ترکیبات شیمیایی شعر اخوان
محمدباقر کلاهی اهری، شاعر خراسانی از ساختار ناشناخته اشعار «م.امید» میگوید
محمدبهبودی نیا- محمدباقر کلاهی اهری از شاعران شناخته شده شعر سپید خراسان و کشور به شمار میآید که به دلیل همنشینی با بزرگان شعر معاصر، شناخت دقیقی از آنها از جمله مهدی اخوان ثالث دارد. کلاهی اهری در گفتوگو با خراسان به زوایایی از تفاوتهای شعر اخوان ثالث با شعر امروز و ساختار ویژه آن میپردازد که مشروحش را در ادامه میخوانید.
شعر «چاووشی»، سرآغاز آشنایی
کلاهی اهری درباره نحوه آشناییاش با شعر اخوان با ذکر مقدمهای میگوید: «من در سال ۱۳۲۹ متولد شدم. در ۱۲ سالگی در ستونهای ادبی آن زمانِ روزنامهها که به ادبیات میپرداختند، مطالبی مینوشتم. اولین آشنایی من با شعر اخوان در منزل یکی از خویشاوندان، همزمان با روزگاری که کلاس نهم را میخواندم، اتفاق افتاد. قبل از انقلاب، دایی بنده و تعدادی از دوستانش دور هم جمع میشدند و به تحلیل مسائل روز میپرداختند. من هم برای پذیرایی از آن جمع به منزل داییام میرفتم. در یکی از این جلسات فردی نابینا با جذبه خاصی که داشت، یکی از شعرهای اخوان را که بعدها فهمیدم شعر «چاووشی» است، از حفظ خواند. برای من جالب بود که فردی این شعر بلند نیمایی را حفظ کرده و در چنین مجلسی میخواند. با شنیدن این شعر که طولانی و ساختارمند بود، مسحور کلمات و قدرتش شدم. جذابیت و سحرانگیزی این شعر تا مدتها با من بود تا اینکه اخوان را در جلسات استاد محمد قهرمان، ملاقات کردم».
زبان زمانه فردوسی در شعر اخوان
این شاعر نامدار خراسانی درباره ویژگیهای شعر اخوان میگوید: «شعر اخوان واجد ویژگیهای صوتی قابل توجهی است و عروضِ نیماییِ آن باعث یک نوع تراکم صوتی در کلام میشود. این قبیل شعرها قابلیت بالایی در اجرا دارد و به خوبی خوانده میشود. اخوان زبان زمانه فردوسی را بهکار برده است. قدرت و تسلط اخوان بر این زبان و سرایش شعر در این فضا نیز به تفاوتهای شگفت شعر او در زمانه خویش کمک بسزایی میکند».
ساختار ویژه شعر اخوان
در ادامه با این شاعر سپیدسرای خراسانی درباره ساختار شعر اخوان گفتوگو میکنیم. کلاهی اهری دراینباره میگوید: «جامعه ما معمولاً به یک وجه از موضوعات پیرامون یک پدیده توجه دارد؛ به عنوان مثال ما از نمک به شوری آن توجه داریم و در پی کشف ساختار شیمیایی آن نیستیم. در صورتی که از ساختار شیمیایی متنوعی برخوردار است. شعر اخوان نیز دارای شیمی خاصی است، ولی توجه به این وجه از شعر او از نظرها دور افتاده است. در شعر اخوان عناصری با هم ترکیب شدهاند که برخی از این عناصر در زمان مشخصی میتواند اثر بگذارد؛ چون توجه به آن عنصر در آن زمان و مکان از اهمیت بالاتری برخوردار است. با شعر اخوان برخورد پوستهای میشود. بعد از رضا براهنی که حرفهای زیادی درباره شعر و ادبیات و نگاه ویژهای به لایههای زیرین شعر دارد، حرف تازهای زده نمیشود تا زمانی که شفیعی کدکنی مباحثی را مطرح میکند. شیمی شعر امروز فرق میکند و نیاز به کسی دارد که عناصر شعر را به درستی بیان کند. در واقع باید گفت که شعر موجودی زنده است که در درون خودش اتفاقاتی را رقم زده است و باید از این منظر به مکاشفه در شعر پرداخت. شعر اخوان دارای لایههای مختلفی است که هنوز ناشناخته مانده است».
آخرین دیدار در منزل استاد قهرمان
از کلاهی اهری درباره آخرین دیدارش با اخوان ثالث میپرسیم. او میگوید: «اجازه بدهید آخرین تصویری را که از اخوان در ذهن من نقش بسته، توصیف کنم. در یکی از سفرهای اخوان به مشهد در منزل استاد محمد قهرمان بود که او را با چهره نحیف و تکیدهاش ملاقات کردم. او در سالهای آخر عمرش دچار دیابت نوع حاد شده بود و البته تا مدتها خودش از نوع بیماریاش بیخبر بود. در آن دوران حوصله چندانی برای نقد و صحبت درباره شعر نداشت و به شدت کمحرف شده بود...».