رودسری - مورخان صهیونیست، تئودور هرتسل را بنیان‌گذار صهیونیسم می‌دانند؛ نوعی رویکرد نژادپرستانه و راسیستی به قوم یهود که البته در بین پیروان دین موسی(ع) مخالفان فراوانی دارد. با وجود این‌که تفکرات شبه‌صهیونیستی از دیرباز در میان بخشی از یهودیان و به ویژه یهودیان اروپایی، مصادیقی داشته است، اما این هرتسل بود که نخستین‌بار به فکر سازمان‌دهی این تفکر بر مبنای یک حزب و فرقه مُدرن افتاد. او اصالتاً مجارستانی بود، اما تابعیت اتریشی داشت. هرتسل ارتباطات گسترده‌ای با یهودیان سرمایه‌دار و متمول برقرارکرد و توانست اولین کنگره صهیونیست‌ها را در بازل سوئیس برگزار کند. آن‌چه در اندیشه هرتسل می‌گذشت، صرفاً ایجاد یک به اصطلاح کشور یهودی بود؛ فرقی نمی‌کرد این کشور در کجای دنیا قرار داشته‌باشد. پیوند صهیونیسم و استعمار، از همان ابتدا و با رویکردی که هرتسل در پیش گرفت، مستحکم شد. وی مکاتبات دامنه‌داری با سیسیل رودز، استعمارگر مشهور بریتانیایی داشت و در یکی از همین مکاتبات فاش کرد که طرح او برای ایجاد یک موطن یهودی، طرحی استعماری است. معنای این ادعا آن بود که صهیونیست‌ها با اعتراف به جعلی بودن کشور مدنظرشان، می‌خواستند آن را بر ویرانه سرزمینی دیگر بنا کنند. هرتسل قویاً معتقد بود که بدون یک طرح استعماری و نابود کردن اقوامی که در سرزمین مدنظر زندگی می‌کنند، تشکیل چنین کشور جعلی، امکان ندارد. معرفی اوگاندا از سوی برخی دولتمردان بریتانیا، به عنوان جایی که باید موطن یهودی مدنظر هرتسل ایجاد شود، از آن‌رو بود که در آن سال‌ها، یعنی سال‌های پایانی قرن 19، آفریقا یکپارچه تحت استعمار دولت‌های اروپایی بود و معدود کشورهای مستقل در آن نیز تحت نفوذ کامل قرار داشتند. از این رو هرتسل با خرسندی این پیشنهاد را قبول کرد؛ اما در میان صهیونیست‌ها و البته سیاستمداران دولت‌های استعمارگر، فلسطین به عنوان مستعمره مدنظر هرتسل برگزیده و پیشنهاد شد. این انتخاب، اولاً به رویکرد استعماری بریتانیا و برنامه درازمدت این دولت استعماری در منطقه خاورمیانه و ثانیاً، به دیدگاه‌های افراطی و افسانه‌وار صهیونیست‌ها درباره این سرزمین مقدس مربوط می‌شد. هرتسل به سرعت نظر خود را از اوگاندا به فلسطین تغییر داد. به نظر می‌رسد او در این تغییر رویه، تحت کنترل دست‌هایی عمل می‌کرد که بدون حمایت آن‌ها قادر به ادامه مسیر نبود. تئودور هرتسل به دلیل زیاده‌روی در عیاشی، در سال 1904 (1283 هـ.ش) در اتریش درگذشت. بعدها صهیونیست‌ها بقایای جسد وی را در سال 1949(1328 هـ.ش)، به فلسطین اشغالی منتقل و بر فراز تپه‌ای که نام جعلی «هرتسل» را بر آن نهاده بودند، دفن کردند.
 

 ری، یکی از مناطقی بود که سلطان محمود غزنوی، پس از فتوحات هندوستان، سودای تصرف آن را داشت. چندی پیش در همین صفحه به شما خوانندگان محترم خراسان عرض کردیم که سیاست سیده ملک‌خاتون، مادر امیر خردسال آل‌بویه در ری، مانع از هجوم لشکریان غزنوی به این شهر شد. اما با درگذشت این بانوی ارجمند و فاضل در سال 419 هـ.ق، سلطان محمود تصمیم گرفت به رؤیای خود جامه عمل بپوشاند و ری را به متصرفاتش منضم کند، اما برای این کار به دنبال بهانه بود؛ بهانه‌ای که مجدالدوله، امیر جوان و بی‌تجربه دیلمی در ری با دعوت از محمود غزنوی برای کمک به دفع شورش سردارانش، به دست وی داد. به این ترتیب، با فرمان محمود، علی حاجب، یکی از سردارانش که بر نیشابور ولایت داشت، در سال 420 هـ.ق، راه ری را پیش گرفت و در نزدیکی شهر اردو زد. محمود غزنوی هم که می‌خواست با حضورش در مناطق غربی ایران، سلطه خود را بر این نواحی تثبیت کند، شخصا راهی ری شد. هنگامی که علی حاجب به ری رسید، مجدالدوله به خیال این‌که محمود غزنوی شخصاً به ری آمده است، به استقبال او رفت، اما حاجب طبق دستور محمود، مجدالدوله را دستگیر و محبوس کرد. با ورود محمود به ری، مجدالدوله را نزد وی آوردند. او زبان به شکایت گشود که سلطان غزنه با وی جوانمردانه رفتار نکرده‌است. پاسخ محمود به مجدالدوله زیرکانه و قابل تأمل بود. محمود پرسید: آیا تو شطرنج بازی می‌کنی؟ مجدالدوله پاسخ داد: اتفاقاً در آن تبحر دارم! محمود گفت: بعید می‌دانم چنین باشد؛ چون اگر شطرنج‌باز بودی، می‌دانستی که دو شاه نباید به یکدیگر نزدیک شوند و نمی‌توانند در یک خانه بگنجند. چرا با وجود آگاهی از این قانون شطرنج، شخصاً به نزد من آمدی؟ این کار به دور از سیاست تو مرا به فکر انداخت که حکومتت را براندازم. محمود دستور داد مجدالدوله و اطرافیانش را به غزنه تبعید کنند.

ناپلئون روز 7 ژوئیه 1807(15 تیر 1186)، در کنار رودخانه «نمان» در شهر تیلسیت که امروزه با نام «سووتسک» شناخته می‌شود و در خاک روسیه قرار دارد، با الکساندر، تزار روس، پیمان‌نامه‌ای امضا کرد که متضمن برقراری صلح میان دو کشور بود.  روز بعد از امضای پیمان، تزار روسیه از ناپلئون دعوت کرد تا در یک برنامه شکار که به افتخار او در مرغزارهای اطراف تیلسیت برگزار می‌شد، شرکت کند. امپراتور فرانسه با کبکبه و دبدبه خاص خودش وارد شکارگاه شد. ملازمان تفنگ‌ها را پر کردند و در انتظار خرگوش‌هایی ماندند که قرار بود مقابل لوله تفنگ آن‌ها قرار بگیرند. طبق رسم معمول، روس‌ها تعداد زیادی خرگوش از بازار تیلسیت خریدند تا در شکارگاه رها کنند. ناپلئون که با کمک دوربین و سگ‌های شکاری به رصد شکارگاه مشغول بود، ناگهان دید تعداد زیادی خرگوش با سرعت به سمت او و افرادش می‌آیند. رفتار عجیب خرگوش‌ها و سرعت حرکت‌ آن‌ها، وحشت فرانسوی‌ها را برانگیخت! اما مدتی بعد، این حمله خرگوشی متوقف شد. حیوان‌های زبان بسته در اطراف ناپلئون و در فاصله یکی دو متری او به جست‌وخیز پرداختند. دیگر شکار معنا و مفهومی نداشت. تزار که از این افتضاح سخت عصبانی بود، به پیشکار دستور پیگیری داد. معلوم شد که کارپرداز، به جای خرید خرگوش‌های وحشی، خرگوش‌های اهلی خریداری کرده‌است و آن زبان بسته‌ها هم که غیر از ناپلئون و اطرافیانش، آدم دیگری را نزدیک خود نمی‌دیدند، به سمت آن‌ها آمده‌اند! به این ترتیب، هجوم خرگوشی به ناپلئون در تیلسیت به خیر گذشت!
 

جواد نوائیان رودسری – ایران اسلامی، مهد پرورش عارفان نامی و سالکان بلندآوازه‌ای است که در حیات طیبه خود، با تمسک به تشرّع، در پی کسب قربت حق بودند و آشنای طریق بندگی. اینان در این مسیر مبارک، دستگیر مشتاقان لقای پروردگار می‌شدند و در صحنه حیات اجتماعی، چنان حیات معنوی و بندگی پروردگار، یکه‌تاز میدان خیر بودند؛ مصداق بارز پیوند ناگسستنی بندگی خدا و خدمت به خلق. در میان این نامداران زاهد و عارفان صاحب‌نظر، نام شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی، برای مردم ایران و به ویژه شهروندان مشهدی، نامی آشنا و دلپذیر است. با این حال، نباید مرحوم نخودکی را محبوب مرزهای جغرافیایی دانست؛ او در میان همه مؤمنان و دلبستگان راه توحید، دوستداران و ارادتمندانی دارد که هنگام زیارت بارگاه منوّر رضوی و پس از عرض ادب به پیشگاه امام مهربانی‌ها، علی بن موسی‌الرضا(ع)، زیارت قبر آن شیعه راسخ اهل‌بیت(ع) را بر خود فرض می‌دانند. این شهرت فراگیر، سبب شده‌است که هر کس به طریقی، درباره عظمت روح و شخصیت آن عارف کامل سخن‌پردازی کند و گاه، داستان‌هایی غیرمستند در اطراف زندگی او شکل گیرد. یکی از بی‌انصافی‌هایی که در حق مرحوم نخودکی شده، رها کردن زندگی اجتماعی و توجه صرف به زندگی شخصی و عارفانه اوست؛ رویکردی که باعث می‌شود ثمره واقعی عرفان اسلامی به چشم جویندگان آن نیاید و کمال انسانی این چهره‌های نامدار در دو عرصه توامان بندگی خدا و خدمت به خلق، مکتوم باقی بماند. در این نوشتار مختصر برآنم تا ضمن اشاره‌ای کوتاه به مقامات معنوی آن سالک عارف، به ناشنیده‌هایی درباره حیات اجتماعی او نیز بپردازم؛ رضوان و رحمت پروردگار بر او باد.
عارفی که «قانون» بوعلی آموخت
حسنعلی مقدادی اصفهانی که به سبب سکونتش در قریه نخودک مشهد به «نخودکی» شهرت یافته است، در 15 ذی‌القعده سال 1279 (14 اردیبهشت 1242)، در اصفهان و در خانواده‌ای اهل معرفت دیده به جهان گشود. او تحصیلات علوم دینی را در حوزه اصفهان آغاز کرد و در کنار تهذیب نفس که از همان ابتدا مورد توجه و علاقه وی بود، در درس استادان بنامی همچون میرزاجهانگیرخان قشقایی حاضر شد. آن مرحوم بعدها به نجف و سپس مشهد مهاجرت و در این دو شهر مقدس نیز، از محضر استادانی همچون سیدمحمد فشارکی، میرزا حبیب‌ا... رشتی و محمدحسن مامقانی کسب فیض کرد. در دوران جوانی، مدتی را به فراگیری طب مشغول بود و نزد میرزاجعفر طبیب به فراگیری «قانون» بوعلی پرداخت و بخشی از وقت خود را صرف درمان بیماران نیازمند می‌کرد. شیخ نخودکی افزون بر این‌ها، به علم‌الحساب نیز تسلط داشت و آن را به برخی از شاگردانش آموزش می‌داد. او با فلسفه نیز، بیگانه نبود و حتی به برخی علاقه مندان آن، با شرط عدم دخالت فلسفه در مباحث دینی، این دانش را تدریس می‌کرد. او در میان‌سالی جامع معقول و منقول بود و شهرت زهد و عبادتش، در میان همه اهل کمال پیچید. با همه داستان‌هایی که در اطراف عبادت‌های طولانی و تهجدهای شگفت‌آور وی نقل شده، امر مسلّم آن است که او هرگز در این مسیر، از جاده شرع انور خارج نشد و ریاضت‌هایش جملگی بر مبنای توصیه‌های معصومین(ع) و اولیای الهی بود. همین پایبندی به دستورهای شرعی و عدم تخطی از آن‌ها بود که از مرحوم نخودکی، عارفی اجتماعی و مردمدار ساخت. او شاگردانی برجسته تربیت کرد که از میان آن‌ها می‌توان به آیت‌ا... العظمی سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و آیت‌ا... حسنعلی مروارید اشاره کرد.
عبادت به جز خدمت خلق نیست
باور برخی از عوام آن است که سالکان و زاهدان را با دنیای دون کاری نیست و پرداختن به این امر، برای آن‌ها مذموم است. به همین دلیل، این افراد، اشتغال عارفان به رفع حوائج خلق را، نوعی خروج از مسیر زهد می‌پندارند و باور نادرست خویش را، عین صواب می‌شمرند. در حالی‌که سیره ائمه اطهار(ع) جز این را نشان می‌دهد. شیخ حسنعلی نخودکی، با تمام زهد و انجام مداوم ریاضت‌های شرعی، یک لحظه از مشکلات خلق غافل نبود. آن‌چه بیش از زهد و سلوک شگفت‌انگیز او، در زندگی مبارکش به چشم می‌آید، مردمداری و در فکر حوائج خلق بودن است. آن مرحوم، با تسلطی که بر طب سنتی داشت، همواره به داد ضعیفان و فقرایی می‌رسید که به‌ویژه در روستاهای اطراف مشهد، از بیماری ناداری و جسمانی رنج می‌بردند. برای مردم، شیخ نخودکی پزشکی بود که هم امراض روحی را درمان می‌کرد و هم به فریاد مبتلایان به امراض جسمی می‌رسید؛ پزشکی که مراجعه به مطب او، وقت قبلی نمی‌خواست و شبانه‌روزی بود. مراجعات به منزل شیخ آن‌قدر وقت و بی‌وقت اتفاق می‌افتاد که یک بار فرزندش از او خواست برای مراجعه مردم و رفع حوائج آن‌ها، زمانی را تعیین کند؛ اما شیخ به او پاسخ داد: «پسرم! لیس عند ربّنا صباح و لامساء، آن کس که برای رضای خدا به خلق خدمت می‌کند، نباید که وقتی معین کند.» مرحوم آیت‌ا... مروارید، یکی از شاگردان مبرز شیخ، درباره خدمت او به مردم می‌گوید: «هر روز جلوی منزل او و حتّی در محل تدریس او، بیماران صف می‌کشیدند و از او دعا می‌خواستند و آن بزرگ، همیشه با روی خوش با آن‌ها برخورد می‌کرد و گاه برای پیدا کردن نوعی از گیاهان دارویی، به کوه‌ها و نواحی اطراف مشهدمقدّس می‌رفت و کمتر در شهر بود.» شیخ با این همه شهرت، کمترین توجهی به مال دنیا نداشت و به شاگردان خود نصیحت می‌کرد: «مادام که چشم بر این متاع بی‌قدر و این دنیای پست دوخته داری، بدان که معامله تو با زیان همراه و اساس معنویّت هم‌عنان تباهی است و روی تو در قیامت عبوس خواهد بود و گمان مبر که زیرکانه عمل می‌کنی؛ پس از این خانه هلاکت، پهلو تهی کن و روی به سوی خانه آخرت نما تا روی تو خرّم گردد و دیده‌ات به سوی پروردگار ناظر و روشن شود.» آن عارف سالک، سرانجام در روز 17 شعبان سال 1361 (8 شهریور 1321) دار فانی را وداع گفت و مردم ایران را به سوگ نشاند. پیکر مطهرش در جوار مضجع شریف امام هشتم(ع) مدفون و مورد توجه خاص و عام است.
 

امروز، روز جهانی موزه و میراث‌فرهنگی است. شاید بسیاری از شما خوانندگان عزیز گمان کنید که عمر احداث موزه در ایران، در نهایت به دوران پهلوی اول و تأسیس موزه ایران باستان برمی‌گردد؛ یعنی چیزی در حدود 90 سال. اما جسارتاً عرض می‌کنم که اشتباه فکر می‌کنید! فکر تأسیس موزه در ایران، نخستین‌بار توسط تحصیل‌کردگان بازگشته از فرنگ، در دوره قاجاریه مطرح شد. اگر بخواهیم دقیق بگوییم، در دوره ناصرالدین‌شاه. ظاهراً این پیشنهاد را محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه به شاه قاجار داد؛ او تحصیل‌کرده دانشگاه سوربن در رشته تاریخ و جغرافیا بود و اشتیاق فراوانی به حفظ آثار و ابنیه تاریخی داشت. ناصرالدین‌شاه که اصولاً صاحب شمّ هنری و به چنین کارهایی متمایل بود، دستور داد قسمتی از کاخ گلستان را که در آن هدایای سفرای خارجی به شاه ایران نگهداری می‌شد، تخریب و برای موزه و همچنین، یک کتابخانه مجهز آماده کنند. به این ترتیب، نخستین موزه ایران با حمایت شاه قاجار و تلاش‌های اعتمادالسلطنه شکل گرفت. اعتمادالسلطنه درباره ظاهر موزه و اشیای موجود در آن می‌نویسد: «موزه همایونی نیز خزینه‌ای است مشحون به زواهر و جواهر گرانبها و ظرایف و نفایس اشیا و آثار جلیله علمیه و مهمات جریمه قدیم و آلات و ادوات متنوعه و مصنوعات ازمنه سالفه و نتایج خیالات حکمای بزرگوار و تماثیل و تصاویر نگارنده‌های بی‌مثل و مانند روزگار، پرده‌های نقاشی کار نقاش‌های مشهور و حاصل صنایع کارخانه‌های معروف و ظروف چینی بسیار ممتاز، کار چین و سور و انگلیس و ژاپن و بلورآلات کارخانه ساکس ونیز و سایر کارخانه‌های معتبر و مسکوکات قدیم با صور سلاطین معظم ایران». ظاهراً بازدید از این موزه، جنبه عمومی نداشته‌است و فقط سفرا یا افراد خاص می‌توانستند از آن بازدید کنند. بعدها موزه ناصری به اتاقی در مدرسه دارالفنون منتقل شد و در این مکان، اندکی بر حجم بازدیدکنندگان آن افزودند! اشیای نخستین موزه ایران، بعدها به موزه‌های ساخته‌شده در تهران منتقل شد .