۲۲ کشته؛ به همین سادگی!
یک بارندگی با مدت حدود نیم ساعت در شهرستان استهبان فارس 22 قربانی برجای گذاشت . هواشناسی مدعی است هشدارها را به موقع اعلام کرده اما به نظر می رسد، زنجیره پس از هشدار، عملکرد لازم را نداشته است. ما با ۲ مسئول در سازمان هواشناسی کشور این موضوع را بررسی کردیم

غفوریان-یک «سیل» میآید و بیش از 20 نفر جانشان را از دست میدهند؛ خیلی ساده و به همین راحتی. یعنی در روزگاری که جهان، دورهای از پیشروترین زمانهها در حوزه ارتباطات و ابزار رسانه و ارتباط جمعی را میگذراند، هنوز هم هستند جاهایی که مردم به هر دلیلی از خطرات وقوع سیل آگاه نمیشوند و در آن گرفتار میشوند.
ماجرای غم انگیز استهبان
طبق گفته فرماندار شهرستان استهبان (در فاصله ۱۷۴ کیلومتری شرق شیراز) و مدیرکل هواشناسی استان فارس، «حدود ساعت 17 روز جمعه، بارندگی شدید در حدود نیم ساعت در منطقه رودبالایج در بخش مرکزی استهبان منجر به وقوع سیل شد و تعدادی از افراد بومی یا گردشگران که برای تفریح به کنار رودخانه رفته بودند و در بستر رودخانه حضور داشتند، به دلیل بالا آمدن آب رودخانه گرفتار سیلاب شدند....»
عمو بیا بیرون، عمو بیا بیرون...!
چند ویدئوی موبایلی از روز گذشته در فضای مجازی منتشر شد که رسانههای خارجی نیز برخی از آنها را بازنشر کردند؛ ویدئوهایی که غمانگیز است و البته این سوال را در خود نهان دارد که مگر نمیتوان در شرایط هشدار سیل، از کمپ خانوادهها در حاشیه رودخانه جلوگیری کرد؟
در یکی از این ویدئوها، راننده یکی از خودروهایی که در حاشیه رودخانه پارک کرده، با وجود مشاهده سیل، تا آخرین لحظه از خودرو خارج نمیشود که شخصی از بیرون فریاد میزند: «عمو بیا بیرون، عمو بیا بیرون...!» یا ویدئویی دیگر که سیلاب دو نفر را با بیرحمی هرچه تمامتر با خود میبرد.
اقدام ساده ای که انجام نشد
قبل از این که به موضوع هشدارها درباره وقوع سیل بپردازیم، فارغ از این که هشدارها در چه سطحی یا اساسا داده شده یا نه، یک سوال میتوان طرح کرد، که مسدودکردن جادههای منتهی به تفرجگاههای این چنینی در شرایط خطر سیلاب، وظیفه چه دستگاهی است؟ وقتی احتمال داده میشود که ممکن است مردم به هشدارها توجه نکنند یا در جریان آن قرار نگیرند، قطعا روشهای دیگر را باید در دستور کار قرار داد. شبیه این موضوع را هفته قبل در خراسان رضوی شاهد بودیم که پلیس به دلیل هشدارهای هواشناسی مسیرهای منتهی به تفرجگاههای تحت هشدار سیل را مسدود کرده بود.
هواشناسی برای سیل استهبان هشدار داده بود؟
اما سوال اساسی از ماجرای حادثه سیل استهبان این است که آیا هواشناسی اساسا درباره وقوع سیلاب هشدار داده بود؟ این پرسش از روز گذشته در حاشیه و متن این سیلاب مرگبار مطرح شد و مسئولان مرتبط درباره آن مطالبی را بیان کردند که به نظر چندان شفاف نیست.
یوسف کارگر فرماندار استهبان: «هیچ نامهنگاری در خصوص بارندگی توسط اداره کل هواشناسی صورت نگرفته است و هواشناسی در خصوص بارندگی در روز جمعه اعلام نکرده بود. متاسفانه سازمان هواشناسی آن طور که باید هشداری برای وقوع سیل نداده بود.» (خبرگزاری مهر- شنبه اول مرداد)
مسعود حقیقت مدیرکل هواشناسی فارس: هشدارهای لازم برای بالا آمدن سطح آب رودخانههای فصلی از روز چهارشنبه داده شده بود. در اطلاعیه شماره ۷۰۵ که هشدار زرد است و با همکاری اداره کل هواشناسی فارس و سازمان هواشناسی کشور صادر شده، اعلام شده که از روز چهارشنبه ۲۹ تیرماه تا روز یکشنبه دوم مردادماه در بسیاری از مناطق جنوب شرق از جمله جنوب شرق فارس احتمال صاعقه، آبگرفتگی معابر، بالا آمدن ناگهانی سطح آب رودخانههای فصلی، جاری شدن آب و شکستن درختان کهنسال به شکل محلی و محدود وجود دارد. ما در اطلاعیهای که منتشر شد، هشدارهای لازم را دادیم و این اطلاعیه را به مسئولان مختلف ارسال کردیم. (فرارو- شنبه اول مرداد)
گفت وگو با مدیرکل پیشبینی سازمان هواشناسی کشور

برای بررسی این موضوع و اینکه آیا هواشناسی، هشدارهای خود را بهموقع اعلام کرده است یا نه، به سراغ صادق ضیائیان، مدیرکل پیشبینی سازمان هواشناسی کشور میروم. او به خراسان میگوید:وظیفه ما طبق قانون صرفا اعلام هشدار است که ما در حادثه استهبان طبق هشدار شماره 705 در روز چهارشنبه و بهموقع تمامی هشدارها را به طور رسانهای و کتبی اعلام کردهایم و هماکنون نیز هشدارهای ما روی سایت سازمان قرار دارد و به تمامی دستگاههای اجرایی هم اعلام شده است. ضمن این که در بخشهای مختلف خبری نیز همکاران من درباره وقوع سیل اعلام خطر کردهاند. ضیائیان درباره دستگاههای مسئول پس از اعلام هشدار به ماده 14 قانون مدیریت بحران اشاره میکند که برای بررسی دقیقتر این ماده قانونی را جستوجو میکنم که در آن وظایف متعددی برای دستگاههای گوناگون از پلیس و نیروهای مسلح گرفته تا وزارت نیرو و شوراهای اسلامی شهر و روستا، شهرداریها، دهیاریها، سازمان صدا و سیما تا هلال احمر و... تعیین شده است که به نظر میرسد در ماجرای استهبان آنها به وظایفشان عمل نکردهاند که اگر عمل
می کردند، جان 22 نفر احتمالا گرفته نمیشد.
رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور:
در حادثه استهبان، در مرحله «پیشگیری» اقدامات لازم صورت نگرفته است

ما برای واکاوی و آسیب شناسی موضوع و زنجیره عملکرد مدیریت بحران در حادثه استهبان با احد وظیفه، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور هم گفتوگو کردیم.احد وظیفه با اشاره به فرایند پس از هشدار هواشناسی میگوید: قطعا هشدارهای رسانهای به تنهایی کفایت نمیکند. در همه حوادث آب و هوایی بعد از اعلام هشدار توسط هواشناسی، سازمانهایی هستند که طبق چارت و وظایفی که برایشان تعیین شده است، این هشدارها را برای مردم تشریح میکنند و مردم را از اقدامات خطرآفرین همچون حادثه استهبان و اتراق در بستر رودخانه منع میکنند. حتی جاهایی که این هشدارها رنگ وقوع و خطر جدی به خود میگیرد ممکن است با بلندگو در مکانهای خطر، هشدارها را اعلام یا مسیرهای حضور در این مکانها را مسدود کنند.
اگر عنوان این فرایند را مدیریت بحران بگوییم، چندمرحله شامل اعلام هشدار، پیشگیری، امداد و نجات و بازتوانی دارد که در حادثه استهبان به نظر میرسد در مرحله پیشگیری، اقدامات قابل ملاحظهای صورت نگرفته است.وظیفه در ادامه صحبتهایش، به موضوعی کلان هم اشاره میکند: من برخی تصاویر سیل حادثه استهبان را دیدم، متاسفانه تحلیل رفتار مردم در این سیل نشان میدهد، آنها آموزش لازم را برای مواجهه با چنین حادثهای فرا نگرفتهاند و سردرگم میشوند. چراکه ممکن است شما به عنوان نهادمسئول، بهترین و بهموقعترین هشدار را هم صادر کرده باشید اما وقتی زنجیره پس از آن وظایف خود را انجام ندهد و مردم که آموزشهای لازم را ندیدهاند، قطعا فاجعه رخ میدهد.