجرمانه برای یکی از این اشخاص تهیه کنیم که این کار از عهده ما بر می‌آید و انجام خواهیم داد ».

برج تاریخی لندن با توجه به طرح ساخت‌وساز آسمان‌خراش‌های فراوان در اطراف آن در خطر از دست دادن جایگاه خود در فهرست میراث جهانی یونسکو است.به گزارش ایسنا، پس از حذف بندر لیورپول از فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۲۱، اکنون برج لندن به‌عنوان یک بنای کلاسیک بریتانیایی که قدیمی‌ترین بخش آن به قرن یازدهم میلادی بازمی‌گردد نیز ممکن است در حال از دست دادن جایگاه خود در میان آثار ثبت‌شده به‌عنوان میراث جهانی یونسکو باشد.اکنون دولت بریتانیا تایید کرده است که این گزارش تا دسامبر آماده خواهد شد. کاخ‌های سلطنتی تاریخی که مدیریت برج لندن را بر عهده دارد نیز در این گزارش مشارکت خواهد داشت و نگرانی‌های خود را درباره طرح شهری ۲۰۴۰ به‌وضوح اعلام کرده است.

نهمین اثر هنری از مجموعه حیواناتی که «بنکسی» هنرمند مشهور گرافیکی‌کار به تازگی در لندن خلق کرده است، این بار در باغ وحش این شهر پیدا شد.به گزارش ایسنا،‌ جدیدترین اثر هنری «بنکسی» بر روی در باغ وحش لندن ظاهر شده است که گوریلی را به تصویر می‌کشد که به یک فک و چندین پرنده اجازه فرار می‌دهد.«آرت‌نیوز» نوشت، این نقاشی استنسیل سیاه در حقیقت نهمین اثر از مجموعه آثار هنری تصویرگر حیوانات است که «بنکسی»‌ به تازگی خلق آن‌ها در نقاط مختلف لندن را آغاز کرده است.«بنکسی» طبق روال همیشه با انتشار تصویری از این اثر هنری در صفحه اینستاگرام شخصی خود، اصالت آن را تایید کرد.«بنکسی» هنرمند گرافیتی‌کار اهل بریستول است که با نقاشی‌های دیواری و هنر گرافیتی اعتراضی خود، شهرت جهانی دارد، بااین‌حال هنوز هویت اصلی او فاش نشده است.

«پژواک پارسی» اثر امیرمهیار تفرشی پور آهنگ ساز بین‌المللی ایرانی در مجموعه اُپرای مارینسکی سنت پترزبورگ روسیه اجرا می‌شود.به گزارش ایرنا، «پژواک پارسی» اثر امیرمهیار تفرشی پور آهنگ ساز بین‌المللی ایرانی به دعوت علی رهبری رهبر دائم مهمان مجموعه اُپرای مارینسکی سنت پترزبورگ روسیه و تایید والری گرگیف مدیرکل هنری این مجموعه، پنج شنبه- ۶ مهرماه- در قالب کنسرت موسیقی توسط ارکستر سمفونیک اُپرای مارینسکی با حضور تفرشی پور اجرا خواهد شد.«پژواک پارسی» همراه با ارکستر مجلسی انگلستان در شهر لندن برای نشر ناکسوس به رهبری علی رهبری ضبط شده است.پس از رضا فکری خواننده و امین غفاری نوازنده ویولن، تفرشی پور سومین هنرمند ایرانی است که توسط علی رهبری به ارکستر سمفونیک اُپرای مارینسکی سنت پترزبورگ روسیه دعوت می‌شود.

 

رمان «دود» نوشته خوسه اوبِخِرو با ترجمه آرمان امین توسط نشر افق منتشر و راهی بازار نشر شد. اوبِخِرو در حال حاضر مقیم مادرید است و به‌عنوان شاعر شناخته می‌شود. وی ۱۰ رمان، تعدادی نمایش نامه، داستان کوتاه و مقاله در کارنامه دارد و رمان «دود» را سال ۲۰۲۱ منتشر کرده است.

این رمان روایتگر زندگی زنی، کودکی و گربه‌ای در کلبه‌ای متروک در دل جنگلی خشن و بی‌رحم است. در این جهانِ رو به نابودی، زنده ماندن به آزمونی دشوار تبدیل‌شده و زن و کودک باید در مقابل طبیعت سهمگین و انسان‌های بی‌رحم تاب بیاورند.

بادی که پنجره را به هم می زند

ادامه ی دست ماست

و کلاهی که آن طرف افتاده

ادامه ی سری است

که به تو فکر می کند .

به خیابانی فکر کن

که در یک طرف کودکی ایستاده

و در آن سو پیرمردی .

من به دستم فکر کردم

که می تواند

ادامه ی عصایی باشد در سال ها بعد

و بارهااز سایه ی درختی ترسیدم

که پیرمردی به خاطر عصای چوبی اش

از آن تشکر می کرد

ترسیدم ادامه ی این دست

برسد به چاقویی خون آلود

ترسیدم 

ودست هایم را در جیب هایم پنهان کردم

دیگر می دانستم پیری

پیراهن سپیدی است که می پوشیم

و تنها مرگ است

که در عکسی دسته جمعی

همه ی ما را یکرنگ می کند

مثل لباس های رنگی توی کمد

که وقتی در بسته می شود

همه

یکرنگ می شوند