جواد نوائیان رودسری – برگزاری مراسم یادبود و تجلیل از بزرگان علمی و فرهنگی کشور، چند فایده مهم و اساسی دارد؛ اولاً صاحبان اندیشه و هنر مطمئن می‌شوند که خدماتشان از چشم جامعه پنهان نمانده‌است و مردم قدردان زحمات آن‌ها هستند؛ ثانیاً، معرفی این اندیشمندان و هنرمندان، باعث ایجاد الگو در جامعه می‌شود؛ موضوعی که به‎ویژه در روزگار ما، پرداختن به آن ضروری است و بیش از هر زمان دیگری در تاریخمان، به الگوهای علمی و هنری نیازمندیم، ثالثاً، نخبگانی که هنوز در سطح مفاخر علمی و هنری کشور قرار نگرفته‌اند، رغبت بیشتری برای ماندن در کشور و تداوم کارها و فعالیت‌های خود پیدا می‌کنند و با این روش، می‌توان بخشی از فرایند مقابله با پدیده فرار مغزها را سامان داد و رابعاً، تجلیل از مفاخر علمی و فرهنگی، نوعی پاسداری از دستاوردهایی است که توسط فرزندان این مرز و بوم به دست آمده؛ دستاوردهایی که مایه فخر و مباهات ما و آیندگانمان خواهد بود. افزون بر مواردی که برشمردیم،  ارج نهادن بر جایگاه مفاخر علمی و فرهنگی، ریشه در تاریخ و فرهنگ ایرانی اسلامی دارد، ارزشی است برخاسته از نوع نگاه پدران ما به این مقوله مهم و تأثیرگذار.

همایشی که یک آغاز خوب بود

با توجه به این مسئله و لزوم حفاظت و پاسداری از یاد و خاطره مفاخر کشورمان، در سال 1380 پروژه‌ای با نام «چهره‌های ماندگار» کلید خورد که بین سال‌های 1380 تا 1389، موفق به برگزاری هشت همایش تجلیل از مفاخر علمی و فرهنگی کشور شد؛ طی این همایش‌ها، 238 نفر از پیش‎کسوتان و نخبگان عرصه‌های مختلف علم و فرهنگ، مورد تجلیل قرار گرفتند؛ اتفاقی که با همکاری فرهنگستان‌های چهارگانه ایران(زبان و ادب‌فارسی، علوم، علوم پزشکی و هنر)، دانشگاه‌های تهران و صنعتی شریف، انجمن حکمت و فلسفه و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران رقم خورد و برکات و تأثیرات مثبت فراوانی برای جامعه علمی و هنری کشور و همچنین، اقشار مختلف مردم ایران داشت. با این حال، نباید از یاد ببریم که پروژه «چهره‌های ماندگار»، حدود یک دهه قبل از برگزاری همایش و با برنامه‌هایی که توسط صدا و سیما و به اهتمام دکتر محمود اسعدی، ساخته می‌شد، کلید خورد؛ از سال 1371 تا 1380، بیش از 150 برنامه مختلف، برای معرفی مفاخر علمی و فرهنگی ساخته و به این ترتیب، مطالبه برگزاری چنین همایشی در میان اقشار تحصیل‎کرده و فرهنگ‌دوستان ایران، نهادینه شد. پس از آن بود که همایش‌های «چهره‌های ماندگار» را، ابتدا به صورت سالانه و از 1385 به بعد، به صورت هر دو سال یک‌بار برگزار کردند. اما در سال 1389 و پس از برگزاری آخرین همایش و در حالی که به گفته دکتر اسعدی در مصاحبه‌ای با ایکنا (خرداد 1398)، هنوز 100 رشته مختلف و مفاخر مربوط به آن، مورد تقدیر قرار نگرفته‌بودند، ناگهان همه چیز از حرکت ایستاد؛ فتیله این مراسم مهم را پایین کشیدند و از آن به بعد، تقدیرهایی از این دست به مراسم‌های کوچک و پراکنده محدود شد. دکتر اسعدی در ابتدای دهه 1390، مجله‌ای را برای معرفی چهره‌های ماندگار، با همین عنوان منتشر کرد؛ باز هم برنامه‌های تلویزیونی ساخته شد، موزه مفاخر را افتتاح کردند و نشست‌های علمی و فرهنگی در دستور کار ستاد «چهره‌های ماندگار» قرار گرفت؛ اما هیچ‌کدام نتوانست جای آن همایش‌ها را بگیرد. با بررسی آرشیوهای خبری، چند مصاحبه از دکتر اسعدی درباره همایش چهره‌های ماندگار یافتم، اما پاسخ به این پرسش‌ها که چرا همایش‌ متوقف شد و چشم‌انداز آینده درباره از سرگیری‌اش چگونه است، در آن‏ها نبود؛ به همین دلیل، سعی کردم با خود او تماس بگیرم و خوشبختانه، زمینه این گفت‌وگوی کوتاه میسر شد.

ما تعطیل نیستیم

دکتر محمود اسعدی، طراح و اجراکننده پروژه «چهره‌های ماندگار»، با عبارت «متوقف شدن» برای این پروژه موافق نیست. او می‌گوید: «پروژه چهره‌های ماندگار، الان تعطیل یا حتی متوقف نیست؛ دفتر ما همچنان فعال است. در واقع به دلایلی، ادامه کار ما در زمینه برپایی همایش، با وقفه روبه‌رو شده؛ وگرنه ما در این سال‌ها به کار ادامه دادیم. موزه‌ای را هم در مجموعه فرهنگی سعدآباد برای چهره‌های ماندگار ایجاد کردیم که البته، دولت قبلی به بهانه تعمیر مجموعه آن را بست و حالا هم به وضع بدی افتاده است و امیدواریم آقای ضرغامی، وزیر فعلی میراث فرهنگی و گردشگری که از همان ابتدا و در دوران تصدی ریاست رسانه ملی، پشتیبان پروژه بود و به توقف آن اعتراض می‌کرد، برای بازگشایی موزه و ادامه فعالیت ما تمهیداتی را بیندیشد.» اسعدی با ناراحتی درباره بسته‎شدن موزه صحبت می‌کند و می‌افزاید: «بعد از وقفه در برگزاری همایش، این موزه خیلی مؤثر عمل می‌کرد. البته تأثیر آن به اندازه همایش نبود، ولی خب، ما طی هفت،هشت سال، در محل موزه نشست‌های علمی و تخصصی برگزار کردیم و کوشیدیم مفاخر را به علاقه‌مندان معرفی کنیم. استادانی مثل آقای دکتر دینانی به محل موزه تشریف می‌آوردند و سخنرانی می‌کردند.» از طراح پروژه، دلیل تعطیلی آن را می‌پرسم. چیز زیادی نمی‌گوید؛ شاید محذوریت‌هایی برای بیان دلایل وجود داشته‌باشد؛ اما تأکید می‌کند: «دلیل این وقفه را باید از مسئولان صدا و سیما پرسید. تلاش کردیم در این‌ سال‌ها، همایش را دوباره راه‎بیندازیم، اما هربار که به جایی رسیدیم، رئیس تغییر کرد و کار به دوره بعدی افتاد.» اسعدی می‌افزاید: «هر پروژه‌ای ممکن است ایرادهایی داشته‌باشد؛ اما ما همیشه سعی کردیم به دور از مسائل سیاسی، اجتماعی و جناحی، کار خودمان را انجام دهیم. این پروژه بازخورد بسیار خوبی در جامعه داشت؛ آن‌قدر که حتی برخی به سوءاستفاده از نام آن رو آوردند و به بهانه تجلیل از چهره‌های ماندگار در عرصه‌های مختلف، از مردم پول گرفتند. خب، اگر این همایش و بازخوردهای آن موفقیت‌آمیز نبود، چنین توجه یا حتی سوءاستفاده‌ای هم وجود نداشت.» از او درباره چشم‌انداز برگزاری دوباره همایش چهره‌های ماندگار می‌پرسم و او پاسخ می‌دهد: «الان زمینه‌اش مساعد است و می‌توان امید برگزاری دوباره آن را داشت؛ آقای دکتر جبلی، رئیس جدید رسانه ملی می‌تواند در تسهیل این امر، نقش مهمی ایفا کند. به هر حال، محوریت مالی و تدارکات مراسم به عهده صدا و سیماست. امیدواریم هرچه زودتر این اتفاق بیفتد و شاهد برگزاری مراسم باشیم.»

 

الهه آرانیان – همایش «چهره‌های ماندگار» که بین سال‌های 1380 تا 1389 برگزار می‌شد و مردم به طور زنده و مستقیم آن را از تلویزیون مشاهده می‌کردند، یکی از فعالیت‌های مهم و تأثیرگذار در عرصه تقدیر از بزرگان علم و فرهنگ و جلوه‎دادن جایگاه بی‌بدیل آن‎ها در پیشرفت و سرافرازی کشور بود. به همین دلیل، توقف آن، به هر دلیل، اتفاق خوبی برای جامعه علمی و فرهنگی کشور نیست. همایشی که طی دوران فعالیت خود از 238 چهره و شخصیت علمی تجلیل کرد، به‎ناگاه و در میانه راه تعطیل شد تا همه اهل فضل و علاقه‌مندان به فرهنگ و دانش در ایران، چشم به راه گشایش دوباره این همایش باشند. طی این 11 سال که از آخرین همایش چهره‌های ماندگار می‌گذرد، بیش از 80 نفر از تجلیل‌شدگان، دارفانی را وداع گفته‌اند و بسیاری از چهره‌های ماندگار این مرز و بوم، در سنین سالخوردگی قرار دارند؛ بزرگانی که شایسته تقدیر هستند و پاسداری از یاد و دستاوردهای آن‎ها، حفاظت از میراث ماندگار این سرزمین بزرگ است. درباره ضرورت تداوم برگزاری چنین همایش‌هایی با استاد بهاءالدین خرمشاهی، شاعر، حافظ‌پژوه و مترجم برجسته و نامدار معاصر گفت‌وگو کردیم و ایشان، مثل همیشه با سعه صدر مثال‎زدنی خود، پاسخگوی پرسش‌های ما در این زمینه شدند.

همایشی سالم و به دور از پارتی‌بازی

استاد خرمشاهی درباره ضرورت برگزاری برنامه‌هایی مانند همایش «چهره‌های ماندگار» می‌گوید: «این برنامه‌ها انسجام علمی و فرهنگی را بیشتر و دل‌ها را خوش می‌کند. شاید در این برنامه‌ها از بیش از 200 نفر نکوداشت شد. این‌طور نیست که فقط بچه‌ها از تشویق و جایزه خوششان بیاید. آدم 99 ساله هم خوشش می‌آید و از این‌که می‌بیند فعالیت‌هایش از جمله نوشته، شعر، اثر هنری و علمی‌اش، اثر و انعکاس اجتماعی و فرهنگی دارد، خشنود می‌شود. همایش چهره‌های ماندگار برنامه خوبی بود و سلامت هم داشت؛ یعنی پارتی‎بازی و... به آن راه پیدا نمی‌کرد و در حدممکن کم‎اشکال بود.»

می‌روم جایزه‌ام را می‌گیرم!

استاد به ذکر خاطره‌ای از انتخاب خودش در این همایش می‌پردازد و می‌افزاید: «در سال 81 یا 82 من را هم انتخاب کردند و من نرفتم جایزه‌ام را بگیرم و بعد آقای محمود اسعدی، دبیر مراسم با من مصاحبه کردند و استمالتی کردند و گفتند بیا جایزه‌ات را بگیر! آن موقع‌ها فکر می‌کردم دستگاه رادیو و تلویزیون کم آورده و این کار را باید آکادمی‌ها و فرهنگستان‌ها انجام دهند. اما الان اعتراضم کمرنگ شده‌است و اگر برنامه‌ای برگزار شود، می‌روم جایزه‌ام را می‌گیرم». این چهره برجسته ادب و فرهنگ، در پایان آرزو کرد همایش چهره‌های ماندگار دوباره برپا شود: «امیدوارم این مراسم مثل قبل ادامه پیدا کند. سالی 10، 20 نفر معرفی می‌شدند و این کار به فضای علمی و دانشگاهی شور و نشاط بخشیده بود. ان‎شاءا... به همت و کوشایی دکتر اسعدی این کار دوباره از سر گرفته شود».