آب فقط با تانکر!
مصطفی عبدالهی- هنوز غبارهای خشکسالی را از چهره شهرهایمان نتکانده‌ایم که هشدارهای جدی درباره کم‌آبی هم به آن اضافه شده و از تابستانی سخت و افزایش استان‌های نیازمند «آبرسانی با تانکر» خبر می‌دهد.آن‌طور که رئیس مرکز خشکسالی سازمان هواشناسی کشور اعلام کرده است، «امسال علاوه بر گرد و خاک به احتمال زیاد مانند سال گذشته، آبرسانی به بسیاری از شهر‌های کوچک هم با تانکر انجام خواهد شد».
از شمال شرقی تا فلات مرکزی و جنوب شرقی
به گفته احد وظیفه، امسال استان‌های فلات مرکزی، استان‌های جنوب شرقی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، سمنان و برخی دیگر از استان‌ها با کم‌بارشی مواجه هستند و چون جمعیت بالا و اقلیم خشک دارند، نیازمند این خواهند بود که مانند سال قبل با تانکر آبرسانی شوند.
در وضعیت بحران شدید منابع آبی قرار داریم
شرکت مدیریت منابع آب ایران هم ابتدای امسال با انتشار گزارش «سیمای عمومی منابع آب کشور»، خبری تلخ را منتشر و اعلام کرد: «بر اساس استاندارد شاخص کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل، ایران در شرایط بحران شدید از نظر منابع آبی قرار دارد».
پیش بینی بلندمدت؛ تشدید تنش‌های آبی در کشور
در ادامه این گزارش آمده: «پیش‌بینی‌های بلندمدت اقلیمی حاکی از این است که ایران از نظر تغییرات اقلیمی به سمت تشدید تنش‌های آبی بلندمدت حرکت می‌کند و در این شرایط نه تنها تنش آبی بخش‌هایی از جامعه را به‌طور گسترده درگیر خواهد کرد بلکه منابع آبی نیز به مرور رو به کاهش می‌رود و تجدیدپذیری صورت نمی‌پذیرد».
421 محدوده ممنوعه
این اطلاعات گزارش هم بسیار نگران‌کننده است:
* تعداد محدوده‌های مطالعاتی ممنوعه و «ممنوعه بحرانی» کشور به 421 محدوده رسیده است.
* روند نزولی آبخوان‌ها باعث کسری شدید مخازن شده؛ به گونه‌ای که بر اساس متوسط 20 سال اخیر، مقدار کسری مخزن سالانه حدود 4.4 میلیارد متر مکعب است.
* سالانه حدود 98 میلیارد مترمکعب آب در کشور مصرف می‌شود که حدود 90 درصد آن در بخش کشاورزی و به دلیل بهره‌وری بسیار پایین مصرف آب در این بخش است.
* و نکته مهم این که: اقلیم کشور ما خشک و نیمه‌خشک بوده و متوسط بارش سالانه ما 250 میلی‌متر است که حدود یک‌سوم متوسط جهانی است؛ این یعنی ما کشوری با میزان بارش کم هستیم.
کاهش 13 درصدی حجم آب مخازن سدها
این کم بارشی‌ها تاثیر خود را روی مخازن سدها هم گذاشته و طبق گزارش دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، با سپری شدن 199 روز از سال آبی (از ابتدای مهرماه 1400)، تا 20 فروردین 1401 میزان کل حجم آب ورودی به مخازن سدهای ما در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 5 درصد و میزان آب ذخیره شده در مخازن سدها هم 13 درصد کاهش یافته است.
وزیر نیرو: سال سختی پیش رو داریم
با این آمارها، بحرانی بودن وضعیت آبی در سال جاری کتمان‌کردنی نیست و وزیر نیرو هم گفته است: «سال ١۴٠١ سال سختی است و از مردم دعوت می‌کنیم هم در بخش شرب هم در بخش کشاورزی، صرفه‌جویی کنند». شرکت مدیریت منابع آب هم اعلام کرده برای جلوگیری از تشدید بحران، اقدامات گسترده‌ای لازم است که باید در قالب یک برنامه آمایش آب‌محور دنبال شود.
جهاد آبرسانی به 10 هزار روستا
البته وزیرنیرو از برنامه‌ریزی برای مدیریت این وضعیت هم خبر داده: «با هدف تامین آب ١٠ هزار روستا طرح جهاد آبرسانی در حال اجراست و در شهرهایی که نیاز به تامین آب دارند هم اجرای طرح‌های اضطراری در دستور کار قرار گرفته است».
پژوهشگر آب و توسعه پایدار در گفت و گو با خراسان:
مصیبت های کم آبی با حرف مدیریت نمی شود، عزم ملی می خواهد
با مهندس «فاطمه ظفرنژاد» پژوهشگر آب و توسعه پایدار که بیش از 45 سال تحقیق و 100 مقاله منتشرشده در نشریات داخلی و خارجی را در کارنامه علمی خود دارد، گفت‌وگو می‌کنم و او به نکات مهمی اشاره می‌کند:
* اگر بخواهیم ریشه‌ای این مشکل را حل کنیم، واقعا باید عزم ملی ایجاد شود و با حرف و شعار شدنی نیست.
* ساختار کلی وزارت نیرو در کشور ما مدیریت سازه آب و طرح‌هایی مانند سدسازی است که پیامدهای ناگوار بسیاری داشته، بنابراین با توجه به عملکرد 70 ساله این وزارتخانه، اصلا نباید انتظار داشت بتواند وضعیت کم‌آبی کشور را مدیریت کند.
همه برنامه ها باید با شرایط اقلیمی استان ها منطبق باشد
* در نامه‌ای که به آقای رئیس‌جمهور نوشتم، خواهش کردم در حوزه اجرایی مدیریت آب یک بازبینی اساسی انجام شود و با توجه به شرایط اقلیمی کشور، در همه اقدامات وزارتخانه‌های نیرو، راه و شهرسازی، صمت، شهرداری‌ها و...، و همه مجموعه‌هایی که کارشان تهاجم به طبیعت است، سازگاری برنامه‌ها با اقلیم و بوم ملاک باشد، به این دلیل که نمی‌شود برای کشوری با بیش از 30 حوضه آبریز و مناطقی با وضعیت اقلیمی و آب و هوایی کاملا متفاوت، یک برنامه واحد را اجرا کرد.
* حواسمان باشد که عواقب و تبعات خشکسالی‌ها و کم بارشی‌ها فقط تنش آبی نیست، هم‌اکنون 200 شهر کشور دچار فرونشست و افت سطح آب‌های زیرزمینی است و تشدید خطراتی مانند نشست زمین و فروچاله‌ها در انتظارمان خواهد بود.