عضدالدوله دیلمی، بزرگ‌ترین فرمانروای آل‌بویه که بین سال‌های 338 تا 372 هـ.ق، بر بخش وسیعی از خاورمیانه حکومت کرد، هنگامی که از فتح اصفهان در ماه صفر سال 344، به سوی پایتخت خود، شیراز، در حرکت بود، مدتی را در نزدیکی تخت جمشید، رحل اقامت افکند. عضدالدوله، پس از فهمیدن محتوای کتیبه‌ها، دستور داد تا بر سنگی که در کاخ «تچر» قرار دارد، دو کتیبه به زبان عربی و به خط کوفی حکاکی کنند. در کتیبه اول نوشت: «به نام خدا. فرمانروای بزرگ همایون، عضدالدوله پناه خسرو، پور حسن رکن الدوله دیلمی، این بنا را در سال ۳۴۴ هجری قمری دید به هنگامی که از فتح اصفهان و اسارت پسر ماکان و شکست سپاه خراسان (سامانی)، پیروزمندانه به شیراز بازمی‌گشت و او شخصی را که توانست نوشته‌های کنده‌شده بر این آثار را بخواند، به پیشگاه خود احضار کرد.» سپس در کتیبه دوم، افزود: «امیر ابوشجاع عضدالدوله، که خدا یارش باد، در این‌جا، در صفر سال ۳۴۴ هجری قمری حاضر آمد و نوشته روی این آثار بر وی خوانده شد. آن را علی بن سری کاتب، از کرخ و موبد مارسفند کازرونی خواندند.» نکته بسیار مهمی که از این دو کتیبه یادگاری در تخت جمشید به دست می‌آید و بسیار شگفت‌انگیز است، وجود افرادی است که می‌توانستند خطوط میخی دوره هخامنشی به زبان ایلامی و فارسی باستان را بخوانند. یکی از این افراد، یعنی علی بن سری، ساکن بغداد بود و او را از آن شهر برای مطالعه خط احضار کردند. فاصله دوره هخامنشی تا عصر دیلمیان، چیزی حدود هزار و پانصد سال است و در این مدت، ایرانیان فرایندهای متوالی و زیادی را در تغییرات زبانی تجربه کردند؛ اما در سال 344 هـ..ق، هنوز هم افراد آشنا به خط میخی و زبان فارسی باستان وجود داشتند و این مسئله می‌رساند که ما باید رویکرد ذهنی‌مان را درباره دانش گذشتگان، به‌کلی تغییر دهیم.

جواد نوائیان رودسری – هرچند که زنان قدرتمند در دوره قاجاریه، جمعیت معتنابهی را تشکیل نمی‌دادند، اما این وضعیت، اصلا به معنای حضور نداشتن نسوان در عرصه سیاست، فرهنگ و اقتصاد آن دوره نبود؛ در هر کجا که فرصتی پیش می‌آمد، بانوان با توجه به موقعیت پیش‌آمده، نشان می‌دادند که در زمینه کار و فعالیت‌های اجتماعی، کم از مردان نیستند و می‌توانند نقش مؤثری در ایجاد تغییر داشته باشند. این مهم، به ویژه بعد از پیروزی انقلاب مشروطیت، بیشتر به چشم آمد و به‌خصوص، زنان طبقات بالای جامعه، به تکاپوهای گسترده‌ای برای ایفای نقش بهتر در عرصه‌های مختلف پرداختند. بااین‌حال، بیشتر این اقدامات، محدود به فعالیت‌های فرهنگی و احیاناً سیاسی بود و کمتر پیش می‌آمد که یک خانم، شمّ اقتصادی خود را به رخ دیگران بکشد؛ اما در مورد «اشرف‌الملوک فخرالدوله»، وضعیت فرق می‌کرد؛ او دُردانه مظفرالدین‌شاه و دختر سرورالسلطنه بود؛ مادرش به عنوان زن عقدی شاه قاجار، همه‌کاره دربار محسوب می‌شد و جناح خودش را داشت و این مسئله، با توجه به حالت جسمی مظفرالدین‌شاه و ضعف قوای دِماغی وی، قدرت فراوانی به سرورالسلطنه می‌داد. فخرالدوله که ظاهراً سومین فرزند و حاصل وصلت پسر ناصرالدین‌شاه با خواهر عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما بود، اخلاق و رفتاری متفاوت نسبت به دیگر دختران درباری داشت؛ او ذاتاً به فعالیت‌های اقتصادی علاقه‌مند بود و اصولاً ورود وی به عرصه بازی‌های سیاسی هم، بیشتر با همین نیت صورت می‌گرفت.
نامزد مصدق!
یکی از فرازهای مهم زندگی فخرالدوله، ماجرای ازدواج اوست؛ 14 ساله بود که نجم‌السلطنه، خاله وی و مادر دکتر مصدق، تصمیم گرفت فخرالدوله را برای پسرش عقد کند. مقدمات فراهم شد و قرار و مدارها را هم گذاشتند، ولی شاه قاجار ناگهان تغییر عقیده داد؛ چرا؟ چون فکر می‌کرد خانواده نجم‌السلطنه خیلی قدرتمند نیست! این شد که فخرالدوله به عقد محسن‌خان امین‌الملک، پسر علی‌خان امین‌الدوله درآمد؛ مردی که در زمان ناصرالدین‌شاه رئیس دارالشورای کبری بود و در دوره مظفرالدین‌شاه، مدتی سمت صدراعظمی داشت. محسن‌خان امین‌الملک برای ازدواج با فخرالدوله، همسر اولش را طلاق داد. به این ترتیب، دل دکتر مصدق هم شکست!
کسوت مردانه فخرالدوله
 فخرالدوله از همان نخستین روزهای ازدواج، نشان داد که هم شمّ سیاسی دارد و هم شمّ اقتصادی. او پس از عزل پدرشوهرش امین‌الدوله، با علم به این‌که احتمالاً وی هم مانند دیگر صدراعظم‌های قاجار به‌قتل می‌رسد، هنگام تبعید با وی همسفر شد و به این ترتیب، اجازه نداد او و شوهرش، به دست مأموران شاه کشته شوند. اشرف‌الملوک بعدها، وقتی امین‌الملک به دلیل تسلیم‌کردن مشروطه‌خواهان مخفی‌شده در پارک امین‌الدوله به محمدعلی‌شاه، توسط مجاهدان گیلان دستگیر شد و در شُرُف اعدام بود هم، به داد همسر رسید و با توانمندی‌های خاصش در ایجاد زد و بندهای سیاسی، توانست شوهر را از معرکه بیرون بیاورد. فخرالدوله حتی با سردار سپه هم درگیر شد و در نخستین روزهای قدرت گرفتن رضاخان، به قم رفت و خانه‌ای در نزدیکی حرم حضرت معصومه(س) گرفت تا در صورت استفاده وی از زور، برای مصادره املاک خانوادگی‌اش، در حرم بست بنشیند و اوضاع را متشنج کند. سردار سپه که در آن زمان حریف فخرالدوله نمی‌شد، موقتاً فکر تصرف املاک وی را از سر بیرون کرد تا در فرصت مناسبی آن‌ها را بالا بکشد!
فعالیت‌های اقتصادی نوین
فخرالدوله برخلاف پدرش، از هوش نسبتاً بالایی برخوردار بود. افزون بر این، دختر مظفرالدین‌شاه جرئت فراوانی برای ریسک‌پذیری در فعالیت‌های اقتصادی داشت. او معتقد بود، دیر یا زود باید از اقتصاد سنتی عبور کرد و شیوه‌های نوین را در این زمینه مورد استفاده قرار داد. برخی مورخان، او را نخستین کسی می‌دانند که زمزمه ایجاد بورس ملی را سرداد؛ آن هم در شرایطی که اوضاع مملکت چندان به‌سامان نبود و اقتصاد ایران در مسیر ورشکستگی گام بر می‌داشت. بنابراین، می‌توان فخرالدوله را در زمره اقتصاددانان نواندیش ایران قرار داد؛ هرچند که آرزوی وی تا 12 سال بعد از مرگش محقق نشد.
رئیسه شوفرهای تاکسی!
استفاده از تاکسی به عنوان وسیله نقلیه‌عمومی در ایران نیز، ابتکار فخرالدوله بود. ظاهراً او در سفر حج و هنگام عبور از قاهره در حدود سال 1301 خورشیدی، با دیدن وسایل نقلیه عمومی، به فکر راه‌اندازی شرکت تاکسیرانی در ایران افتاد و بعد از بازگشت، این کار را آغاز کرد. با این حال، هنوز مردم به تاکسی روی خوش نشان نمی‌دادند و چند سالی وقت لازم بود تا شرکت تاکسیرانی فخرالدوله بتواند جای خود را در میان مردم بازکند و تعدادی از درشکه‌داران تهران را وادارد که وسیله خود را بفروشند و تاکسی بخرند. نخستین مدل‌های خودرویی که برای تاکسی در نظر گرفته شد، مربوط به کارخانه «فورد» بود. فخرالدوله با سرمایه شخصی به درشکه‌داران وام می‌داد تا بتوانند تاکسی خریداری کنند و به این ترتیب، این وسیله نقلیه‌عمومی ابتدا در تهران و سپس در سایر شهرهای کشور، مورد اقبال قرار گرفت. بااین‌حال، فخرالدوله نتوانست ریاست تاکسیرانی را مدت زیادی حفظ کند و چندی بعد ناچار شد آن‌چه را ساخته‌است، به نوکیسه‌هایی واگذار کند که با رضاشاه ارتباط تنگاتنگی داشتند.
فخرالدوله روزهای پایانی عمر خود را در عزلت و بدون مراوده با دیگران گذراند. مرگ فرزند ارشدش حسین، او را سخت پریشان کرده‌بود. به همین دلیل، تنها در باغ شخصی‌اش که امروزه محله الهیه تهران روی آن ساخته شده‌است، زندگی می‌کرد و فعالیت‌های اجتماعی وی به کفالت کودکان بی‌سرپرست و ساخت اماکن عام‌المنفعه عمومی محدود شده بود. فخرالدوله در سال 1328، مسجد بسیار زیبای فخرالدوله را در خیابان فخرآباد دروازه شمیران، ساخت. او در دی‌ماه سال 1334 دارفانی را وداع گفت. هرچند که وصیت کرده بود وی را در نجف دفن کنند، اما به دلایلی این کار میسر نشد و پیکر فخرالدوله را در گورستان ابن‌بابویه در شهر ری، به خاک سپردند.
 

لیبریا کشوری با بیش از 111 هزار کیلومتر مربع وسعت و افزون بر پنج میلیون نفر جمعیت، در حاشیه غربی قاره آفریقا قرار دارد. با این حال، شاید کمتر کسی بداند که این سرزمین، در میان انبوه کشورهای استعمارزده قاره سیاه، از سال 1847 دارای استقلال و نظام جمهوری است. لیبریا در قرن هفدهم، یکی از پایگاه‌های اصلی شکار برده برای انتقال به آمریکا و به کارگیری آن‌ها در مزارع بزرگ ایالت‌های جنوبی این کشور بود. اوایل قرن نوزدهم و در پی افزایش تعداد بردگان آزادشده در آمریکا که باعث تشدید تشنج در میان بردگان در بند می‌شد، جیمز مدیسون، چهارمین رئیس‌جمهور آمریکا، برنامه‌ای را برای بازگرداندن بردگان آزادشده به سرزمین اجدادی‌شان آغاز کرد. این برنامه شامل اجبار اتباع سیاه‌پوست آمریکایی به ترک ینگه دنیا و اسکان در منطقه‌ای در غرب آفریقا می‌شد؛ جایی که امروزه آن را با نام لیبریا می‌شناسیم. به دنبال این تصمیم، تعدادی از بردگان آزادشده از روی جبر یا اختیار، راه آفریقا را در پیش گرفتند و به‌تدریج در لیبریا ساکن شدند. بین سال‌های 1822 تا 1847، تعداد سیاه‌پوستان مهاجر در لیبریا به شدت افزایش یافت. آن‌ها با بومیان وارد جنگ شدند و توانستند منطقه وسیعی را تصرف کنند. به این ترتیب، جمهوری لیبریا با زبان رسمی انگلیسی و پرچمی شبیه به پرچم آمریکا، بنیان گذاشته و جوزف جنکینز رابرتز، به عنوان اولین رئیس‌جمهور لیبریا انتخاب شد. سیاه‌پوستان مهاجر انتظار داشتند که دولت آمریکا، آ‌ن‌ها را به عنوان یک ایالت در نظام فدرالی خود بپذیرد، اما دولت ایالات متحده که اصولاً برای اخراج بردگان آزادشده تلاش می‌کرد، به این خواسته لیبریایی‌ها توجهی نکرد. طی چند دهه اخیر، لیبریا درگیر جنگ داخلی سنگینی بوده‌است؛ نبردی که به کشته‌شدن بیش از 14 هزار نفر انجامید. جالب است بدانید که الن جانسون سیرلیف، نخستین رئیس‌جمهور زن در قاره آفریقا، در سال 2005، در لیبریا انتخاب شد.