نگاهی به گران ترین آثار هنری حراج تهران به بهانه رکورد شکنی تابلوی سهراب سپهری
تعداد بازدید : 290
سهراب همچنان رکورد می زند!
اکرم انتصاری- نهمین دوره حراج تهران عصر جمعه گذشته در هتل پارسیان آزادی تهران برگزار شد و کل رقم فروش این دوره 31 میلیارد و 378 میلیون تومان بود. اولین دوره حراج تهران خرداد سال 1391 با شرکت 73 اثر هنر مدرن و معاصر برگزار شد، زمانی که قیمت هر واحد دلار دو هزار و سیصد تومان بود، یعنی حدود یک چهارم قیمت دلار این روزها. حراج تهران به کوشش دکتر علیرضا سمیع آذر پژوهشگر تاریخ هنر که سابقه ریاست موزه هنرهای معاصر تهران را دارد، برپا شد. او می گوید: «در بانک های بزرگ دنیا مانند بانک های سوئیس، آلمان یا انگلستان اثر هنری را به عنوان سرمایه قبول می کنند، آن را به عنوان ضمانت قبول دارند و به شما وام می دهند. اما در ایران این گونه نیست؛ امیدواریم این اتفاق بیفتد، در این صورت به ارزش اقتصادی هنر اهمیت بیشتری داده خواهد شد» . بعد از نهمین دوره حراج تهران نگاهی به ادوار قبلی این حراج داریم و تابلوهای گران قیمت هر دوره که در بیشتر آن ها سهراب سپهری با همان سر سوزن ذوقی که می گوید رکورد فروش را می زند.
*این اثر رنگ روغن که در اوایل دهه 50 کشیده شده توسط گالری گلستان به مجموعه داری فروخته شده بود و در دوره دوم حراج فروخته شد.* در نهایت فروش کل دوره دوم چندین برابر بیشتر از دوره نخست یعنی 6میلیارد و 627 میلیون تومان بود.
* در دوره هفتم، اثری حجمی از پرویز تناولی به قیمت دو میلیارد و 500 میلیون و اثر کمال الملک به قیمت یک میلیارد و 150 میلیون، به فروش رسید.
* اثری بدون عنوان از سهراب سپهری، عنوان گران ترین اثر حراج اولین دوره در خرداد سال 1391را به دست آورد. این اثر در سال 1346 کشیده شده است. * فروش کل نخستین دوره حراج تهران 202 میلیون و 400 هزار تومان بود.
* این اثر خوشنویسی با اکریلیک و ورق طلا روی بوم در سال 1392 تولید شد و در دوره سوم به فروش رفت.* 13میلیارد و 491 میلیون تومان، فروش کل دوره سوم بود.
* این اثر اکریلیک روی مقوای استاد فرشچیان در سال 1383 کشیده شده است و در دوره پنجم فروخته شد. در این دوره یک تابلوی یک میلیارد و 470 میلیون تومانی و اثری از منیر شاهرودی فرمانفرماییان نقطه عطف ادوار حراج تهران بود.* فروش پنجمین دوره حراج تهران 25 میلیارد و 787 میلیون تومان بود.
* در این دوره از آثار فرهاد مشیری نقاش استقبال شد و آثار او به قیمت های 850 میلیون تومان و 500 میلیون تومان به فروش رفتند تا او هنرمند یک میلیارد و 350 میلیونی دوره ششم شود.
نقاشی آینه کاری و گچ روی چوب در سال 1355 توسط منیر شاهرودی فرمانفرماییان کشیده شده است.
سهراب سپهری برای چندمین بار رکورد زد. تابلوی او که بین 5تا6 میلیارد تومان برآورد قیمت شده بود با قیمت 5میلیارد و 100 میلیون تومان به فروش رفت.
این اثر رنگ روغن را سهراب در اوایل دهه 1350 کشید و در دوره چهارم حراج رکورددار شد.یکی از آثار دیگرش نیز به قیمت 700 میلیون تومان فروخته شد.* 20میلیارد و 690 میلیون تومان فروش کل دوره چهارم بود.
لزوم برپایی حـراج آثار هنری
اگر برایتان این سوال مطرح است که چرا قیمت ها بالاست و اصلا لزوم برپایی حراج تهران چیست، بخشی از گفت و گوی دکتر علیرضا سمیع آذر مدیر حراج تهران را با ایران، بخوانید.
قیمت آثار هنری در بازار بین المللی مثل دبی بالاست، اما در بازار داخلی بسیار ضعیف است. یک حالت دبل استانداردی به وجود آمده بود که قیمت یک اثر در داخل کشور پایین است ولی همان اثر در دبی به قیمت بالایی به فروش می رسد. بنابراین طبیعی بود که خریداران خارجی بعد از مدتی به این نتیجه برسند که به داخل کشور راه بیابند تا اثر مد نظرشان را بسیار ارزان تر خریداری کنند. این تهدیدی برای مارکت بین المللی هنر ایران بود، زیرا به نظر می رسید آثار به شکل غیر منطقی در خارج از کشور نسبت به داخل گران است. با این تحلیل انگیزه برگزاری حراج تهران تقویت مارکت داخلی بود، به نحوی که تقاضای بیشتری برای خرید آثار هنری در داخل به وجود بیاورد و قیمت آثار را در داخل ارتقا بدهد تا به سطح قیمت های بین المللی برسد. این هدف بعد از سه دوره از برگزاری حراج تهران حاصل شد تا جایی که امروز قیمت بسیاری از آثار هنری در تهران بالاتر از حراج های خارجی است. اکنون یک تابلوی سهراب سپهری در دبی یا لندن به دلار ارزان تر از قیمت آن در تهران و به تومان است و این رویداد مثبتی است که از رونق اقتصاد هنر در کشور، با وجود تحریم ها و مشکلات دیگر که در سطح بین المللی گریبانگیر کشور ما شده است، حکایت دارد. همچنین پیام خوبی به دنیا می فرستد که هنر ایران دست کم در داخل، مخاطبان جدی و توانمندی دارد و بنابراین آن ها می توانند به یک مارکت مطمئن هنری فکر کنند.
روند حراج ها در جـهان به چـه شکل است؟
حراج آثار هنری در تمام دنیا یک موضوع و فرصت مهم برای حمایت یا معرفی هنرمندان به مجموعه داران و هنر دوستان است. در واقع حراج آثار هنری واسطه بین هنرمندان و خریداران است و بیشتر از طریق گالری ها صورت می گیرد. گالری ها، هنرمندان را شناسایی و حراجی ها آثاری را که گالری ها معرفی می کنند به فروش می گذارند.
شیوه برگزاری حراج آثار هنری به این شکل است که آثار ابتدا توسط برگزارکنندگان حراج انتخاب می شود و پس از بازاریابی و اطمینان از مارکت اثر، در زمینه قیمت نهایی بر اساس ارزش های کیفی اثر با هنرمند توافق می شود. آثار منتخب در یک نمایشگاه چند روزه در معرض نمایش گذاشته می شود و از خریداران آثار هنری و مجموعه داران برای بازدید از نمایشگاه دعوت به عمل می آید. پس از اتمام دوران نمایش، مراسمی با حضور متقاضیان برگزار می شود و طی آن مزایده آثار هنری منتخب با مبلغی کمتر از کمینه قیمت برآورد شده آغاز می شود و روی بالاترین قیمت پیشنهادی چکش می خورد و به فروش می رسد.
حراجی های بزرگ جهان امروزه سبب جذب علاقه مندان به موضوعات هنری و فرهنگی و همچنین ضابطه مندی فعالیت های آنان شده اند. همین موضوع باعث شده است که حراجی های بزرگی مانند کریستیز، ساتبیز و بونامز شکل بگیرد و برای نمونه آخرین اثر هنری لئوناردو داوینچی به اسم «ناجی جهان» در حراج کریستیز به قیمت شگفت انگیز 450 میلیون دلار به فروش برسد.
نقدی بر حـراج آثار هنری تهـران
حراج، رویداد هنری نوپایی است که در نگاه اول فرصتی مناسب برای رونق بازار خرید و فروش محصولات هنری داخلی است. بازاری که نوید خارج نشدن آثار هنرمندان تراز اول و برخی آثار تاریخی از کشور را می دهد. اما این حرکت در کنار مزایای خود دارای اشکالاتی است که برای رفع کاستی ها و نواقص آن شایسته است مثل هر رخداد هنری نوپای دیگری نقد و بررسی شود.
دور زدن قانون
متأسفانه حداقل در دو حوزه قوانین و مقررات رعایت نشد. اول در حوزه مهم و حساس «تایید اصالت اثر» و دوم در زمینه «تعیین قیمت پایه کارشناسی شده» . اختلاف قیمت بین آثار نشان می دهد که قیمت گذاری کارشناسی شده نبوده است. ضمن این که وقتی آثار به حراج گذاشته می شود، یا با چند برابر اختلاف قیمت تعیین شده به فروش می رسد یا این که با قیمت کمتر از آن چه حراج گذاشته، خریداری می شود.
نگاه به هنرمندان پایتخت نشین
هر سال با همان اسامی تکراری و ثابت که در حراج های خارجی و منطقه ای مختلف حضور دارند، مواجه هستیم در حالی که هنرمندان زیادی در سایر نقاط ایران داریم که در سطح جهان مطرح می شوند و منصفانه نیست در این دست حراج های مهم حضور نداشته باشند.
قیمت گذاری توسط برگزار کنندگان
این که قیمت گذاری را یک تیم کارشناسی انجام نمی دهد و آثار فقط توسط برگزار کنندگان قیمت گذاری می شود، یکی از ایرادهای این نوع حراجی هاست که در دوره های مختلف شاهد افزایش چندین برابری قیمت ها نیز بوده ایم. در این زمینه می توان به نقاشی منسوب به کمال الملک اشاره کرد که 150 میلیون تومان قیمت گذاری شده بود و قیمت آن هنگام حراج تا سه برابر افزایش پیدا کرد. یا کار آقای زرین قلم 60 میلیون تومان بود که تا 260 میلیون تومان افزایش قیمت داشت و همچنین اثر سهراب سپهری دو برابر قیمتی که به حراج گذاشته شد، چکش خورد.
غیبت هنرمندان حوزه هنر انقلاب
هنرمندان حوزه هنر انقلاب و دفاع مقدس از جمله ناصر پلنگی، حبیب صادقی، ایرج اسکندری، مرتضی گودرزی دیباج و بسیاری دیگر از هنرمندان که به اذعان بسیاری از کارشناسان آثار قوی و فاخری دارند، همیشه در این گونه مراسم غایب هستند.
در پایان آن چه بیش از پیش مورد قضاوت افکار عمومی و علاقه مندان به هنرهای تجسمی است، عملکرد معاونت هنری وزارت ارشاد است. گویی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد و معاونان او به شدت در پی عملیاتی کردن سیاست واگذاری امور فرهنگی و هنری به بخش خصوصی هستند؛ سیاستی که اگر در حوزه جزئیات و اجرا باشد موجب شکوفایی خواهد شد اما اگر آن چنان که هویداست به حوزه سیاست گذاری و راهبری برسد، یک انحراف اصولی و قانونی است و راه به بیراهه می برد.