تحلیل روز
تعداد بازدید : 32
اردوغان و چرایی باختی بزرگ!
صابر گل عنبری -international@khorasannews.com
شکست سخت عدالت و توسعه و اردوغان در انتخابات دو روز پیش در حالی است که 10 ماه پیش در مقابل جبهه متحد اپوزیسیون در انتخابات ریاست جمهوری پیروز و در انتخابات پارلمانی هم با وجود کاهش تعداد کرسیها اما باز حائز اکثریت مجلس شد. این جا این پرسش کلیدی مطرح میشود که در طول10 ماه گذشته چه اتفاقی افتاده است که این باخت بیسابقه را نصیب حزب حاکم کرد و پیروزی تاریخی حزب رقیب جمهوریخواه خلق را رقم زد؟ با وجود ثبت مشارکت 77 درصدی در انتخابات شهرداریهای ترکیه، اما این رقم کمترین درصد مشارکت در این انتخابات از سال 2004 است که در آن سال آک پارتی برای نخستین بار در انتخابات شهرداریها شرکت کرد. معمولا سطح مشارکت در انتخابات ترکیه بسیار بالاست و اگر هم مشارکت 76 درصدی سال 2004 را مستثنا کنیم، درصد مشارکت 77 درصدی دیروز کمترین مشارکت از دهه هفتاد قرن گذشته است. یافتن پاسخی برای چرایی کاهش درصد مشارکت در این انتخابات ما را به پاسخ پرسش علل شکست اردوغان و حزبش رهنمون میکند. در واقع، آن چه شکست حزب حاکم، ناکامی اردوغان در بازیافتن شهرداریهای مهم استانبول و از دست دادن شهرداریهای دیگر را رقم زد، خودداری پایگاه اجتماعی حزب عدالت و توسعه از مشارکت گسترده در انتخابات و در مقابل حضور گسترده جریان اپوزیسیون در آن بود. در یک دهه اخیر پایگاه اجتماعی و سبد رای اردوغان و حزب حاکم همواره ریزش مستمری را تجربه کرده که نتایج انتخابات اخیر برونداد رسیدن این ریزش به مراحل خطرناکی است. حالا این پرسش قابل طرح است که علت این رویگردانی گسترده در بدنه حامیان عدالت و توسعه و اردوغان، آن هم در 10 ماه اخیر نسبت به انتخابات 2023 چیست؟ چند عامل مهم در این باخت دخیل بود که در راس آنها نارضایتی از وضعیت نابسامان معیشتی و گرانیهای افسارگسیخته است. به هر حال، این اقتصاد بود که اردوغان و حزبش را بالا کشید و طبیعی است که همین عامل در سایه این وضع موجب کاهش پایگاه اجتماعی آنها شود. اما عامل مهم دیگر در این دوره موضع دولت ترکیه در قبال جنگ اسرائیل علیه غزه بود که ناخرسندی طیف گستردهای از طیف محافظهکار حامی عدالت و توسعه را با وجود اظهارات اعلامی تند اردوغان علیه اسرائیل به دنبال داشت. این طیف در کنار احزاب دیگری همچون حزب احمد داود اوغلو در شش ماه جنگ همواره انتقادهای تندی را نسبت به «بی عملی» دولت در این جنگ و ادامه تجارت با اسرائیل مطرح میکردند و دیروز هم تصاویری منتشر شد که برخی رای دهندگان در برگههای رای شعارهایی در حمایت از غزه و انتقاد از اردوغان نوشته بودند. همین مسئله باعث شد که بخشی از هواداران تاریخی حزب حاکم در اعتراض به اردوغان به احزاب دیگری به ویژه حزب اسلام گرای «رفاه دوباره» متمایل شوند و این حزب در نتیجه این تغییر توانست در جایگاه سوم قرار گیرد و برای نخستین بار در برخی حوزهها برنده شود و بیش از 6 درصد آرا را کسب کند که بخش مهمی از این آرا از سبد انتخاباتی آک پارتی و حامیان معترض آن بود. اردوغان به این باخت تاریخی اعتراف کرده و گفته که پیام را دریافت کرده است و به ارزیابی و بررسی این شکست خواهد پرداخت؛ شکستی که اگر حزب حاکم و اردوغان را به بازنگری جدی در سیاستها و بهبود وضعیت سوق ندهد، میتواند آغازی بر پایان عصر حکمرانی عدالت و توسعه باشد. اکنون اردوغان وحزب حاکم تا انتخابات 2028 چهار سال فرصت دارند که دوباره اعتماد رای دهندگان را به دست آورند، اما در این مهم هم با چالشهای فراوانی روبه رو هستند و باید دید آیا همزمان با پایان دوره ریاست جمهوری اردوغان بر اساس قانون اساسی ترکیه عصر حکمرانی آک پارتی هم به پایان میرسد یا خیر؟ و پراگماتیسم اردوغانی راه چارهای برای غلبه بر این چالشهای پیچیده و در راس آنها اقتصاد، مسئله کردی و برخی مسائل سیاست خارجی مییابد؟ در کل، در چهار سال آینده آن چه مبرهن است این که دولت کنونی ترکیه چون گذشته توان ریسک پذیری ندارد و احتمالا برای بهبود اقتصاد، به شکل جدیتر به تنشزدایی در سیاست خارجی و همچنین نوعی گفتمان مصالحهجویانه در داخل به ویژه با کردهای مخالف روی آورد.