ستاره منوچهری- نواهایی که در رثای سالار شهیدان، حضرت اباعبدا... الحسین (ع) خلق‌شده‌اند، شور و حال دیگری دارند. نواهای عاشورایی، حکایت از درد و سوگی به درازای تاریخ دارد. هنرمندان بسیاری در طول سال‌ها کوشیده‌اند به مناسبت ایام عزاداری امام حسین (ع) در ماه محرم و به‌ویژه تاسوعا و عاشورا، عشق و ارادت قلبی خودشان را در قالب یک قطعه موسیقی نشان دهند و موفق هم بوده‌اند؛ چراکه خیلی از این قطعه‌های موسیقاییِ بی‌کلام یا باکلام بر جان و دل مخاطب نشسته و هرسال وقتی‌که شیعیان رخت عزای حسین (ع) به تن می‌کنند، از گوشه و کنار شهرها به گوش می‌رسند. از چند اثر موسیقایی عاشورایی یاد کرده‌ایم.

شور جاودانه «نی‌نوا»
یکی از شورانگیزترین موسیقی‌های محرم که هیچ‌گاه کهنه و تکراری نمی‌شود، آلبوم «نی‌نوا»، اثر استاد حسین علیزاده است. این آلبوم به‌یادماندنی در سال 1362 برای اولین بار منتشر شد و حسین علیزاده را در مقام آهنگ‌ساز، مشهور و محبوب کرد. آلبوم «نی‌نوا» دومین اثری بود که استاد علیزاده برای ارکستر ساخت. ایده اولیه ساخت این آلبوم در سال 1356 شکل گرفت. علیزاده به دلیل علاقه‌اش به دستگاه نوا، از آن برای نوشتن این قطعه استفاده کرد. او در مصاحبه‌ای می‌گوید: «نی‌نوا، آن واژه‌ای است که ما همه حس‌ها را می‌توانیم درباره آن داشته باشیم. اگر می‌خواهند موضوع و حس مبارزه امام حسین (ع) را به آن اطلاق کنند، من افتخار می‌کنم». نی در نی‌نوا راوی است و مصرع نخست مثنوی مولوی (بشنو از نی چون حکایت می‌کند) الهام‌بخش علیزاده در ساخت نی‌نوا بوده است.

سمفونی به‌یادماندنی «عاشورا»
 از دیگر آثار موسیقایی که به مناسبت محرم و عاشورا ساخته‌شده، می‌توان به سمفونی تأثیرگذار «عاشورا»، اثر لوریس چکناواریان اشاره کرد. او قبل از این‌که این سمفونی را بسازد، در گفت‌وگویی به علاقه‌اش به امام حسین (ع) اشاره‌کرده و گفته بود: «موسیقی‌هایی که از طریق شیپور و طبل شنیده می‌شوند، همیشه مرا تحت تأثیر قرار می‌دهند. باید بگویم، نمی‌توان ایرانی بود و نسبت به فرهنگ عظیم عاشورایی بی‌تفاوت باشیم. عاشورا چند درس بزرگ دارد و یک تراژدی بزرگ است. یادم می‌آید در زمان بچگی وقتی در دسته‌های عزاداری بودم، سقای آب بودم؛ آب را میان هیئت‌ها پخش می‌کردم. موسیقی عاشورایی از سنت‌های قدیمی ایرانیان است که در ماه محرم با تأثیر از سازهای طبل و سنج، تداعی‌گر واقعه بزرگ و فراموش‌نشدنی عاشوراست. این کار هم برای همین ساخته شد. برای همین حماسه و برای این‌که بتوانیم آن فضا را در قالب نوحه‌ای قدیمی با موسیقی همراه کنیم. درواقع حماسه و نوحه درهم‌تنیده شده‌اند و با موسیقی تأثیر بسزایی بر جای می‌گذارند.»

هنر عاشورایی آهنگران، اصفهانی و عصار
حاج صادق آهنگران را با نوحه‌ها و مداحی‌هایش در جبهه‌های هشت سال دفاع مقدس می‌شناسیم. صدای آهنگران نوستالژی روزهای جنگ است. این خواننده کهنه‌کار در سال 1374 آلبومی نسبتاً متفاوت به نام «عطش و آتش» منتشر کرد که در فضای موسیقی پاپ و بر پایه نوحه‌خوانی‌های قدیمی اوست و حال و هوای امام‌حسین (ع) و عاشورا دارد. از دیگر هنرمندان موسیقی که ارادت قلبی‌اش را به امام حسین (ع) نشان داده، محمد اصفهانی است. آلبوم پاپ-سنتی «گلچین» حاصل این ارادت است. علیرضا عصار، دیگر خواننده محبوب پاپ در سال 1382 آلبوم عاشورایی «مولای عشق»، یکی از آثار باکیفیت این حوزه را منتشر کرد. فؤاد حجازی، آهنگ‌ساز این آلبوم است.
ابراز ارادت سراج، افتخاری، چاوشی و صادقی
 حسام‌الدین سراج در سال ۸۴، یکی از مهم‌ترین آلبوم‌های مرثیه عاشورایی به نام «وداع» را بر اساس اشعار «عمان سامانی» منتشر کرد؛ آلبومی که در سال ۸۴ به بازار آمد و تولید آن ۳ سال به طول انجامید. علیرضا افتخاری هم در سال ۸۶، آلبوم متفاوت «خروش بحر» را منتشر کرد. قطعات مشهور «کاروان»، «وداع» و «سرو خدا» از این آلبوم هستند. آلبوم «سلام آقا» نیز ابراز ارادتی به سالار شهیدان است که با صدای محسن چاوشی، رضا صادقی، محمد علیزاده و مهدی یغمایی در محرم سال ۸۸ روانه بازار و با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد.

مدیا فرج نژاد، آهنگ ساز جوان و برجسته کشورمان روز گذشته با انتشار کلیپی در صفحه اینستاگرام خود از ساخت اثری جدید بر اساس موسیقی مقامی بختیاری خبر داد. در بخشی از یادداشتی که او در این صفحه منتشر کرده آمده است:«آوازها و نغمات موسیقی بختیاری تأثیر بزرگی روی موسیقی دستگاهی ایران گذاشته است، گوشه‌های بسیاری داریم که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم برگرفته و تأثیر گرفته از موسیقی بختیاری هستند.
برایم هیجان انگیز و چالش‌ساز بود که بتوانم آوازهای موسیقی بختیاری را با نگاه به موسیقی دستگاهی در بستر اشعارِ عاشقانه بختیاری روایت کنم. بدون تردید، دانشِ میلاد پولادی و پشتکار هیوا ملکی، در این مسیر، بسیار راه گشا بود. ده چشمه مکان های تاریخی فراوان دارد، از قلعه گرفته تا نقش برجسته؛ اما جنگل‌های زیبا و عجیب و متراکمش شاید بهترین فضا برای چنین روایت عاشقانه‌ای بود و...» گفتنی است مدیا فرج نژاد، جزو معدود آهنگ‌سازانی است که چند سالی می‌شود با دغدغه‌هایی اصیل، در مسیر ساخت آثارش گام بر می‌دارد. او که ساخت آهنگ‌هایش را بر پایه ساز تار و دیگر ادوات موسیقی سنتی ایرانی بنا نهاده با سفر به استان‌های مختلف علاوه بر گام بر داشتن در مسیر ساخت آثاری به روز و مبتنی بر موسیقی مقامی به معرفی آثار تاریخی در معرض خطر کشورمان می‌پردازد. فرج نژاد چند جایزه جهانی را در کارنامه کاری خود دارد که از آن جمله می‌توان به کسب دو جایزه اصلی مسابقه بین‌المللی گلوبال موزیک اواردز برای ساخت آلبوم تار و تاریخ اشاره کرد.

نخستین جلسه از سلسله درس‌گفتارهای «شناخت زبان خاقانی» با عنوان «آنی با خاقانی» با ارائه دکتر محمدرضا ترکی، استاد زبان وادبیات فارسی دانشگاه تهران، شاعر و پژوهشگرادبی در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار می‌شود.سلسله درس‌گفتارهای «شناخت زبان خاقانی» عصر شنبه‌ها یک هفته درمیان، به همت دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری در سالن سلمان هراتی حوزه هنری واقع در خیابان سمیه، نرسیده به خیابان حافظ، روبه روی کوچه پورموسی برگزار می‌شود و عموم علاقه‌مندان و پژوهشگران برای شرکت دراین جلسات می‌توانند در سالن سلمان هراتی حوزه هنری حضور یابند.
 

جشنواره مشترک نقاشان ایران و روسیه با عنوان «نقش دوستی» برگزار می‌شود.به گزارش  واحد ارتباطات و رسانه اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جشنواره مشترک نقاشان ایران و روسیه، یادمان هنرمند نقاش، سرگی آندریاکا با عنوان «نقش دوستی» برگزار می‌شود.هنرمندان برای مطالعه کامل فراخوان، ثبت‌نام و کسب اطلاعات بیشتر درباره این رویداد هنری می‌توانند به پایگاه www.irusart.ru مراجعه کنند.

 

مدتی پیش مصطفی راغب، خواننده سرشناس کشورمان در صفحه اینستاگرام خود، از مخاطبانش خواست در امر خیر آزاد سازی تعدادی از زندانی‌های جرایم غیر عمد به او یاری برسانند فعالیتی که چند سالی است راغب در دستور کار اقدامات خیر خواهانه خود قرار داده است. این خواننده جوان، روز گذشته در صفحه مجازی‌اش از راه اندازی کمپین «بزم عشق» خبر داد.
 

  الهه آرانیان- 44 سال از درگذشت یکی از نوابغ فرهنگ، ادب و تاریخ این سرزمین می‌گذرد؛ استاد جلال‌الدین همایی، نویسنده، ادیب، تاریخ‌نگار، فقیه و ریاضی‌دان ایرانی بود که در طول هشتاد سال عمر گران‌بهایش، آثار و خدمات فراوانی از خود به یادگار گذاشت. جلال‌الدین همایی متولد شهر اصفهان بود و پس از درگذشت  در سال 1359 در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. همایی را می‌توان یک حکیم ایرانی نامید؛ چراکه از مجموع دانش‌های زمانه‌اش، از نجوم و ریاضی گرفته تا فلسفه و عرفان و فقه و تاریخ سررشته داشت. او در خانواده‌ای اهل ادب و فرهنگ در محله پاقلعه اصفهان به دنیا آمد. نخستین معلمان او در خواندن قرآن و شعر فارسی، پدر و مادرش بودند. کمی بعد، جلال‌الدین مباحث اولیه فارسی و عربی را نزد عموی خود آموخت و سپس به مدرسه حقایق و مدرسه قدسیه رفت و ریاضی و صرف و نحو عربی را به‌طور کامل‌تر یاد گرفت. استاد همایی پس از گذراندن دوره‌های مقدماتی، حدود 20سال در محضر اساتید آن زمان مانند آقا شیخ علی یزدی، سیدمحمد کاظم کرونی و اصفهانی و سیدمهدی درچه‌ای طلبگی کرد و از برخی مراجع تقلید زمان خود اجازه اجتهاد گرفت. همایی پس از کسب این درجه، به مدت 12سال در دانشکده حقوق دانشگاه تهران به تدریس فقه پرداخت. در ادامه، بیشتر از زندگی و آثار استاد جلال‌الدین همایی می‌خوانید.

نویسنده اولین «تاریخ ادبیات ایران»
استاد جلال‌الدین همایی اولین کسی است که به فکر نوشتن در زمینه تاریخ ادبیات فارسی افتاد. مهم‌ترین اثر تالیفی استاد همایی که آن‌‌طور که باید، به آن پرداخته نشده، «تاریخ ادبیات ایران» است. عبدا... نصری، نویسنده و پژوهشگر ایرانی درباره این کتاب گفته‌است: «همایی اولین کسی است که تاریخ ادبیاتی برای ایران تدوین می‌کند. او با سبک و سیاقی خاص این کتاب را تدوین می‌کند که بی‌سابقه و متفاوت است. پیش از او ما تذکره داشتیم و حالا او در نظر داشت تاریخ ادبیات ایران را در پنج دوره تدوین کند. نکته‌ جالب این است که او با آن پشتوانه‌ مطالعاتی در فلسفه و منطق، در ابتدا موضوع و فایده‌ علم مورد نظر خودش را توضیح می‌دهد و با تقسیم‌بندی‌هایی وارد انواع تاریخ می‌شود و از تاریخ اجتماعی، تاریخ سیاسی و ادبی نام می‌برد و تاریخ ادبی را «شرح حال ملتی از حیث آداب و علوم و علت پیدایش و تنزل و ترقی علمی و فکری آن ها به طور عموم تعریف» می‌کند». جالب‌ این‌که کمی بعد، ذبیح‌ا... صفا که در محضر استاد همایی پرورش یافته‌است، تاریخ ادبیات در ایران را به‌طور کامل‌تر در پنج جلد و هشت مجلد تالیف می‌کند. از دیگر شاگردان برجسته استاد همایی باید از این چهره‌ها نام برد: محمدرضا شفیعی کدکنی، محمد معین، قدمعلی سرامی، محمد خوانساری و جمال رضایی.

شناساییِ مزار صائب تبریزی در اصفهان
استاد همایی، اصفهانی بود و دلبستگی خاصی به اشعار صائب داشت. شاید برایتان جالب باشد بدانید این استاد بزرگ در شناسایی و پیدا کردن سنگ قبر صائب تبریزی در اصفهان نقش مهمی داشت. احمدرضا بهرام‌پور در این‌باره گفته‌است: «همایی در سال ۱۳۱۷ این سنگِ قبر را در باغی مشهور به «قبرِ آقا»، به‌اتفاقِ باغبانِ همان باغ، شناسایی‌کرد. از قضا، این باغ در محله عباس‌آباد واقع ‌شده ‌است. حدود ده ‌سالِ بعد، زنده‌یاد گلچینِ‌معانی با پی‌گیری‌های فراوان توجه مدیران فرهیخته و ادیبان بزرگِ پایتخت را به خاک‌جای صائب برانگیخت. در نهایت، در سال ۱۳۴۲ ساخت این آرام‌گاه آغاز و در سال ۱۳۴۷ افتتاح شد. علامه همایی که خود شعر نیز می‌سرود و «سنا» تخلص می‌کرد، مادّه‌تاریخی برای مقبره‌ صائب سرود که مصرع پایانی آن؛ یعنی «اساسِ طرحِ این آرامگه از فکرِ صائب شد»، برابر با سال آغاز بنای مقبره صائب است».

همایی، دلبسته تاریخ و ادبیات ایران
از استاد جلال‌الدین همایی، آثار و تالیفات فراوانی به جا مانده‌است که از جمله آن‌ها می‌توان به این‌ها اشاره کرد: تصحیح مثنوی «ولدنامه»، تصحیح «نصیحه الملوک»، تصحیح «برگزیده دیوان سه شاعر اصفهان»، تاریخ ادبیات ایران، غزالی‌نامه، خیامی‌نامه، تفسیر مثنوی مولوی، فنون بلاغت و صناعات ادبی، مولوی‌نامه، دیوان شعر، سه جلد کتاب قرائت فارسی و دستور زبان فارسی. استاد همایی در حوزه ادبیات علاوه بر تالیف کتاب، مقالات متعددی هم از جمله «طبله عطار و نسیم گلستان»، «سعدیا خوشتر از حدیث تو نیست»، «نقد دیوان ادیب صابر»، «شیخ عطار نیشابوری» و «رودکی و اختراع رباعی» نوشته‌است. زنده‌یاد همایی در مقاله «نمیرم از پس که من زنده‌ام» که در سال 1313 منتشر شد، درباره شاهنامه و کارِ بزرگ فردوسی می‌نویسد: «شاهنامه استاد حکیم ابوالقاسم فردوسی آهنگ مردانه و نوای روح‌بخشی است که از زبان یکی از آزادمردان عالم شنیده می‌شود. شاهنامه فردوسی بنیاد تازه ایران تنها نیست، بلکه نوسازی جهان بشریت است. شاهنامه حکیم فردوسی بزرگ‌ترین هدیه‌ای است که یکی از بزرگمردان آزاده شرافتمند ایرانی به عالم بشریت تقدیم کرده است. هدف فردوسی از ساختن شاهنامه در اصل احیای تاریخ و سرگذشت پرافتخار و دیرین ایران‌زمین و در ضمن ساختن ایرانی تازه و نو بود که مظهر آزادی و آزادگی و دارای صفات جوانمردی و مردانگی در عین حال، صاحب زور و قدرت حفظ مملکت و جلوگیری از تجاوز و زورگویی دشمنان این آب و خاک باشد. فردوسی آینه سرتاپا نمای ایرانی بودن و شاهنامه او هم آینه تمام‌نمای روح نژاده اصیل ایرانی است؛ بدین سبب است که هر ایرانی از خواندن و شنیدن لذت می‌برد و آهنگ پهلوانی مردانه او را از صمیم قلب دوست می‌دارد و می‌ستاید. فردوسی به هرچیزی که مایه وحدت ملی ایرانی است اهمیت می‌دهد، از آن جمله است زبان فارسی و تاریخ باستانی و رسوم حکمت و حفظ آیین ایرانی.»
 

شعر اول:
 یا حضرت عباس! بگو محتشمت را
از جوهره علقمه پر کن قلمت را
جاری شود از دامنه‌اش چشمه‌ای از خون
بر دوش بگیرد اگر الوند غمت را
یک دست تو در آتش و یک دست تو بر آب
دندان به جگر گیر و به پا کن علمت را
آن جا که علی اصغر شش ماهه شهید است
شاعر یله کن قافیه درد و غمت را
بی نیزه و بی اسب بماناد که بی دست
چون باد برآشوب که دشمن همه بیدست
بگذار گشایش گر این واقعه باشی
بر علقمه قفلی ا‌ست و دست تو کلید است
ابروی ترک خورده عبّاس ... خدایا
شقّ القمر از لشکر ابلیس بعید است
بر نیزه سر توست که افراشته گردن؟
یا سرخ‌ترین سوره قرآن مجید است؟
روزی که سر از ساقه هر نیزه بروید
در عالم عشّاق عزایی ا‌ست که عید است
بایست قلم گردد اگر از تو نگوید
دستی که نویسنده این شعر سپید است
شمشیر کن از فرط جنونت قلمت را
چون قافیه باخته شعر یزید است
چون قافیه باخته شعر یزید است
شمشیر کن از فرط جنونت قلم‌ات را
یا حضرت عبّاس! قدم رنجه کن، آرام
بگذار به چشمان ملائک قدمت را
 
شعر دوم:
قرار بود که با آب و گل عجین بشوی
برای این که سفالینه ای گلین بشوی
زمان گذشت و زمین چون کلاف سر در گم
قرار شد که تو سررشته یقین بشوی
گل محمّدی از فرط باد خم شده بود
قرار شد بروی تکیه گاه دین بشوی
تو را به مکتب اعراب جهل بفرستد
که ناظم غزل «ع و ق و ش» بشوی
به این دلیل به فرمان او مقرر شد
که چند سال پسرخوانده زمین بشوی
مدینه بود که انگشتر نبوت شد
سعادتی است که بر روی آن نگین بشوی
حسین نام نهادند اهل بیت تو را
به این دلیل که مصداق «یا و سین» بشوی
به خط کوفی، در ابتدای متن زمان
تو را نگاشت که سرمشق مسلمین بشوی
چه افتخاری از این بیشتر؟ که پرچم دار
برای مکتب پیغمبر امین بشوی
تو آمدی که سکوت زمین شکسته شود
تو می روی که به گوش زمان طنین بشوی
تو آمدی که سرت روی نیزه ها برود
تو می روی که سرافرازتر از این بشوی
برای شستن این راه با گلابی سرخ
قرار شد که تو این بار دست چین بشوی