عراق در مسیر پایداری سیاسی
نویسنده : صابر گل عنبری international@khorasannews.com
عبداللطیف رشید به عنوان رئیسجمهور عراق از طرف نمایندگان پارلمان انتخاب شد
وی سودانی گزینه گروههای مقاومت را نیزبرای تشکیل کابینه معرفی کرد
پس از یک سال از انتخابات عراق، دومین گام در مسیر ناهموار تشکیل دولت جدید برداشته شد و سیاستمدار کُرد عراقی عبداللطیف رشید به عنوان ششمین رئیسجمهور عراق پس از جنگ 2003 انتخاب شد و او نیز محمد شیاع سودانی نامزد متحدان ایران در چارچوب هماهنگی را مامور تشکیل کابینه کرد. به این ترتیب، دو گام از سه گام خروج از بن بست سیاسی پس از انتخابات اکتبر 2021 برداشته شده و گام سوم یعنی تشکیل دولت باقی مانده است. حرف و حدیث درباره شیوه انتخاب رشید زیاد است. این بار رئیسجمهور عراق خارج از توافق پیشینی کردها انتخاب شد. کوتاه و مختصر میتوان این انتخاب را محصول زد و بندی پنهان میان مسعود بارزانی رهبر حزب دموکرات کردستان عراق و چارچوب هماهنگی و به شکلی دقیقتر نوری مالکی رئیس ائتلاف قانون و فالح فیاض دانست. در این بدهبستان، مسعود بارزانی موافقت پیشینی متحد سُنی خود یعنی ائتلاف «السیاده» را نیز کسب کرده بود و این گونه هم حزب پارتی و هم ائتلاف پیشگفته به نوعی به متحد شیعی خود مقتدی صدر پشت کردند. کما این که در این بده بستان، خود چارچوب هماهنگی نیز متحد کُرد خود یعنی اتحادیه میهنی کردستان عراق را دور زد. هر چند عبداللطیف رشید از این اتحادیه است اما نامزدی وی برای احراز پست ریاست جمهوری عراق نبود و نامزد اتحادیه میهنی، برهم صالح بود که تا قبل از بده بستان جدید، گزینه اصلی چارچوب هماهنگی برای ریاست جمهوری بود اما در نتیجه چرخش آرای بخش مهمی از فراکسیون چارچوب به سمت رشید نامزد توافقی با مسعود بارزانی باخت و اگر این اتفاق نمیافتاد برهم صالح بار دیگر انتخاب شده بود. بارزانی دل خوشی از صالح نداشت و حاضر بود هر کاری انجام دهد تا مانع انتخاب دوباره او شود. به همین دلیل، در راستای همان توافق پنهانی خود با مالکی در روزهای گذشته، ریبر احمد نامزد پارتی دو ساعت قبل از رای گیری از رقابت کنار کشید تا راه انتخاب رئیسجمهور توافقی هموار شود. حالا هم بارزانی خود را در مقابل رقیب سنتی کُرد خود، ظفرمند میداند و از شکست تلاشها برای تحمیل فردی دیگر (صالح) به کردها سخن گفته است و هوشیار زیباری نیز با خوشحالی زاید الوصفی از شکست صالح، اربیل (و نه سلیمانیه متحد سنتی ایران) را کانون تصمیم گیری کُردی دانست. دومین گام تشکیل دولت جدید عراق پس از گام نخست یعنی انتخاب حلبوسی به ریاست پارلمان در ژانویه برداشته شد؛ اما این دو گام در دو شرایط متفاوت برداشته شدهاند. انتخاب حلبوسی در حین حضور جریان صدر در پارلمان با موافقت آن و قبل از استعفای نمایندگان این جریان برداشته شده و انتخاب رشید و مامور شدن سودانی به تشکیل کابینه در سایه کناره گیری سیاست گونه صدر از سیاست صورت گرفته است. موفقیت احتمالی چارچوب هماهنگی در تشکیل دولت چیزی نیست که صدر بتواند به راحتی با آن کنار بیاید و باید دید مقتدی صدر به معنای واقعی کلمه از سیاست کنار رفته است و فقط خشمگینانه بدون واکنشی نظارهگر میماند یا نه دست به کار خواهد شد. در صورت انتخاب دوم، آیا قبل از تشکیل کابینه از طرف سودانی، واکنش خیابانی خود را برای ناکام گذاشتن او نشان خواهد داد یا صبر میکند تا دولت تشکیل شود و بعد از آن دولت او را با اعتراضات خیابانی زمینگیر کند؟ در همین حال، جدا از چالشهای داخلی و رویکرد احتمالی صدریها در قبال تحولات جدید که تا این جا موفقیت طرفداران ایران را به رخ او میکشد، باید منتظر ماند و دید پس از تشکیل دولت سودانی، قدرتهای خارجی به ویژه عربستان و آمریکا چه رویکردی را در قبال او و دولتش، در پیش خواهند گرفت. آیا دولت سودانی همان سرنوشت دولت نجیب میقاتیِ مورد حمایت حزب ا... را پیدا خواهد کرد؟ یا وضعیت عراق متفاوت است و آمریکا به دلایلی چون موقعیت این کشور در بازار نفت به سطحی از تعامل تن میدهد؟ اما در این میان، بعید است که عربستان با دولت سودانی همان راه تعامل با الکاظمی را ادامه دهد و از این رو، بعید است بغداد دیگر در قامت میانجیگر میان ریاض و تهران ظاهر شود. خلاصه انتخاب رئیسجمهور جدید عراق و همچنین تشکیل احتمالی دولت سودانی بیشتر محصول الزامات تسویه حسابهای درون خانوادگی میان شیعیان از یک طرف و کردها از طرف دیگر و همچنین اتحاد مصلحتی بخشی از نیروهای هر دو طرف است تا تکاپو و اراده جمعی قدرتهای خارجی درگیر در عراق. از یک سو، مواجهه حذفی با صدر، متحدان ایران را به تفاهم با بارزانیها و ائتلاف «السیاده» و امتیازاتی به آنها سوق داده و از سوی دیگر، رقابت تنفرگونه دو حزب کُردی پارتی و یکیتی، بارزانی را به وادی توافق با «هماهنگیها» و حمایت از سودانی کشانده است.به نظر نگارنده، تشکیل احتمالی دولت در عراق به معنای خروج این کشور از بحران سیاسی در مفهوم وسیعتر آن نسبت به بن بست تشکیل دولت نیست و این بحران فعلا ادامه دارد.
خبر مرتبط
رئیسجمهور جدید عراق کیست؟
«عبداللطیف رشید» توانست نظر اکثریت نمایندگان پارلمان را از آن خود کند و رئیسجمهور عراق شود. رویدادی که پس از یک سال بن بست سیاسی در عراق پس از انتخابات پارلمانی اکتبر ۲۰۲۱، میتواند مسیر انتخاب نخستوزیر و تشکیل دولت را هموار کند اما «عبداللطیف جمال رشید» فردی که توانسته سرانجام اجماع گروههای سیاسی عراق را به سوی خود متمایل کند کیست؟رشید در ۱۰ آگوست ۱۹۴۴ در شهر سلیمانیه عراق متولد شد و اکنون ۷۸ سال دارد و از همان دوران جوانی وارد حزب دموکرات کردستان شد که تنها حزب کردی عراق بود. لیسانسش را در رشته مهندسی در دانشگاه لیورپول گذراند و با بورسیه مؤسسه «گالوست گلبنکیان» در دانشگاه منچستر فوق لیسانس گرفت و با بورسیه مؤسسه «رابرت ناکس» نیز دکترا را در همان دانشگاه گذراند و همزمان انجمن دانشجویان کرد در اروپا را رهبری میکرد. وی باجناق مرحوم «جلال طالبانی» اولین رئیسجمهور منتخب عراق پس از سرنگونی صدام است. جمال رشید از جمله افرادی بود که در نشستهای اولیه برای تشکیل حزب «اتحاد میهنی کردستان» که از دل حزب دموکرات سربرآورده بود، شرکت کرد و این حزب را به همراه «جلال طالبانی» و دیگران به راهانداخت و در ادامه نماینده حزب در انگلیس و کشورهای اروپایی شد.او در این مدت تا زمان سقوط صدام، توانسته بود روابط گرمی با دیگر مخالفان دیکتاتور معدوم عراق که در دیگر کشورها حضور داشتند، برقرار کند و همچنین حضور فعالی در نشستها و کنفرانسهایی داشت که علیه صدام در کشورهای اروپایی برپا میشد. زمانی هم که با حمله آمریکا، صدام دیکتاتور معدوم سقوط کرد، به عراق بازگشت و در سال ۲۰۰۳ وزیر منابع آب عراق شد که تا سال ۲۰۱۰ در این منصب بود. پس از آن نیز مشاور اول رئیسجمهور شد و تاکنون در این مسئولیت فعالیت داشت. عبداللطیف رشید همچنین از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۱ در دانشگاه سلیمانیه تدریس میکرد. از سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۹ در شرکت «ویلیام هالکرو» برای توسعه و طراحی تأسیسات آبی عربستان مشغول فعالیت شد. او همچنین در سودان، یمن و کویت نیز در پروژههای کشاورزی فعالیت کرده است. انتخاب رئیسجمهور به این دلیل اهمیت دارد که گام بعدی نمایندگان انتخاب نخستوزیر و تشکیل دولت خواهد بود.