ماه رجب یکی از پرفضیلت‌ترین ماه‌های سال است و استجابت دعا و آمرزش در این ماه، با نیایش به درگاه پروردگار، بیش از ماه‌های دیگر ممکن می‌شود. 

رسول‌خدا(ص) فرمود: «ماه رجب، ماه استغفار امت من است؛ پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را «أصب» می‌گویند، زیراکه رحمت خدا در این ماه بر امت من بسیار فرو می‌ریزد؛ پس بسیار بگویید:«أَسْتَغْفِرُ ا... وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.» روزه، از اعمال پرفضیلت ماه رجب است. از امام کاظم(ع) نقل شده است که فرمود: «ماه رجب، ماه بزرگی است که در آن پاداش حسنات چندبرابر است و گناهان آدمی در آن آمرزیده می‌شود. کسی که سه روز در این ماه روزه بگیرد، بهشت برای او واجب می‌‏شود.» البته نباید از یاد برد که مقدمه دریافت این فضایل، پرهیز از گناهان و برگردن گرفتن حق‌الناس است و دوام ثواب نیز، مشروط به این عملکرد خواهد بود. از اعمال بسیار بافضیلت ماه رجب، اقامه نمازی است که مرحوم سید بن طاووس آن را از رسول‌خدا(ص) نقل کرده است: «هرکس در روز جمعه ماه رجب، مابین نماز ظهر و عصر، چهار رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت «حمد» یک مرتبه و «آیة الکرسی» هفت مرتبه و «قل هو ا... احد» پنج مرتبه بخواند و سپس 10 مرتبه بگوید أَسْتَغْفِرُ ا... الَّذی لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ، حق تعالی برای او از روزی که این نماز را گزارده تا روزی که بمیرد، هر روز هزار حسنه به او عطا فرماید.» شایسته است که مؤمنان، پس از اقامه هر نماز واجب یومیه، از فضایل دعای «یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِندَ کُلِّ شَرٍّ» نیز، بهره‌مند شوند.

 

جواد نوائیان رودسری – در تفکر شیعه، امام(ع) رهبر و هدایتگری الهی است که انسان را به سوی خوشبختی در دو سرا راهنمایی می‌کند. سیره امام(ع) دستورالعملی است که هر مؤمنی می‌تواند با تمسک به آن، راه دشوار زندگی را طی کند و بر سختی‌ها و خطرات آن غالب شود. یکی از مسائلی که برای هر خانواده، امری خطیر و اساسی محسوب می‌شود، فرزندآوری و تربیت فرزندان برای ساخت جامعه‌ای پویا و پیشرو است. امروزه بسیاری از خانواده‌ها، با موضوع تربیت فرزند و چگونه برخوردکردن با او، آن هم در این دنیای بلبشو که در آن مرزی برای جابه‌جایی اطلاعات وجود ندارد، دست به گریبان هستند و به دنبال دستورالعملی برای عبور از این شرایط بحرانی می‌گردند؛ غافل از این‌که 13 قرن قبل، امامان(ع)، با سیره و سخن خود، راهکارهایی بنیادین برای عبور خانواده‌ها از این پیچ تند و خطرناک ارائه کرده‌اند که دانستن آن‌ها، در این گیر و دار، هم مغتنم است و هم مؤثر. امروز، به مناسبت ولادت باسعادت حضرت امام محمدباقر(ع)، قصد داریم تا گوشه‌ای از دستورالعمل الهی آن امام همام را در حوزه تربیت فرزندان و چگونه برخوردکردن با آن‌ها، با هم مرور کنیم.

تکریم فرزند و راهکارهای آن

در سیره اهل‌بیت(ع) و از جمله امام باقر(ع)، فرایند تربیت از والدین آغاز می‌شود. آن حضرت در حدیثی می‌فرماید: «یُحفَظُ الْاطفالُ بِصَلاحِ آبائِهِم»(بحارالانوار، ج68، ص 236) کودکان در سایه صلاحیت و شایستگی پدرانشان از انحرافات مصون می‌مانند. در واقع پدر یا مادری که خود از تربیت مناسب برخوردار نباشد و در مسیر اصلاح شخصیتش نیز، گامی برندارد، نمی‌تواند در تربیت فرزندان مؤثر عمل کند. از این موضوع که بگذریم، مسئله تکریم فرزند برای تربیت صحیح او نیز، در سیره باقرالعلوم(ع) جایگاهی ویژه دارد؛ آن حضرت درباره تکریم فرزندان، مسائل مختلفی را بیان فرموده‌است؛ از آن‌جمله می‌توان به گذاشتن نام نیکو برای او، اشاره کرد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «سَمّوهُم بِاَحْسَنِ اَسمائِهِم»(کشف الغمة، ج2، ص 363) کودکان را با نیکوترین نام آن‌ها صدا بزنید. بخش دیگری از این تکریم، مربوط به روابط والدین با فرزندان است که حساسیتی ویژه دارد؛ گفت‌وگوی صمیمانه با آن‌ها و حفظ احترام در این فرایند، توصیه‌ای است که پیشوای پنجم(ع) به والدین می‌کند؛ «قولوا ... أحسَنَ ما تُحِبّونَ اَنْ یُقالَ لَکُم»(امالی صدوق، ص 326)، با آن‌ها به زیباترین شکل‌ممکن که دوست دارید با شما سخن بگویند، سخن بگویید. این آموزه تربیتی در سیره و کلام امام باقر(ع) همان دستور تربیتی رسول‌خدا(ص) است که همواره، پیش‌قدم‌شدن در سلام‌کردن به کودکان را به عنوان رفتاری متعالی، به مسلمانان سفارش می‌فرمود.(الخصال، ج1، ص 271)

اندازه نگه داشتن در محبت

یکی از راه‌های تکریم فرزندان که نقشی اساسی در تربیت صحیح آن‌ها دارد، محبت‌کردن است. ابراز محبت و تکمیل نیاز عاطفی فرزندان توسط پدر و مادر، می‌تواند مانع از بروز بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی شود. در سیره امام باقر(ع)، محبت به فرزند هم به صورت شخصی و هم در مقابل دیگران مورد توجه قرار گرفته‌است. محمد بن مسلم نقل می‌کند که یک‌بار در محضر امام(ع) حاضر بود که فرزند خردسال ایشان، امام صادق(ع) وارد شد؛ امام باقر(ع) در حضور یارانش، آن حضرت را در آغوش ‌کشید و به سینه ‌چسباند تا به این شکل، محبتش را به فرزند نشان ‌دهد، آن‌گاه این حرکت توام با محبت را، با گفت‌وگویی سراسر مهر و عطوفت درآمیخت و شیوه صحیح برخورد با فرزند در مقابل جمع را به یارانش آموزش داد.(کفایةالاثر، ص 253) با این حال، امام باقر(ع) در شیوه ابراز محبت، چنان‌که برخی والدین گرفتار آن هستند، جانب اعتدال را رها نمی‌کرد. برخی از پدر و مادرها، عادت دارند که ابراز محبت و عطوفت را چنان به اوج برسانند که کودک، به اصطلاح «لوس» و از کنترل خارج شود؛ فرزندی که با این رویکرد پرورش می‌یابد، بی‌تردید فردی با تربیت صحیح و محبوب اطرافیانش نخواهد بود. امام باقر(ع) در این‌باره می فرمایند: «شَرُّ الْاباءِ مَنْ دَعاهُ البِرُّ اِلَی الْاِفراطِ»(تاریخ یعقوبی، ج2، ص 320) بدترین پدران، آن‌هایی هستند که در نیکی و محبت به فرزندانشان زیاده‌روی می‌کنند.

گام به گام در مسیر خدا

آشنا کردن فرزندان با مفاهیم دینی و آموزش دادن واجبات و محرمات به آن‌ها، از وظایف مهم هر پدر و مادری است. با این حال، شیوه‌های آموزشی برخی از ما، به جای جاذبه، دافعه دارد! امام باقر(ع)، در سیره و کلام گهربارش، شیوه‌نامه‌ای دقیق برای این مسئله ارائه فرموده‌؛ شیوه‌نامه‌ای که کاملاً منطبق با توانایی، نیاز و فهم کودکان است. آن حضرت، برخلاف برخی از ما، به دنبال آموزش گام به گام معارف الهی بود و می‌کوشید عبادت فرزندانش، با شناخت پروردگار و علاقه پیدا کردن به ذات مقدس او همراه باشد تا در جان آن‌ها پایدار بماند. باقرالعلوم(ع) به یکی از فرزندانش می‌فرماید: «یا بُنَی إذا انْعَمَ ا... عَلَیک بِنِعْمَةٍ فَقُلْ الْحَمْدُ للَّه وَإذا حَزَنَک امْرٌ فَقُلْ لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ الَّا بِاللَّه وَإذا ابْطَأَ عَنْک الرِّزْقُ فَقُلْ اسْتَغْفِرُا...»(کشف‌الغمة، ج2، ص363) فرزندم، هرگاه خداوند به تو نعمتی ارزانی داشت، بگو «الحمدلله»(سپاس مخصوص خداست) و هرگاه امری تو را غمگین کرد، بگو «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ الَّا بِاللَّه»(هیچ قدرتی فراتر از قدرت کردگار نیست) و زمانی که احساس کردی روزی تو     به کُندی و سختی می‌رسد، بگو «اسْتَغْفِرُا...».

 

 

برای بسیاری از ما، نام «مشهد اردهال» و مراسم مشهور آن که در دومین جمعه مهرماه هر سال برگزار می‌شود، آشناست؛ روستایی در 40 کیلومتری غرب کاشان که از دیرباز، محل سکونت دوستداران اهل‌بیت(ع) و نیز، میزبان مرقد یکی از امامزادگان ارجمند، یعنی جناب‌ علی بن محمدباقر(ع) است. طبق برخی متون تاریخی، جناب‌ علی، به درخواست شیعیان منطقه «فین» و «چهل‌حصران» و با اجازه پدر بزرگوارش، در حدود سال 113 هـ.ق، راهی این منطقه شد و به تبلیغ دین و پاسخگویی به پرسش‌های دینی مردم، همت گماشت. این دوره، معاصر با استیلای دودمان اموی بر جهان اسلام است. اگر گزارش نوبختی در «فرق‌الشیعه» را درباره زمان شهادت امام باقر(ع) که اواخر سال 114 هـ.ق است، بپذیریم، جناب علی بن محمد یک‌سال قبل از شهادت پدر بزرگوارش وارد آن منطقه شد. هرچند که در این زمان، ارکان سلسله اموی به شدت لرزان شده بود، اما سیاست عناد با شیعیان و دوستداران خاندان رسالت(ع) به شدت دنبال می‌شد؛ به همین دلیل، عُمّال بنی‌امیه، به تعقیب و آزار شیعیان منطقه فین و چهل‌حصران پرداختند و پس از دست یافتن بر جناب علی بن محمد، در جمادی‌الثانی سال 116 هـ.ق (مهرماه سال 113 خورشیدی)، او را به شهادت رساندند. نویسنده کتاب «ریاض العلماء» درباره جناب علی بن محمد می‌نویسد: «سید اجل سید علی بن مولانا امام باقر(ع) از بزرگان و اکابر فرزندان امام باقر(ع) است و بیان عظمت شأنش نیازی به کلام طولانی ندارد.» بنای مرقد امامزاده علی بن محمد(ع)، پس از شهادت وی احداث و در دوره‌های بعدی، به‌ویژه در عصر سلجوقی، مرمت شد و توسعه یافت. مردم مشهد اردهال، همه ساله به یاد شهادت مظلومانه فرزند امام باقر(ع) مراسم سنتی و دیرینه «قالی‌شویان» را برگزار می‌کنند.