دستان سرخ واتیکان و خون بومیان
موج خشونت در کانادا به دلیل کشف جنازه کودکان بومی تحت آموزش کلیسا در حال افزایش است. از هم دستی کلیسای کاتولیک با دولت های استعمار گر طی قرن های گذشته چه می دانیم؟
نبی شریفی- دست کم چهار گزارش طی هفت روز گذشته درباره به آتش کشیدن کلیسا در مناطق بومی نشین کانادا منتشر شده است. خشمی که پس از کشف صدها قبر بدون نام و نشان در نزدیکی دو مدرسه شبانه روزی کاتولیک در کانادا، در حال گسترش است. جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا از پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک های جهان خواسته تا بابت کشتار بومیان این کشور عذرخواهی کند. اما، آیا این نخستین بار است که پای واتیکان به پرونده قتل بومیان یک منطقه باز می شود؟ پاسخ این سوال بر اساس اسنادی که تاکنون منتشر شده، خیر است. آن چه در ادامه میخوانید درباره همکاری یا عاملیت کلیسای کاتولیک در قتل بومیان و انگیزه احتمالی آن ها در این ماجراست.
بی هویت، برای همزیستی با نژاد سفید
لوک مارکوم که تنها یک هفته پس از تولد به «جزیره ملویل» منتقل شده بود، پنج سال پیش به نیویورک تایمز گفته بود: «آن ها ما را ربودند. من خیلی عصبانیام، خیلی! زیرا نمیتوانم زبان مادریام را صحبت کنم.» به اسارت گرفتن کودکان بومی در مدارس شبانه روزی کاتولیک تنها بخشی از اقدامات دولت های مسیحی برای یکپارچه سازی فرهنگی در راستای همزیستی بومیان با نژاد سفید تحت آیین مسیحیت بود. پیش از این گزارش های متعددی از آزار جنسی، روانی و تنبیه بومیان کانادایی در مدارس تحت سرپرستی کلیسای کاتولیک در قرن 19 و 20 منتشر شده بود. اما آن چه تازگی دارد، عمق این جنایت با کشف اجساد کودکان بی گناه بومی است. ساکنان اصلی قاره آمریکا که باحمله دولت های استعمار گر اروپایی در قرن های گذشته به حاشیه رانده شدند. در اواخر ماه می مقامهای کانادایی از کشف بقایای اجساد ۲۱۵ کودک داخل یک مدرسه شبانهروزی سابق در شهر کملوپس در غرب کانادا خبر دادند. پس از آن نیز صدها قبر جدید بدون نام و نشان در نزدیکی یک مدرسه شبانه روزی کاتولیک در ایالت ساسکاچوان، واقع در غرب کانادا کشف شد. دولت کانادا از سال ۱۸۷۴ تا دهه 90 میلادی تقریبا ۱۵۰ هزار کودک از بومیان این کشور را از خانواده و فرهنگ شان جدا کرد و به شبانهروزیهای تحت سرپرستی کلیسا سپرد. اقدامی که از آن به عنوان «نسلکشی فرهنگی» یاد می شود. پاپ فرانسیس تاکنون تنها به ابراز تاسف بسنده کرده و حاضر به عذرخواهی نشده است.
استرالیا، رونوشت از یک جنایت
در دهه های گذشته دولت استرالیا نیز مانند کانادا تصمیم گرفته بود تمام خردهفرهنگهای بومی را در پروژه یکسانسازی از بین ببرد و در جامعه مهاجران اروپایی ادغام کند. مسئولیت این همسان سازی بازهم به مدارس شبانه روزی کاتولیک سپرده شده بود. دلیل این تصمیمات، آثاری از دانشمندان اروپایی در رشته مردمشناسی بود که فرهنگهای غیراروپایی را «بربر» می دانستند و مانند یک سوژه تحقیقاتی، همانگونه که روی گونههای جانوری کار میکردند، با آن برخورد میکردند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، در سال ۲۰۱۴ سه محل دفن بینام و نشان در جزیره «فریزر» استرالیا که در فهرست میراث جهانی است کشف شد. ارزیابی کارشناسان این است که این گورها محل دفن مردمان بومی این جزیره هستند که در جریان اشغال این جزیره توسط مهاجران سفید پوست در سال ۱۸۹۷ کشته شدهاند. جویس شرودر که در دو سالگی ربوده شده، زمانی به نیویورک تایمز گفته بود: «آن چه بیش از هر چیز ما را ناراحت میکند، این است که ما نمیدانستیم از کجا آمدهایم، نمیدانستیم خانواده ما کجاست و اصلاً به چه کسانی تعلق داریم.»
رواندا، مخالفانی که در کلیسا کشته شدند
نسلکشی رواندا در سال ۱۹۹۴، یکی از تاریک ترین جنایات غرب در آفریقاست. جنایتی که در آن علاوه بر کشتهشدن ۸۰۰ هزار مرد، زن و کودک، به ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار زن تجاوز جنسی شد. براساس اسناد منتشر شده، کاخ الیزه در آن زمان به نظامیان فرانسوی مستقر در رواندا دستور داده بود به عاملان نسل کشی این کشور سلاح تحویل دهند. نوامبر سال 2016، کلیسای کاتولیک در رواندا به علت دست داشتن در این نسل کشی عذرخواهی کرد. با توجه به حضور و تاثیر زیاد کلیسا و رابطه نزدیکش با نخبگان قبیله «هوتو» (یکی از طرفین جنگ داخلی در رواندا) کلیسا به دل درگیریهای قومی کشیده شد. گواه این نزدیکی «وینسنت انسنگیوموا» بود، اسقف اعظم سابق رواندا که عضوی از کابینه و از طرفداران پروپاقرص استقرار و حکومت هوتوها بود. اما مظنون اصلی کشیش «آتانس سرمبو» بود که اولین کشیش کاتولیکی است که بهجرم دست داشتن در نسلکشی توسط دادگاه کیفری بینالمللی رواندا ICTR مجرم شناخته شد. سرمبو به جرم دستور تخریب کلیسا در غرب رواندا گناهکار شناخته شده، یعنی همان کلیسایی که ۲۰۰۰ نفر از قبیله «توتسی» در جریان نسلکشی به این امید که کلیسا جای مقدسی است به آن پناه آورده بودند. به شهادت شاهدان عینی سرمبو نهتنها از جان پناهندهها محافظت نکرد بلکه با شناسایی ضعیفترین قسمتهای ساختمان کلیسا به عاملان قتل کمک کرد.
کودکان ناخواسته ای که به کلیسا سپرده شدند
ماه می 2019، دولت بلژیک رسما مسئولیت ربودن فرزندان زوج های دورگه بین سالهای ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۲ میلادی را پذیرفت. این عمل دولت بلژیک، به رسمیت شناختن جنایتی بود که علیه این کودکان دورگه، «متیس»، در دهه 60 میلادی صورت گرفته بود. کودکانی که نیمی سفیدپوست و بلژیکی و نیم دیگرشان سیاه پوست آفریقایی و از مستعمره های پیشین پادشاهی بلژیک (جمهوری دموکراتیک کنگو و بوروندی و رواندا) بودند. اغلب این کودکان مادران آفریقایی و پدران سفیدپوست بلژیکی داشتند و در مستعمرههای آفریقایی بلژیک به دنیا آمده بودند. دولت بلژیک این کودکان را در جریان سیاست های موسوم به «جدایی نژادی» از آفریقا به اجبار به اروپا می آورد تا در مدارس کاتولیک بلژیک جدا از مادرانشان بزرگ شوند. کلیسای کاتولیک بلژیک پیشتر در سال ۲۰۱۶ از اجبار و ربودن فرزندان از مادرانشان در آفریقا عذرخواهی کرده بود. سازمان ملل در همان سال بلژیک را محکوم به «جنایتکاری در دوران استعماری» کرده بود.
طلب مغفرت بابت گناهان کلیسا در قاره آمریکا
تنها بومیان آمریکای شمالی نبودند که در این قاره دور افتاده مورد ظلم کلیسا قرار گرفتند. فوریه سال 2016، پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیکهای جهان در سفر به مکزیک، اذعان کرد که بومیان سرخپوست مکزیک به طور سیستماتیک و ساختاری از جامعه طرد و حذف شدند. او خطاب به این بومیان گفت: «گروهی فرهنگ، ارزشها و سنتهای شما را ناچیز پنداشته و تحقیر کردند. برخی دیگر سرمست از پیروزی و با اتکا به پول و قانون، سرزمینها و دار و ندار شما را غارت کردند... چه غمانگیز» مکزیک مهد تمدن آزتک، از مهم ترین تمدنهای دوران باستان، بوده است. در سال ۱۵۱۹ تمدنهای بومی مایا و آزتک با حمله اسپانیاییها در قرن شانزدهم و استیلای 300 ساله آن ها به این کشور، رو به افول رفت. پاپ در سفر به بولیوی در ماه ژوئیه ۲۰۱۵ نیز از بومیان سرخپوست آمریکای لاتین به خاطر «گناهان کلیسا» و تصرف قاره محل سکونتشان طلب مغفرت کرده بود. رهبر کاتولیکهای جهان خطاب به بومیان آمریکای جنوبی گفته بود: «ای برادران ما را ببخشایید.» آن چه در بالا گفته شد، نوک کوه یخی بود که تاکنون نمایان شده است. واتیکان و دولت های استعمارگر سابق غربی حرف های ناگفته زیادی برای پنهان کردن تاریخ خشونت بارشان دارند.