غافل گیری سفید در شمال و جنوب!
برف چند متری در خلخال همه را غافل گیر کرد اما دانههای سفید در گرمترین شهر جنوب نشانه چیست؟
محمدی- این روزها تصاویر و اخباری از استانهای شمالی و شمال غرب کشورمان منتشر میشود که خبر از بارش سنگین برف در این مناطق میدهد. در خلخال حدود 4 متر برف باریده و شهروندان برای عبور و مرور در برخی کوچهها مجبور به حفر تونل هستند. تعداد زیادی از هموطنانمان ساعتها در سرما و بوران جادههای شمال و شمالغرب کشور ماندهاند، بر اثر ریزش بهمن در رودبار یکی از هموطنان جان خودش را از دست داده است. البته تا این جا فقط میزان برف غافل گیر کننده بوده است و الا مردم غرب کشور معمولا زمستان های سرد و پر برفی را تجربه می کنند اما همزمان مردم شهر شوش که در شمال خوزستان قرار دارد و به عنوان یکی از گرم ترین شهرهای کشور شناخته می شود و در تابستان دمای آن در برخی روزها از ۵۰ درجه سانتی گراد نیز فراتر می رود، دیروز برای نخستین بار برف زمستانی را تجربه کردند که در تاریخ این شهرستان سابقه نداشته است. این برف های غافل گیرکننده و سیلاب های اخیر در کشورمان باعث شده برخی کارشناسان صحبت از تغییر اقلیم کنند. در مطلب امروز در کنار یادآوری برف سنگینی که سال 1350در کشور تجربه کردیم، به نشانههای تغییرات اقلیمی که میتواند علت این تغییرات غیرمنتظره آبوهوایی باشد، اشارهای خواهیم داشت که در ادامه می خوانید.
دعا برای قطع شدن برف!
بسیاری اوقات پیش میآید که پدران و مادران ما از برفهای سنگین زمستانه در سالهای گذشته صحبت میکنند در حالی که ما در زمستانهای اخیر کمتر بارش قابل توجه برف را تجربه کردهایم. آنها میگویند زمستان آن سالها با بارش برفهای سنگینی همراه بوده که معنای دیگری به فصل زمستان میداده است. یکی از این برفهای سنگین در تاریخ ایران، آنقدر مهیب و وحشتناک بوده که مورد توجه جهانیان قرار گرفته و حتی در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسیده است. برای اطلاع از این واقعه تاریخی باید به 48 سال پیش بازگردیم. زمستان سال 1350 در یکی از هفتههای عجیب، در طول پنج روز تا 8 متر برف در بعضی مناطق ایران به زمین مینشیند. در این یک هفته، بارش مداوم دانههای ریز برف به حدی میشود که بسیاری از مردم دست به دعا برمیدارند و آرزو میکنند کاش برف قطع شود. در این واقعه طبیعی که در نقاط مختلف کشور با شدت و ضعف رخ داده چهار هزار نفر کشته و بسیاری جادهها تا هفتهها مسدود میشوند، تعداد زیادی از خانهها زیر برف مدفون میشوند و حدود 200 روستا به کلی از بین میروند. این اتفاق سهمناک با کولاک روزهای اول بهمنماه شروع میشود. در این روزها دمای بعضی استانهای کشور به شدت افت میکند و بعضی از شهرها مانند شهرکرد، سرمای منفی 27 درجه را تجربه میکنند. البته پایین آمدن دما به همین جا ختم نمیشود. دو روز بعد ساکنان استان خراسان با سرمای منفی 36 درجه سانتیگراد مواجه میشوند که فقط 3 تا 4 درجه با سرمای قطب جنوب فاصله داشته است. روزنامه اطلاعات دوم بهمنماه، گزارشی با عنوان «ما از چنگال دیو سفید گریختیم» به چاپ میرساند و گزارشی را از این واقعه سهمناک ارائه می دهد. در این گزارش تونل پوشیده از برفی نشان داده میشود که قرار بوده سرپناه خودروها باشد اما برف که آن سال با قدرت آمده بود تا همه چیز را در خودش فرو ببرد، به خودروهایی که در تونل پناه گرفته بودند هم رحم نمی کند و تعدادی از آن ها را به کام خود فرو میبرد. در سرمای بیسابقهای که در کشور شروع شده بود، اغلب کامیونهایی که حاوی گازوییل بودند، در راه می ماندند و یخ میزدند. مصیبتبارترین حوادث گزارش شده در این یکی دو هفته، مدفون شدن 12 روستا در منطقه سمیرم، مرگ بیش از 1000 نفر در ارتفاعات گیلان، فوت شدن جمعی 40 خانوار در یکی از روستاهای کشور و مدفون شدن یک قطار بزرگ با تمام سرنشینانش بوده است.
آیا پای تغییر اقلیم در میان است؟
اگر بارشهای سنگین زمستانه، بارشهای سیلآسای بهار امسال، بارش برف در بعضی مناطق جنوبی برای اولین بار در 50 سال اخیر، سرمای شدید و بارش تگرگ در فصل شکوفهدهی درختان و گرمای شدید در تابستان را کنار هم قرار دهیم، به نشانههایی از تغییر اقلیم میرسیم. تغییر اقلیمی که باعث میشود پدیدههای هواشناسی از شرایط طبیعی خودش دور شود و به شکل اکستریمها (بیشترین و کمترین) خود را نشان بدهد. در واقع پس از بارشهای سنگین ابتدای امسال هم بعضی صحبت از آغاز دورههای ترسالی کرده اند که بسیاری کارشناسان به مخالفت با آن پرداختند. به نظر میرسد این خشکسالیهای شدید یا بارشهای کمسابقه نه نشانه آغاز یک دوره خشکسالی یا ترسالی بلکه نشانههای تغییر اقلیم باشد. امروزه در سراسر جهان، افزایش درجه حرارت، ذوب شدن یخهای قطبی، بالا آمدن سطح آبهای آزاد و بینظمی در پدیدههای آب و هوایی از مهمترین پیامدهای تغییر اقلیم محسوب میشود. البته در این زمینه «بهلول علیجانی» پدر اقلیمشناسی سینوپتیک ایران میگوید: «تغییر اقلیم به معنای تغییر میانگینها در درازمدت است. تغییرات کوتاهمدت به معنای نوسانات آب و هوایی است» و این نشان میدهد که اصطلاح تغییر اقلیم را نه برای نوسانات کوتاهمدت که برای نوسانات بلندمدت باید به کار ببریم. همچنین «پرویز کردوانی» جغرافیدان برجسته کشور به تغییرات جوی رخ داده طی سالهای اخیر در ایران، واژه «نوسانات» را اطلاق می کند؛ زیرا معتقد است صدها سال زمان لازم است تا اقلیمی به معنای واقعی تغییر کند و دورهای مانند عصر یخ بندان شکل گیرد.البته بسیاری از کارشناسان معتقدند نوسانات ناگهانی آب و هوا نتیجه گرم شدن کره زمین است و این انسان است که از سال 1850 میلادی و شروع دوره صنعتی شدن با افزایش فعالیتهای خود، سبب افزایش گازکربنیک و گاز متان در کره زمین شده است. آنها میگویند گرم شدن کره زمین سبب افزایش سطح آب اقیانوسها خواهد شد و جزایر و شهرهای ساحلی زیر آب خواهند رفت. بر همین اساس بارش برف در شهرهای جنوبی و مرکزی کشور پس از 50 سال، بارش سنگین برف در استان های گیلان و اردبیل، بارش زمستانه سنگین در سیستان و بلوچستان که منجر به وقوع سیل شد و ... همه میتواند برخی از نشانههای بینظمی در شرایط آب و هوایی کشور باشد که با تکرار چنین وقایعی در بلندمدت میتوان به گزاره تغییر اقلیم در کشور رسید.