هادی محمدی – روز گذشته و در میان هیاهوی انتخابات ریاست جمهوری که به دور دوم کشیده شده، مراسم سالگرد بمباران شیمیایی شهر سردشت در سال 1366 توسط رژیم عراق برگزار شد. مراسمی همراه با نمایش تصاویر دلخراش از مصدومین و شهدای آن روز و البته سرفه های خشک و جانسوز باقی ماندگان مجروح امروز. جنایتی تلخ که بیش از 100 شهید و هزاران مجروح باقی گذاشت که نشانه های آن همچنان پابرجاست همراه با سکوت مرگبار شورای امنیت و کشورهای غربی که همیشه مدعی دفاع از حقوق بشر بودند و درباره این جنایت بشری علیه کودکان و زنان بی دفاع سردشتی لال و کور شدند.
به گزارش خراسان، در سی و هفتمین سالگرد جنایت بمباران شیمیایی سردشت، مراسم بزرگداشت شهدا و جانبازان این جنایت در محل دفتر مطالعات وزارت خارجه با حضور علی باقری سرپرست وزارت خارجه و مقامات ارشد این وزارتخانه و نمایندگان کشورهای خارجی در ایران برگزار شد. حاضران یک دقیقه به احترام شهدای مظلوم این شهر ایستادند و فاتحه قرائت کردند و در حاشیه آن در نمایشگاه عکسی از بمباران شیمیایی سردشت، تصاویری از این جنایت هولناک به نمایش گذاشته شد.
در بمباران شیمیایی شهر سردشت در هفتم تیرماه ۱۳۶۶،  ۱۱۰ نفر از ساکنان غیرنظامی شهر شهید و بیش از ۸۰۰۰ نفر در معرض گازهای سمی قرار گرفته و مسموم شدند. شرکت‌های بسیاری از کشورهای آلمان، انگلیس، آمریکا، هلند، فرانسه و دیگر کشورها، تامین‌کننده سلاح‌های شیمیایی و مواد اولیه و تجهیزات به کار رفته در این سلاح‌ها برای رژیم صدام بودند.

باقری: نیازمند اقدام قاطع جامعه جهانی برای توقف جنایات جنگی اسرائیل هستیم
سرپرست وزارت خارجه در این مراسم تصریح کرد: ما این جلسه را در حالی برای بزرگداشت روز ملی مبارزه با سلاح های شیمیایی برگزار می‌کنیم که یک واقعیت تلخ و تهدید فوری که با آن مواجه ایم، تداوم ۹ ماهه نسل‌کشی رژیم اشغالگر در غزه است که آثار و پیامدهای آن همانند به کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی است.
او با تاکید بر این که غزه «موضوعی دارای اولویت است که نیازمند اقدامی قاطع و فوری از سوی جامعه جهانی برای توقف آن است»، گفت: امروز مردم مظلوم فلسطین و غزه قربانی نسل‌کشی رژیم اشغالگر هستند و تعلل و مماشات جامعه بین‌المللی و به ویژه غربی با رژیم صهیونیستی، این رژیم را در ادامه کشتار زنان و کودکان جری‌تر کرده است.
دیپلمات ارشد ایران با اشاره به تهدید رژیم صهیونیستی مبنی بر استفاده از بمب هسته‌ای علیه مردم غزه و استفاده این رژیم از سلاح‌های ممنوعه شیمیایی  علیه مردم فلسطین گفت: در نتیجه تهدید آشکار مقامات رسمی رژیم صهیونیستی به کاربرد سلاح هسته‌ای و نیز استفاده عملی گسترده این رژیم از عوامل سمی فسفر سفید علیه مردم مظلوم غزه، مطالبه عمومی برای مقابله موثر با تهدیدات سلاح‌های کشتار جمعی افزایش یافته است.
باقری گفت: «همان کشورهایی که کاملاً از صدام برای تولید و استفاده از سلاح شیمیایی علیه ایران، از جمله زنان و کودکان مظلوم شهر سردشت حمایت کردند، امروز حامی تمام عیار و شریک مستقیم نسل‌کشی جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت رژیم اسرائیل در غزه هستند».
او در ادامه گفت: از آغازین روزهای تجاوز نظامی صدام تا پایان جنگ تحمیلی هشت ساله، نیروهای صدام بیش از ۵۰۰ بار از سلاح شیمیایی علیه نظامیان و غیرنظامیان ایرانی در پنج استان نوار مرزی غرب ایران استفاده کردند. در این حملات غیرانسانی طیف وسیعی از انواع عوامل سمی شیمیایی از جمله خردل، اعصاب و عوامل خفه کننده علیه نظامیان و غیرنظامیان ایران به کار گرفته شد که برخی از آن‌ها مانند عامل اعصاب برای اولین بار در تاریخ بشر در صحنه نبرد مورد استفاده قرار می‌گرفت. در اثر این حملات ۱۰ هزار نفر ایرانی شهید و بیش از ۱۰۷ هزار نفر شامل غیر نظامیان از جمله زنان و کودکان مصدوم شدند.
دیپلمات ارشد ایران با اشاره به نقش غربی‌ها در تجهیز رژیم صدام به این تسلیحات گفت: بنا بر اسناد سازمان‌های جاسوسی غربی و گزارش‌های سازوکارهای تحقیق سازمان ملل درباره برنامه سلاح‌های کشتار جمعی عراق، اتباع، شرکت‌ها و دولت‌های غربی به ویژه آلمان، هلند،انگلیس، فرانسه و آمریکا، اصلی‌ترین نقش را در تجهیز برنامه شیمیایی رژیم صدام و در سرتاسر حلقه‌های زنجیره آن از تامین مالی و انتقال فناوری تا تامین مواد پیش ساز شیمیایی و تجهیزات مشارکت موثر داشتند و رژیم صدام را قادر ساختند تا در طول هشت سال جنگ تحمیلی بارها و به صورتی گسترده از سلاح شیمیایی علیه نظامیان و غیر نظامیان ایرانی استفاده کند. در دادگاهی که در آن «فان آنرات» هلندی به محاکمه کشیده شده است، تنها بخشی از این جنایات به تصویر کشیده شدند.
سرپرست وزارت خارجه ایران تصریح کرد: به‌رغم گزارش‌های تیم‌های بازرسی سازمان ملل در سال‌های ۱۹۸۴، ۱۹۸۶ و ۱۹۸۷ مبنی بر تایید کاربرد سلاح شیمیایی از سوی عراق علیه ایران، شورای امنیت که بر اساس منشور ملل متحد مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به عهده دارد، به دلیل سیاست و منافع کشورهای غربی مبنی بر منفعل نگه داشتن این نهاد از هرگونه اقدام موثر و بازدارنده برای ممانعت از استمرار استفاده عراق از سلاح شیمیایی علیه ایران عاجز ماند. یکی از نتایج دیگر این رویکرد غیر مسئولانه، رقم خوردن فاجعه حلبچه و بمباران شیمیایی شهروندان کُرد عراقی از سوی رژیم صدام بود.
باقری با بیان این که «حمله به سردشت فقط ناشی از دیکتاتوری و جنایت پیشگی شخصی به نام صدام نبود»،تصریح کرد: این حمله مشخصاً پس از آن صورت گرفت که واشنگتن حتی تلاش بسیاری از اعضای شورای امنیت برای صدور یک بیانیه ساده و نه قطعنامه در محکومیت استفاده از سلاح های شیمیایی از سوی رژیم بعث عراق را با مخالفت خود ناکام گذاشت.

تحریم داروهای جانبازان شیمیایی ادامه جنایت صدام است
او در ادامه به تحریم دارویی ایران توسط کشورهای غربی اشاره کرد و گفت: تاسف‌بار آن است که همان کشورهای غربی که با تجهیز صدام به سلاح شیمیایی به جنگ انسان و انسانیت رفتند، با فلج کردن سازوکارهای بین‌المللی اجازه ندادند در طول ۸ سال تجاوز رژیم بعث عراق علیه ملت ایران حتی یک قطعنامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل علیه دیکتاتور بغداد صادر شود. همان کشورها امروز اجازه نمی‌دهند که داروهای مورد نیاز به مجروحان شیمیایی ایران برسد و از این منظر پروژه غیرانسانی صدام را تکمیل می‌کنند.
باقری در ادامه تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران نه تنها هرگز به سمت این سلاح‌های غیر انسانی نرفته، بلکه همواره از مدافعان اصلی امحای کامل سلاح‌های کشتار جمعی در جهان بوده است. در همین راستا دولت جمهوری اسلامی ایران مفتخر است که از پیشگامان فرایند مذاکره و تصویب کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی بود و همواره نیز یکی از موثرترین و فعال‌ترین کشورهای جهان در تلاش برای اجرای تحقق تمامی اهداف و مقاصد آن کنوانسیون و ایجاد جهان عاری از سلاح‌های شیمیایی بوده و هست.

پیام مدیرکل سازمان منع سلاح‌های شیمیایی به مناسبت سالگرد حمله سردشت
در ادامه مراسم، پیام مدیرکل سازمان منع سلاح‌های شیمیایی پخش شد. وی ضمن ابراز همدردی با بازماندگان حمله شیمیایی سردشت، اظهار کرد: تراژدی سردشت، واقعه‌ای است که ما را در محکومیت این حادثه متحد کرده و اراده ما را در حمایت از اهداف کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی تقویت می‌نماید.
فرناندو آریاس اظهار کرد: هدف اصلی کنوانسیون، ساده و در عین حال اساسی، در جهت از میان بردن کامل احتمال استفاده از سلاح‌های شیمیایی است. سال گذشته، سازمان منع سلاح‌های شیمیایی گام بزرگی در راستای تحقق هدف اصلی خود برداشت. در ۷ ژوئیه، سازمان، نابودی آخرین تسلیحات شیمیایی متعلق به یکی از دولت‌های دارنده عضو کنوانسیون را راستی‌آزمایی کرد و به این ترتیب امحای همه ذخایر اظهار شده سلاح‌های شیمیایی را به پایان برد. پایان امحای ذخایر، یک لحظه تاریخی برای سازمان منع سلاح‌های شیمیایی و جامعه بین‌المللی و یک موفقیت بزرگ برای خلع سلاح جهانی و کنوانسیون بود.
فرناندو آریاس در بخش دیگری از پیام خود تصریح کرد:  فراتر از پایان فرایند خلع سلاح بر اساس کنوانسیون، کار ما در زمینه ایمن نگاه داشتن جهان از سلاح‌های شیمیایی هنوز تا نقطه پایان فاصله زیادی دارد و البته اذعان به این واقعیت، بسیار غم انگیز است. احتمالات و تهدیدات اخیر در زمینه استفاده از سلاح‌های شیمیایی، خطراتی که از جانب تروریسم شیمیایی با آن مواجه ایم و همچنین روند سریع پیشرفت علم و فناوری به ما یادآوری می‌کند که این دستاوردهای جامعه بین‌المللی بر اساس کنوانسیون آسیب‌پذیر است.

گروه بین الملل-حدود سه دهه پس از پایان حضور نظامی اتحاد جماهیر شوروی در دریای سرخ، به نظر می رسد که کرملین قصد دارد باردیگر حضور خود در آفریقا را پررنگ کند و در این میان نقش سودان برای روس‌ها بسیار دارای اهمیت است. هفته گذشته «محمد سراج» سفیر سودان در روسیه با بیان این که خارطوم به ساخت پایگاه دریایی مشترک با روسیه پایبند است، بر ادامه پیگیری‌ها برای ساخت این پایگاه دریایی تاکید کرد. روسیه و سودان سال ۲۰۱۹ توافق نامه ایجاد مرکز پشتیبانی لجستیک برای نیروی دریایی روسیه را در پورت‌سودان امضا کردند و قرار بود که این مرکز میزبان حداکثر ۳۰۰ سرباز روسی و تامین سوخت کشتی‌های این کشور باشد، اما این توافق هنوز به سرانجام نرسیده است. در واقع، بازگشت روسیه به شاخ آفریقا، با ارزش استراتژیک برای این کشور جهت حضور در دریای سرخ گره خورده و در این میان سودان نقش عمده را برای روس‌ها بازی می کند.به تازگی نیز «ژنرال یاسر العطا»؛ معاون ستاد ارتش سودان از امضای قریب الوقوع توافق نامه نهایی برای ایجاد پایگاه روسیه در بندر سودان خبر داده است، اما هنوز معلوم نیست این پایگاه کی سرانجام قرار است وارد فاز عملیاتی شود؟

10 سال مذاکره
مذاکرات سودان و روسیه درباره پایگاه دریایی حدود یک دهه است که ادامه دارد. در سال 2015، دو طرف یادداشت تفاهمی را امضا کردند که بر اساس آن مقرر شد یک پایگاه دریایی در سواحل سودان مشرف به دریای سرخ ایجاد شود. در سال 2017 این تفاهم تأیید شد و دو سال بعد دو طرف قرارداد همکاری امنیتی و نظامی 7 ساله امضا کردند و سپس در سال 2020 یک توافق نامه نظامی 25 ساله امضا شد. در اوایل سال گذشته، یک هیئت سودانی به ریاست معاون رئیس شورای حاکمیت وابسته به ژنرال عبدالفتاح برهان و پس از او «ژنرال حمدی»، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع از مسکو بازدید و با دولت روسیه برای آغاز مراحل ساخت این پایگاه موافقت کرد، اما وقوع جنگ داخلی در بهار همان سال مانع از پیشرفت مذاکرات شد چون برهان و حمدی به شدت در حال جنگ علیه مواضع یکدیگر هستند.

 نیاز سودان به روسیه
بر اساس اظهارات «یاسر العطا»، حضور روسیه در سواحل سودان محدود به یک مرکز پشتیبانی و لجستیکی خواهد بود و نه یک پایگاه نظامی صرف، در مقابل، روسیه نیز برنامه های همکاری با سودان در زمینه های امنیتی و نظامی و اقتصادی را اجرا خواهد کرد. سودان همچنین در زمینه هایی از جمله کشاورزی و معدن به روسیه نیاز دارد و مقامات سودانی گفته‌اند که در این زمینه نیز کمک‌هایی از روس ها دریافت خواهند کرد. این توافق به ارتش روسیه هم این فرصت را خواهد داد که از بنادر و فرودگاه های سودان برای حمل تجهیزات لازم به پایگاه مدنظر استفاده کند.در عین حال رسانه‌های بین‌المللی پیش بینی کرده‌اند با توجه به نیاز شورای حاکمیتی سودان برای مقابله با نیروهای واکنش سریع و ادامه جنگ داخلی، سودانی ها به سلاح، مهمات، قطعات یدکی هواپیماهای نظامی و پهپادهای جنگی هم بسیار نیاز دارند و بعید نیست که روسیه این تجهیزات را به ارتش سودان بدهد.  

چرایی اقبال روسیه  به سودان
در عین حال سودان درگیر در جنگ داخلی، تنها کشور ساحلی آفریقا نیست و سواحل سومالی یا اریتره، روبه روی تنگه باب المندب، می تواند موقعیت جذاب تری برای روسیه به منظور حضور در شاخ آفریقا، دریای سرخ  و اقیانوس هند باشد اما همچنان سودان انتخاب مهم روسیه برای حضور در شاخ آفریقاست. در عین حال رسانه های غربی تایید می کنند که روسیه به موازات مذاکرات خود با سودان، تماس هایی با اریتره برای ایجاد پایگاهی در خاک این کشور داشته است اما دقیقاً مشخص نیست که آیا پایگاه بندر سودان جایگزین اریتره بوده یا مسکو به دنبال ایجاد پایگاهی مجزاست. در عین حال آن چه مسلم است این که مذاکرات با اریتره ثمربخش نبوده است.مفاد توافق: توافق اولیه بین سودان و روسیه تصریح می کند که پایگاه بندر سودان در طول مدت فعالیت خود میزبان 300کارمند اعم از نظامی و غیرنظامی خواهد بود که در این قرارداد 25 سال مشخص شده است که برای 10سال دیگر قابل تمدید است. لنگرگاه پایگاه می تواند همزمان میزبان 4 کشتی یا زیردریایی از جمله زیردریایی های هسته ای باشد.اهمیت سیاسی: از نقطه نظر مکانی، این پایگاه حضور روسیه در یک منطقه استراتژیک با اهمیت بسیار زیاد را تسهیل می کند. موقعیت این پایگاه وقتی برای روس ها بیشتر درک می شود که در کنار آن حضور 12 پایگاه غربی و سایر پایگاه ها در جیبوتی، روبه روی تنگه باب المندب را مورد توجه قرار دهیم. همچنین مجاورت این پایگاه در نزدیکی تنگه باب المندب به معنای حضور روسیه در کنار یکی از مهم‌ترین تنگه‌هایی است که 12درصد تجارت جهانی از آن عبور می‌کند و روسیه را قادر می‌سازد تا بخش مهمی از تجارت بین‌المللی را از طریق دریای سرخ که یکی از هفت تنگه مهم تجارت جهانی است، زیر نظر بگیرد.اهمیت جغرافیایی: پایگاه دریایی مدنظر روسیه در سودان همچنین فضای باز کافی را در اختیار مسکو در دریای عرب، اقیانوس هند، آسیا و کل سواحل شرقی قاره آفریقا قرار می‌دهد و یک مرکز مهم تامین، نگهداری و پشتیبانی برای نیروی دریایی روسیه جهت مشارکت واحدهای نظامی در مانورها یا مأموریت‌ها در اقیانوس هند خواهد بود. پایگاه بندر سودان به دلیل موقعیت نسبتاً میانی بین پایگاه های حمیمیم و طرطوس در سوریه و بین مناطق تحت نفوذ روسیه در سواحل آفریقا، یک نقطه توقف و تأمین سوخت برای هواپیماهای باری نظامی روسیه در مسیر آفریقا خواهد بود.فقدان واگنر: روسیه هنوز نتوانسته است جای پایی در کشورهای ساحلی آفریقا در غرب قاره به دست آورد. پیشتر روسیه برای عملیات در آفریقا اتکای مطلق به گروه واگنر داشت و با وجود دستاوردهای استراتژیک به دست آمده، دستاوردهای واگنر در دراز مدت از میان رفت، چون واگنر نه تنها گروهی خوش نام نبود، بلکه پس از کودتای ناتمام این گروه در روسیه و حادثه برای رهبر آن، دیگر اکنون واگنر جایگاهی در کرملین ندارد. اگرچه روسیه توانست در مدت زمان کوتاهی از طریق واگنر به منافع اقتصادی، سیاسی و رسانه ای در آفریقا دست یابد اما اتهاماتی که در مورد جنایات علیه بشریت و نقض فاحش حقوق بشر علیه واگنر مطرح شد، باعث شده تا عملا روس‌ها واگنر را از آفریقا خارج کنند.

وضعیت فعلی روسیه در آفریقا
به نظر می رسد تاکنون روسیه به بخشی از اهداف اولیه خود برای بازگشت به آفریقا و عرض اندام در برابر قدرت های جهانی از جمله فرانسه و آمریکا که به طور سنتی در آفریقا حضور دارند، رسیده است. کودتای نظامی در مالی، بورکینافاسو و نیجر و متعاقب آن لغو قراردادهای همکاری این کشورها با پاریس و واشنگتن، کارآمدی استراتژی روسیه را آشکار کرده است. این رویکرد ترکیبی از تبلیغات شدید رسانه‌ای علیه غرب در آفریقا همراه با شعارهای نویدبخش و نجات بخش و رهایی از میراث استعماری است و همین رویکرد تا کنون کارایی خود را ثابت کرده است.از سوی دیگر به موازات پیشرفت مذاکرات روسیه بر سر پایگاه بندر سودان، روسیه به تقویت حضور خود در غرب و مرکز این قاره از طریق توافق نامه‌های همکاری امنیتی و نظامی با کشورهای آفریقایی ضد غربی ادامه می‌دهد و در این زمینه قراردادهای همکاری امنیتی و نظامی با جمهوری آفریقای مرکزی، مالی، سپس بورکینافاسو و در نهایت نیجر منعقد شده است. این قراردادها مشروط به لغو قراردادهای همکاری کشورهای آفریقایی در زمینه دفاع و امنیت با کشورهای غربی به ویژه فرانسه بوده است. حداقل چهار کشور آفریقای مرکزی، مالی، بورکینافاسو و سپس نیجر نیز همین کار را کردند و قراردادهای امضا شده با فرانسه را لغو کردند.در عین حال حضور روسیه در آفریقا در بعد نظامی محدود باقی مانده است و یکی از دلایل آن ناتوانی مسکو در دستیابی به جای پایی در سواحل غربی این قاره است که به معنای نبود امکان حمل و نقل و ارسال تجهیزات به این مناطق است. گزارش های مطبوعاتی نشان می دهد که دولت جمهوری آفریقای مرکزی مکانی را در منطقه برنگو، در 80کیلومتری پایتخت، بانگوی، برای میزبانی یک پایگاه نظامی روسیه که اولین پایگاه در آفریقا خواهد بود و میزبان 10هزار سرباز خواهد بود، معرفی کرده است. موقعیت جغرافیایی جمهوری آفریقای مرکزی به نیروهای روسیه اجازه می دهد تا از فواصل تقریباً مساوی اوضاع را در سرتاسر قاره رصد کنند و آن ها را قادر می سازد در صورت نیاز، سریع تر در رویدادهای منطقه مداخله کنند.همچنین اگر پایگاه بندر سودان وارد فاز اجرایی شود، یک نقطه پشتیبانی مهم برای روس ها خواهد بود، زیرا از طریق این پایگاه روسیه می تواند محموله کشتی‌های پهلو گرفته در سودان را طی چند ساعت از طریق هوا به شرق قاره و منطقه اقیانوس هند و در کمترین زمان به بانگی منتقل کند. همچنین پایگاه بندر سودان علاوه بر نقش عملیاتی خود در سطح قاره، روسیه را قادر می‌سازد تا جایگاه مهمی در سودان داشته باشد، چون سودان کشوری غنی از منابع معدنی، منابع آبی و زمین‌های کشاورزی است که فرصت اقتصادی خوبی برای روس‌ها به شمار می رود.