چرا خیلی از آدم‌ها این همه به سلبریتی‌ها اهمیت می‌دهند؟

از متولدان قرن بیست‌ویکم بپرسید که چه چیزی تعیین‌کننده‌ فرهنگ سلبریتی است تا بر رسانه‌های دیجیتال انگشت بگذارند اما تئودور آدورنو و دانیل بورستین، منتقدان فرهنگی میانه‌ قرن [بیستم]، معتقد بودند ستاره‌ها را رسانه بر مردم بی‌فکر تحمیل کرده است. بعدتر و در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، اندیشمندانی از قبیل جکی استیسی و هنری جنکینز مردم را مسئول دانستند که ستاره‌ها را می‌سازند یا نابود می‌کنند. هر یک از این دیدگاه‌ها قدرت را فقط به یکی از اجزای معادله نسبت می‌دهند: رسانه، مردم یا ستاره‌ها. همه‌ این دیدگاه‌ها اشتباه، زیرا همه‌شان درست هستند.

  این 3 گروه هم‌قدرت

هیچ گروهی به‌تنهایی قدرت آن را ندارد که ستاره‌ای را بسازد یا نابود کند. سه گروه هم‌قدرت، تهیه‌کنندگان رسانه، افراد جامعه و خود سلبریتی‌ها در تبانی و رقابت با یکدیگر سلبریتی‌ها را به شهرت می‌رسانند. قدرت هیچ کدام تعیین‌کننده نیست و هیچ‌کدام‌شان هم ناتوان نیستند.

شبکه‌های اجتماعی کنش‌ و واکنش مخاطبان و رسانه و ستاره‌ها را تشدید کرده‌ و سرعت بخشیده‌اند ولی فرهنگِ مدرنِ سلبریتی را یوتیوب و توئیتر خلق نکرده‌اند. فرهنگ مدرن سلبریتی 150 سال پیش و به لطف مطبوعات عامه‌پسند، عکاسی تجاری، راه‌آهن، کشتی بخار و سازمان ملی پست پدید آمده است.

 داستان تکراری سلبریتی‌ها در 150 سال گذشته

ادوین بوث (۱۸۳۳ تا ۱۸۹۳) را در نظر بگیرید که یکی از پرآوازه‌ترین بازیگران آمریکایی قرن نوزدهم بود. ادوین بوث در زمان خودش به دلیل بازی در نقش هملت و ریچارد سوم و بروتوس در نمایشنامه‌ ژولیوس سزار مشهور شده بود. ادوین بوث از بازیگری به‌قدری پول درآورد که چند سالن نمایش و عمارتی در پارک گرامرسی نیویورک خرید. بوث این عمارت را به باشگاهی مردانه به نام پلیرز تبدیل کرد تا جایی برای معاشرت بازیگران و نخبگان باشد. خودش در طبقه‌ بالای ساختمان، جایی در میان کتاب‌ها و یادبودهای تئاتر و صدها نامه‌ برگزیده‌ای که از دهه ۱۸۶۰ تا ۱۸۹۰ دریافت کرده بود، زندگی می‌کرد.

نامه‌های هواداران ادوین بوث نشان‌دهنده‌ بسیاری از پیوندهایی است که تماشاگران قرن نوزدهمی را با رسانه‌ها و ستاره‌ها مرتبط می‌کند. تعدادی از نامه‌هایی که ادوین بوث نگه‌شان داشت «ستایش‌نامه»هایی بودند که می‌خواستند وعدۀ ملاقاتی با او ترتیب دهند. در نامه‌های دیگر برای پول، کار و درس رایگان بازیگری به او التماس کرده‌اند. عده‌ای دایم داروهای تقلبی برایش می‌فرستاده و عده‌ای هم می‌کوشیده‌اند عقاید مذهبی‌اش را عوض کنند. ده‌ها نفر هم شعرهای بلندی برای بوث می‌فرستاده‌اند که محتوای شان ترکیبی از همه‌ موارد قبلی بود. بیشتر نامه‌ها در ستایش از بوث به راه افراط رفته‌اندولی تعداد زیادی هم شامل انتقادهایی بی‌مضایقه است و برازنده‌ ترول‌های توئیتری است.

  همه ما در حال اجرای نقش در این نمایش هستیم

همۀ ماحتی آن‌هایی که سلبریتی‌ها را نادیده می‌گیرند، بخشی از قصه‌ای هستیم که می‌توانیم بر برون‌دادش مؤثر باشیم ولی هرگز نمی‌توانیم دقیقاً پیش‌بینی‌اش کنیم. سلبریتی‌ها نه بازیچه‌اند و نه خدا. اعضای جامعه نه مصرف‌کنندگانی منفعل‌اند و نه خالقانی با قدرت مطلق. آن‌ها با خودشان بحث می‌کنند و تصمیم شخصی هر فردی برای تعامل یا چشم‌پوشی از سلبریتی‌ها در ایجاد و نابودی ستاره‌ها نقش دارد. روزنامه‌نگاران اخبار سلبریتی‌ها را پوشش می‌دهند تا توجه جامعه را جلب کنند. دسته‌ای از ‌آن‌ها، سلبریتی‌ها را نقد و دسته دیگر خوراک سلبریتی‌ها را فراهم می‌کنند.

فرهنگ سلبریتی چیزی نیست جز همین های‌وهوی؛ نمایشی که عده‌ زیادی در نگارش اش دخیل اند ولی مهار کاملش در اختیار هیچ کس نیست. اگر از پایان قصه مطمئن بودیم، شاید علاقه‌مان از دست می‌رفت. اگر در عاقبت کار نقشی نداشتیم، شاید کمتر توجه نشان می‌دادیم. نتیجه‌ اخلاقی داستان این است که فرهنگ سلبریتی تماماً خوب یا تماماً بد نیست اما اگر فرهنگ سلبریتی را دوست ندارید، اینترنت را سرزنش نکنید. همه را سرزنش کنید.

 جلوی ردیف‌های صندلی مراجعان سه میز عسلی کوچک قرار دارد و روی هر کدام از آن‌ها دو یا سه آلبوم قطع بزرگ از عکس مشتریان قبلی مرکز به چشم می‌خورد. برخی مراجعان برای آن که قوت قلب بگیرند و خیال‌شان راحت شود که از کچلی نجات می‌یابند، آلبوم‌ها را با دقت تماشا می‌کنند. دو مرد جوان قدبلند و تنومند کنار هم نشسته‌اند و به طور مشترک آلبوم‌ها را بررسی می‌کنند. حجت و پیمان به تماشای عکس‌ها اکتفا نمی‌کنند. ..با هم برادرند و از اسلامشهر به تهران آمده‌اند تا مقدمات کاشت مو را برای حجت فراهم کنند. علاوه بر نسبت برادری، باجناق هم هستند. «نه! هنوز که باجناق نشدیم. قراره بشیم. ایشالا کار من این جا راه بیفته، بعد از محرم و صفر مراسم عقد در پیش داریم. رسما با برادرم باجناق می‌شیم». جمله‌اش که تمام می‌شود با تمام وجود ذوق می‌کند، قهقهه می‌زند. منشی‌های مرکز رویشان را برمی‌گردانند و با زبان بدن به ما می‌فهمانند که خیلی رفتارمان مبادی آداب نیست. حجت زبان بدن منشی‌های مرکز را خوب درک می‌کند و با صدای پایین دلخوری‌اش را بروز می‌دهد... یکی از تقاضاهای سمیه، نامزد حجت، این بوده که همسر آینده‌اش قبل از مراسم عقد دستی به سر و کله‌اش بکشد و چهار تار مو بکارد تا جلوی در و همسایه زشت نباشد. «من متولد 68 هستم و سمیه متولد 77، من بدون مو خیلی پیر به نظر میام. چون با خونواده سمیه اینا نسبت فامیلی نداریم، ترسیدیم اقوام‌شون فکر کنن یه مرد پیر اومده خواستگاری دخترشون». حجت برای محکم‌کاری و قوت بخشیدن به استدلال‌هایش، ما را به یک ضرب‌المثل هم ارجاع می‌دهد. به قول بزرگان «آدم باید با سیلی صورتش رو سرخ نگه داره». حجت نقاش ساختمان است. قبلا یعنی تا حوالی سال 95 درآمدش خیلی خوب بوده اما بعد از آن درآمدش روز به روز کمتر شده. «وقتی تورم می‌ره بالا مردم هم دیگه خونه‌هاشون رو رنگ نمی‌کنن. این کارا دل و دماغ می‌خواد. ولی ناراضی نیستم، شکر».مرد جوان برای آن که صورتش را جلوی خویشاوندان همسر آینده‌اش سرخ نگه دارد، باید هشت میلیون تومان برای کاشت مو بپردازد. شش میلیون از پس‌اندازش برداشته و دو میلیون تومان هم از پیمان، برادرش گرفته تا بعدا کار کند و پول را به برادر بزرگ‌ترش برگرداند. «من و حجت با هم کار برمی‌داریم. این حرفا نیست. ما با هم یه کاسه‌ایم». حجت در پاسخ به این سوال که «قبول داری ظاهر آدما به خودشون مربوطه و قضاوت دیگران اهمیتی نداره؟» با نگاهی عاقل اندر سفیه می‌گوید: «آقا ما این حرفا رو از بَریم. ولی تئوری با عمل فرق می‌کنه داداش» و بعد دوباره قهقهه می‌زند.

 

بخشی از مجموعه داستان «ها کردن»